Eligibility for Family Mediation of Disputes in Family Law

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2, 137 - 178, 26.07.2024

Mehtap Şahin Altıntaş

Öz

Disputes that related to private law are predominantly resolved by judicial authorities. In addition to the fact that these decisions are final and binding, the fact that the sanction power is based on the state is one of the most important reason for the parties to choose state judgment. However, there are some undesirable consequences of resorting to the judicial remedy in the disputes that arise. Due to the increasing workload in the judiciary, the prolongation of the trial process, the damage to the communication between the parties based on the enmity-based trial process, and the limited intervention of the parties in this process have led the parties to mediation, which is an alternative dispute resolution method. Especially in disputes arising from family law, it can be mentioned that there is a wide range of area where family mediation can be resolved due to reasons such as not always being able to resolve the concerns about the protection of confidentiality, inability to offer solutions to the daily problems of the parties in the ongoing life cycle of the protracted proceedings, and the negative effects of legal subjects other than the parties to the trial. Contrary to private law regulations, family mediation has a limited scope of application as it is closely related to public order, especially disputes regarding paternity, custody and domestic violence; there are also many types of disputes eligible for family mediation in disputes arising from family law. In this study, the concept of family mediation, which is a special type of mediation, is examined in detail in terms of the types of disputes arising from family law, through the filter of eligibility for mediation.

Anahtar Kelimeler

Family, Mediation, Eligibility, Family Mediation, Eligibility for Family Mediation

Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Arabuluculuğuna Elverişliliği

Öz

Özel hukuka ilişkin uyuşmazlıklarda devlet yargısına başvurmak yüzyıllardır devam eden tarihsel ve toplumsal bir kökene dayanmaktadır. Devlet yargısı ile kesin ve bağlayıcı kararlar ihdas edilmesinin yanı sıra bu kararların devlet otoritesine dayalı yaptırım gücüne sahip olması yargılama taraflarına hukukî güvenlik vadetmektedir. Devlet yargısı bu yönüyle uyuşmazlıkların çözümünde tartışmasız üstünlüğe sahiptir. Bununla birlikte yargı yoluna başvurmanın istenmeyen bazı sonuçları da bulunmaktadır. Artan iş yükü nedeniyle yargılama süreçlerinin uzaması, husumete dayalı yargılamanın taraflar arasında dostane ilişkilerin tesisine engel olması ve kararların yargılama makamlarınca verildiği bu süreçte tarafların sürece müdahale olanağının sınırlı olması gibi hususlar ilk akla gelen olumsuzluklar arasındadır. Bu olumsuzluklar nedeniyle alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine duyulan ihtiyacın belirginleşmesi ile birlikte arabuluculuk uygulaması hukukun farklı mecralarında yaygınlaşmaya başlamıştır. Bilhassa aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkların taşıdığı bazı özellikler nedeniyle arabuluculuk yönteminin avantajları yadsınamamaktadır. Zira aile arabuluculuğu, birçok avantajı ile yargı sürecinde ortaya çıkan olası olumsuz sonuçları azaltma potansiyeline sahiptir. Örneğin istisnai bazı durumlar dışında aleniyetin esas olduğu devlet yargısının aksine arabuluculuk sürecinde paylaşılan bilgi ve belgelerin gizliliğe tabi olması; sürecin tarafların beklenti ve ihtiyaçları doğrultusunda yürütülerek nihaî kararın taraflarca verilmesi; arabuluculuk sürecinin devlet yargısının aksine çok daha hızlı sonuçlanması, yıllar süren husumete dayalı yargı yolu yerine uzlaşmaya dayalı bir sürecin etkili olması gibi faktörler aile arabuluculuğun avantajları arasındadır. Öte yandan, diğer özel hukuk uyuşmazlıklarından farklı olarak, soybağı, velâyet ve mal paylaşımı gibi konuları içeren aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar, kamu düzeni ile yakından ilgili olduğu için sınırlı bir uygulama alanına sahiptir. Bu sınırlı uygulama alanına rağmen aile arabuluculuğu, aile hukukundan kaynaklanan birçok uyuşmazlık türü için uygun çözümler sunabilmektedir. Bu çalışmada, aile arabuluculuğu kavramı, aile hukukundan doğan uyuşmazlıkların türleri üzerinden detaylıca ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aile, Arabuluculuk, Elverişlilik, Aile Arabuluculuğu

Kaynakça

• Abik, Yıldız. Türk Medeni Kanunundaki Hükümler ve Çocuk Hukukundaki Temel İlkeler Çerçevesinde Velayette Çocuğun Yararı, Prof. Dr. Şener Akyol’a Armağan, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2011.
• Acabey, M. Beşir. Teorik ve Pratik Yönleriyle Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, Ankara: Turhan Kitabevi, 2020.
• Akıncı, Ziya. Milletlerarası Tahkim. 6. Baskı, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2021.
• Akıntürk, Turgut. Türk Medeni Hukuku Yeni Medeni Kanuna Uyarlanmış Aile Hukuku 6. Baskı, 2. Cilt, İstanbul: Beta Yayıncılık, 2002.
• Akıntürk, Turgut ve Derya Ateş. Türk Medenî Hukuku Aile Hukuku 16. Baskı, C. II, İstanbul: Beta Yayıncılık, 2014.
• Akkaya, Tolga. “Boşanma Davasında Alınabilecek Geçici Hukuki Korumalar veya Hâkimin Müdahalesi Yoluyla Çocuğun Korunması Kapsamında Zorunlu Arabuluculuk ve Boşanma Süreci (Aile) Danışmanlığı”. Ankara Barosu Dergisi, 4 (2014): (s. 23-61).
• Atçeken, Cemre. “Türk Hukukunda Aile Arabuluculuğu”. Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Başözen, Ahmet. “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı Taslağı’na Dair Değerlendirme”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17/1 (2015): (s. 303-310).
• Bilge, M.Turgay. “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Açısından Kamu Düzeni Kavramı”. Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Sempozyumu I, İstanbul, (2014): (s. 93-114).
• Bulur, Alper. “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Arabuluculuk Yöntemi”. Ankara Barosu Dergisi, 65/4 (2007): (s. 30-46).
• Coşkun, Nihal. “Aile Arabuluculuğu Uygulama Becerileri”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21/44 (2022): (s. 756-785).
• Çamur, G. Duyan. “Aile Yaşam Döngüsü ve Gelişimsel Farklılıklar”, Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 14/2 (2003): (s. 33-41).
• Çetin, Sabahattin ve M. Said Köse. “Proaktif Kişiliğin Stratejik Düşünce Becerisine Etkisi”. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8/16 (2017): (s. 65-84).
• Dağlıoğlu, Duygu. “Aile Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Fakültesi Dergisi, 2/2 (2020): (s. 551-587).
• Demir, Şamil. “Arabuluculuk ile Aile İçi Şiddet ve Uzlaşmaya Tabi Suçların İlişkisi”. Ankara Barosu Dergisi, 2 (2014): (s. 211-288).
• Demircioğlu, H. Reyhan. “6325 Sayılı Kanun’un Aile Hukuku Uyuşmazlıklarında Uygulanabilirliği”, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 6-7 Aralık 2018. Demirel, Çağatay. “Bireylerin Aile Arabuluculuğuna Bakış Açılarının Çatışma Çözüm Stilleri Üzerinden İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022.
• Doğan, İzzet. “Anlaşmalı Boşanma”. Legal Hukuk Dergisi, 14 (2004): (s. 373-375).
• Doğan, İzzet. Türk Medeni Kanununda Süreler, İstanbul: Beta Yayıncılık, 2007.
• Doğan, Vahit. Milletlerarası Özel Hukuk 8. Baskı, Ankara: Savaş Kitabevi, 2022.
• Edis, Seyfullah. Türk Özel Hukuku Aile Hukuku Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, C.III, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2015. Elbruz, Leyla. Ailenin Hukuk Açısından İncelenmesi İçin Teorik Çerçeve. Ankara: Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (SPD), 1981.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler 27. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2022.
• Erdem, Mehmet. Aile Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Erginer, U. Ozan. “Arabuluculuk ve Gizlilik”. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5/9 (2017): (ss.73-98).
• Ertuğrul, Nafi ve Ertuğrul, Tuba. Uygulamada Boşanma Davaları 1. Cilt, Ankara: Yetkin Yayınları, 2011.
• Feyzioğlu, Necmeddin. Aile Hukuku Dersleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1971.
• Gençcan, Ömer Uğur. Boşanma Usul Hukuku Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2018.
• Gençcan, Ömer Uğur. Evlenme Hukuku (Nişanlanma ve Evlenme Davaları), Ankara: Yetkin Yayınları, 2021.
• Gençcan, Ömer Uğur. Mal Rejimleri Hukuku Genişletilmiş 7. Baskı, Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2020.
• Gençcan, Ömer Uğur. Aile Mahkemeleri Davaları Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2021.
• Gençcan, Ömer Uğur. Kadın Hukuku, Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2020.
• Gökalp, Ziya. Makaleler (Hazırlayan: Şevket Beysanoğlu), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978.
• Güler, B. Kaplan. Boşanmanın Hukuki Sonuçlarında Arabuluculuk, İstanbul: Sümer Kitabevi, 2014.
• Gümüş, M. Alper, Mustafa Dural ve Tufan Öğüz. Türk Özel Hukuku Aile Hukuku Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, C.III, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2015.
• Halıcı, Ali ve Musa Toprak. Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Mevzuatı, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2014.
• Hatemi, Hüseyin. Aile Hukuku 9. Baskı, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık.
• Işık, Olcay.“Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı Çerçevesinde Arabuluculuk Yönteminin Diğer Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ile Karşılaştırılması”. Terazi Hukuk Dergisi, 6/64 (2014):(s. 14-24).
• İkizler Metin. Evlenmenin Hükümsüzlüğü, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• İl, Sunay. “Aile Arabuluculuğu”. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 20/1 (2009): (s. 23-32).
• Jones, C. L. and Wilson, S. The Futures Of The Family, New Jersey: Prantice Hall, 1995.
• Karabulut, Işıktaş Yıldız. “Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Karacabey, Kürşat. “Zorunlu Arabuluculuğun Hukukun Temel İlkelerine Aykırılığı ve Uygulanabilirliğine Dair Sorunlar”. Ankara Barosu Dergisi, 1 (2016): (s. 457-489).
• Karagözoğlu, Nursen. “Aile Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğa Elverişlilik”.Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Karamercan, Fatih. Mal Rejiminin Tasfiyesi 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2024.
• Kekeç, E. Kısmet. “Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler”. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Kılıçoğlu, A. Mithat. Medenî Kanun’umuzun Aile - Miras - Eşya Hukukuna Getirdiği Yenilikler Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul: Turhan Kitabevi, 2014.
• Kır, İbrahim. “Toplumsal Bir Kurum Olarak Ailenin İşlevleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Bahar-2011 10/36 (2011): (s. 381-404).
• Kite, Deniz. 21. Yüzyılda Arabuluculuk- Meditasyon, Kayseri: Kayseri Ticaret Odası, 2007.
• Konuralp, C. Serhat, “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları-Tahkim”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011.
• Köse, Yasin.“Hukuk Sistemimizdeki Yeni Patika: Arabuluculuk”, Terazi Hukuk Dergisi, 0/84 (2013): (s. 86-92).
• Kuru, Baki ve Burak Aydın. Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı 7. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2022.
• Olcay, Işık. “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı Çerçevesinde Arabuluculuk Yönteminin Diğer Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ile Karşılaştırılması”. Terazi Hukuk Dergisi, 6/64 (2014): (s. 14-25).
• Oğuzman, M. Kemal ve Nami Barlas. Medenî Hukuk (Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar) 28. Baskı, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2022.
• Or, Elif Nurbanu. Boşanma Davaları, Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Öncü, Özge. “Eşlerin “Anlaşmalı Boşanma” Çerçevesinde Mal Rejiminin Tasfiyesine Yönelik Olarak Yaptıkları Anlaşmalar ve Bu Anlaşmaların Uygulamada Doğurduğu Sorunlar”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, 19/Özel Sayı, (2017): (s. 793-835).
• Özbek, M. Serdar.“Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Aile Arabuluculuğu Konulu Tavsiye Kararı”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (2005): (s. 71-102).
• Özbek, M. Serdar. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü 4. Baskı, C:1-2, Ankara: Yetkin Yayınları, 2016.
• Özbek, M. Serdar. “Avrupa Birliğinde Alternatif Uyuşmazlık Çözümü”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 68 (2007): (ss. 265-320).
• Özbek, M. Serdar. “Avukatlık Kanunu’nun 35/A Maddesine Göre Arabuluculuk”. Ankara Barosu Dergisi, 3 (2001): (ss. 113-141).
• Özbek, M. Serdar. “Avukatlıkta Arabuluculuk”. Ankara Barosu Yayınları, Hukuk Merceği 12 (2010): (ss. 238-243).
• Özcan, Cem. “Fransız Hukukunda Aile Arabuluculuğu”. Sosyoloji Divanı Dergisi, 5/9 (2017): (ss. 383-396).
• Özdemir, Nevzat. Türk-İsviçre Hukukunda Anlaşmalı Boşanma, İstanbul: Beta Yayıncılık, 2003.
• Özmumcu, Seda. “Arabuluculukta Tarafsızlık İlkesinin Görünümü ve Etik Kurallar Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10/1(2019): (ss.262-276).
• Öztan, Bilge. Medenî Hukuk, İstanbul: Turhan Kitabevi, 2012.
• Öztek, Selçuk. “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanun Tasarısına İlişkin Görüş ve Öneriler, Arabuluculuk Yasa Tasarısı - Eleştiri ve Öneriler”, Sempozyum Notları, İstanbul, İstanbul Barosu Dergisi Yayınları, (2008): (ss. 17-34).
• Pekcanıtez, Hakan, Oğuz Atalay ve Muhammet Özekes. Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı 10. Baskı, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2022.
• Saran, Nephan. Antropoloji, İstanbul: İnkılap Yayınları, 2010.
• Savaş, Abdurrahman. “Evlenmenin Yokluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8/1-2 (2000): (ss.121-140) .
• Sezal, İhsan. Sosyal Bilimlerde Temel Kavramlar, İstanbul: Birlik Yayınları, 1981.
• Sungurtekin, M. Özkan, “Avukatlık Kanunu’nun 35/A Maddesi Çerçevesinde Avukatın Uzlaşma Sağlama Yetkisi”. Medeni Usul ve İcra-İflas Hukuku Dergisi, 2 (2005): (ss. 353-369).
• Şeker, Muzaffer. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Bağlantılı Konular, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2022. Şıpka, Şükran.“Türkiye’de Aile Arabuluculuğu Çalışmaları”. İzmir Medeni Hukuk Günleri II- Aile Hukuku Sempozyumu Bildiri Özetleri, 56/63 (2018): (ss. 56-63).
• Şıpka, Şükran. “Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Tasarısı’nın Değerlendirilmesi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/12 (2007): (s. 163-175).
• Şimşek, Erdem. “Aile Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümü İçin Düzenlenmesi Gereken Ayrı Bir Arabuluculuk Kanunu İle İlgili Değerlendirme”. Arabuluculuğun Değerlendirilmesi Uluslararası Sempozyumu (Ed. Ersin Erdoğan), Ankara, 2018.
• Tanrıver, Süha. Türk Aile Mahkemeleri 3. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2014.
• Tanrıver, Süha. “Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Özellikle Arabuluculuk”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 64, (2006): (s. 151-177).
• Tazıcı, Hande. “Boşanmanın Hukuki Sonuçlarına İlişkin Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk”. Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Tuğsavul, M. Taşpolat. Türk Hukukunda Arabuluculuk, Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2012.
• Tekin Melik, Helin Neval. Anlaşmalı Boşanma, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Tutumlu, M. Akif. Teorik ve Pratik Boşanma Yargılaması Hukuku, Cilt 1, Ankara: Seçkin Yayınları, 2009.
• Temel Arabuluculuk Eğitimi Eğitici Kitabı, Ankara: Arabuluculuk Daire Başkanlığı, 2021.
• Tüzüner, Özlem, Çiğdem Yazıcı Tıktık ve Doruk Utku. “Arabuluculuk Uygulamalarının Geliştirilmesi Projesinde Güncel Gelişmeler”. Güncel Hukuk Dergisi, Mayıs (2015), (s. 52-54).
• Uyumaz, Alper. “Tüketici Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20/1 (2012): (ss. 103-132).
• Uyumaz, Alper ve Kemal Erdoğan. “Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Yolları”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17/1 (2016): (ss. 119-169).
• Yargıç, Zeynep. “Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanma ve Hukuki Sonuçları”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Yıldız, Pervin. Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, 6-7 Aralık 2018, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi. https://testapi.aybu.edu.tr/admin/genel/GetFile?id=4db24fd3-a751-44f4-bc2e-71cd8758aeba.pdf (E.T. 25.02.2024).
• Walker, Janet. “Introduction to Family Mediation Europe and its Special Characteristics and Advantages”. Family Mediation in Europe, Proceedings, 4th European Conference on Family Law, Palais de I’Europe, Strasbourg, 2000.
• Zeytin, Zafer. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.