DİNLEME/İZLEME BECERİSİ İLE TÜRKÇE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NDA BU BECERİNİN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN YÖNTEMLERE YÖNELİK BİR ANALİZ

Year 2019, TEMEL EĞİTİM, 31 - 56, 30.12.2019

Yusuf Doğan

Abstract

Dinleme/izleme becerisi, Türkçe öğretiminde ele alınan başlıklardan biridir. Bu beceri
kendine, Türkçe Dersi Öğretim Programlarında ve Türkçe ders kitaplarında 2005’ten sonra farklı bir
yer bulmuştur. Bununla birlikte dinleme/ izleme becerisinin eğitiminde hâlâ bazı sorunlar
yaşanmaktadır. Sorunların te- melinde, dinleme becerisinin doğuştan kazanıldığı kalıp yargısı
bulunmaktadır. Farklı nedenlerin de etkisiyle dinleme/izleme becerisinin eğitimine gereken önem
verilmemektedir. Bu çalışmada dinleme/izleme becerisi ile 2006 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda bu
becerinin geliştirilmesi için önerilen yöntemler analiz edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu
yöntemler, 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda da “dinleme/izleme stratejileri” olarak ele
alınmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme tekniği kullanılmıştır.
Dinleme/izleme becerisi, dinleyici açısından bileşenlerine ayrılarak her unsur bağımsız ve
birbiriyle ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Ele alınan unsurlarla ilgili olarak günlük hayattan
örnekler verilmiş ve bunların eğitiminde kullanılabilecek durumlar açıklanmıştır. Ardından
becerinin eğitiminde kullanılan dinleme/ izleme yöntemleri, 2006 Türkçe Dersi Öğretim
Programı’ndaki “amaç” ve “uygulama” bölümünde yer alan açıklamalardan hareketle analiz
edilmiştir. Açık- lamalar, yöntemlerin nasıl uygulanacağına dair örneklerle desteklenmiştir. Hem
dinleme/izlemenin hem de bu beceriyle ilgili yöntemlerin analiziyle, Türkçe derslerinde
dinleme/izleme becerisinin farklı uygulamalarla ele alınabileceği ve ders işleme sürecinin
zenginleştirilebileceği ortaya konulmuştur. Bu durumun da ortaokullardaki dinleme/izleme
becerisinin eğitimine farklı bakış açıları getireceği düşünülmektedir.

Keywords

Dinleme/izleme becerisi, dinleme izlemenin bileşenleri, dinleme izleme yöntemleri

References

• Altunkaya, H. (2018). “Dinleme Türleri”. Dinleme/İzleme Eğitimi (İçinde). (Ed.: Ahmet Akçay), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Anderson, H. A. (1960). “Teaching The Art of Listening”. Perspectives on English (Edited by RobertC. Pooley), Appleton-Century-Crofts, Inc. New York.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig İndeks III. (Hazırlayanlar: Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce), İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Arslan, A. (2013). “Çeşitli Değişkenler Açısından İlköğretim Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Durumları”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), s. 61-81.
• Aşılıoğlu, B. (2009). “Türkçe Öğretmeni Adaylarına Göre Derslerde Karşılaşılan Başlıca Dinleme Engelleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.8, S.29, s.45-63.
• Aydın, G. (2010). “Zihin Haritalama Tekniğinin Dinleneni Anlamaya ve Kalıcılığa Etkisi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 1-16.
• Brown, J. I. (1954). “How Teachable Is Listening?” Educational Research Bulletin, Vol.33, No.4
• Burley-Allen, M. (1995). Listening The Forgotten Skill. 2nd ed., John Wiley and Sons, Inc.
• Coşkun, E., Özçakmak, H. ve Balcı, A (2012). “Türkçe eğitiminde eğilimler: 1981-2010 yılları arasında yapılan tezler üzerine bir meta-analiz çalışması”. Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Üzerine Çalışmalar. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cüceloğlu, D. (2000). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi. Doğan, Y. (2016). Dinleme Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Duker, S. (1962). “Master’s Theses on Listening”. Journal of Communication, 12:4, pp. 234-242. 106-117.
• Durukan, E. ve Maden, S. (2010). “Kavram Haritaları İle Not Tutmanın İlköğretim Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Becerisi Üzerine Etkisi”. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C.1, S.2, s. 63-70.
• Eğmir, E. ve Ocak, G. (2016). “Eleştirel Düşünme Becerisini Ölçmeye Yönelik Bir Başarı Testi Geliştirme”. Turkish Studies, 11 (19), p.337-360.
• Emiroğlu, S. (2013). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinleme Sorunlarına İlişkin Görüşleri”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, s. 269-307.
• Epstein, R. L. and Kernberger, C. (2006). Critical Thinking. Thomson/Wadsworth.
• Funk, H. D. and Funk, G. D. (1989). “Guidelines for Developing Listening Skills”. The Reading Teacher, pp.660-663.
• Gökçe Ersoy, E. ve Köşger, F. (2016). “Empati: Tanımı ve Önemi”. Osmangazi Tıp Dergisi, 38, 1-9.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2014). Uygulamalı Dinleme Eğitimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karadağ, Ö. (2019). “Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Özetleme Etkinlikleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 469-485.
• Karasakaloğlu, N. ve Bulut, B. (2012). “Görsel Destekli Dinleme Metinlerinin Anlamaya Etkisi”.e-Journal of New World Sciences Academy, 7(2), 722-733.
• Kaya, H. (1997). Üniversite Öğrencilerinde Eleştirel Akıl Yürütme Gücü. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
• Kültür, İ. (1966). Nasıl Okuyalım (Okuma Tekniği). İzmir: Gülel Matbaası.
• Lüle Mert, E. (2014) “Türkçenin eğitimi ve öğretiminde dört temel dil becerisinin geliştirilmesi sürecinde kullanılabilecek etkinlik örnekleri”. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(1), 23-48.
• Maden, S. (2013). “Niçin Dinlemiyoruz? Dinleyememe Probleminin Sosyokültürel Analizi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2/1, s.49-83.
• MEB. (2006). Türkçe Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. MEB. (2016). Düşünme Eğitimi Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• Neville, M. A. (1962). “English Language Arts-A Condition of Practicable Education”, College Journal. October.
• Özbay, M. (2002). “Türkçe Öğretiminde İhmal Edilmiş Bir Alan Dinleme Eğitimi” Cumhuriyetimizin 80. Yılında Türkçemiz Sempozyumu. Ankara: ANAÇEV Yayınları. s.97-104.
• Ridge, A. (1993). Perspectives on Listening. (Edited by Andrew D. Wolvin and Carolyn Gwynn Coakley), Ablex Publishing Corporation, Norwood, New Jersey.
• Ruggiero, V. R. (2001). Beyond Feelingis: A Guide to Critical Thinking. Mayfield Publishing Com-pany.
• Salmangil, E. (1950). Okuma ve Not Alma Esasları. İstanbul: Berksoy Basımevi.
• Sevim, O. ve İşcan, A. (2012). “Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Alanında Yapılan Yüksek Lisans Tezlerinde Geçen Anahtar Kelimelere Dönük Bir İçerik Analizi”. Turkish Studies, 7(1), 1863-1873. Simonet, R. ve Simonet, J. (2002). Not Alma Teknikleri. (Çev.: Pınar Kurt) İstanbul: Arion
• Yayınevi. Şahin, A. (2011). “İlköğretim 6. Sınıf Öğrencilerinin Dinleme Becerisi Farkındalıklarının Sosyo-Ekonomik Düzeye Göre İncelenmesi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 178-188.
• Tabak, G. (2013). “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dinleme Stillerinin Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.10, S.22, s.171-181.
• TDK. (1988). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tompkins, G. E. (1998). Language Arts Content and Teaching Strategies. California State University.Prentice-Hall Inc. New Jersey.
• Toussaint, I. H. (1960). “A Classified Summary of Listening 1950-1959”. Journal of Communication, 10:3, pp. 125-134.
• Türkel, A. (2012). “Dinleme Eğitimine İlişkin Teknikler ve Değerlendirmeleri”. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 128-141.
• Üstündağ, T. (2014). Yaratıcılığa Yolculuk. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Yalçın, A. (2018). Son Bilimsel Gelişmeler Işığında Türkçenin Öğretimi Yöntemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (Genişletilmiş 10.Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, C.; Okur, A.; Arı, G. ve Yılmaz, Y. (2013). Türkçe Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.