ÖDÜLLÜ RESİMLİ ÇOCUK KİTAPLARINDA ÇOCUK HAKLARININ İNCELENMESİ

Year 2019, TEMEL EĞİTİM, 769 - 791, 30.12.2019

Filiz Sevil Büyükalan Tuğba Harmankaya

Abstract

Öz: Teknolojinin gelişmesi ve elektronik eğitim araçlarının yaygınlaşmasının
yanında resimli çocuk kitapları yerini ve önemini korumaya çalışmaya devam etmektedir. Çocuklar
üzerinde kitapların etkisi birçok araştırma ile desteklenen bir sonuçtur. Resimli çocuk kitapları
ise bu etkiyi görselleri ve tasarımlarıyla arttırmaktadır. Tasarımlarının yanı sıra farklı metin
içerikleri ile de bu kitaplar son yıllarda ebeveyn ve öğretmenler tarafından sıklıkla tercih
edilmektedir. Çocukların dikkatini çekme noktasında öncelik göstermekte olan bu kitaplarda metin-
lerin yeri ve bu metinlerde işlenen konular önem arz etmektedir. Kitaplardaki görseller ile
metinlerde işlenen çocukların yaşama, gelişme, korunma ve katılım haklarına ne düzeyde yer
verildiğini belirlemeyi amaçlayan bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi
yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veriler 2018 yılından itibaren başlayarak en son 1963 yılına
kadar çeşitli ödül listelerinde yer almış olan ödüllü resimli çocuk kitaplarındaki görseller ile
metinlerden elde edilmiş ve içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. İstatistiksel olarak
verilerin analizinde frekans ve yüzde puanları kullanılmıştır. Toplanan veriler kategorilere
ayrılmış, kodlamalar sonrası tematik sınıflandırmalar yapılmıştır. Analiz edilen veriler çalışma
grubundaki kitaplardan doğrudan alıntılar ve nicel sonuçlarla desteklenmiştir. Ödüllü resimli çocuk
kitaplarında çocuk haklarına sırası ile en fazla yaşamsal haklara, gelişimsel haklara, korunma
haklarına ve en az katılım haklarına yer verildiği belirlenmiştir.

Keywords

Çocuk kitapları, çocuk hakları, öykü metinleri, resimli kitaplar

References

• Alpöge, G. (2003). “Çocuk Edebiyatının Çocuk Gelişimine Katkısı”. Çoluk Çocuk Dergisi, 24, 32–33.
• Aslan, C. (2006). “Yazınsal Nitelikli Çocuk Kitaplarının Çocuğun Gelişim Sürecindeki Yeri”. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, Gelişimler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını, 203, 189–200.
• Aslan, C. (2010). “An analysis of the presentation of women in 100 basic literary works in Turkey”. Eurasian Journal of Educational Research, 38, 19–36.
• Aslan, C. ve Kepenekçi, Y, K. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. eğitim araştırma ve inceleme dizisi. I. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Benson, P. ve Waddell, M. (2011). Yavru baykuşlar. Ankara: Kır Çiçeği.
• Beyazova, U. (2006). Kitap çocuk ilişkisi. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Bildiri Kitabı, 533-535.
• Cobb, R. (2016). Kimin yuvası? İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK Çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1), 12-27.
• Dilidüzgün, S. (1996). Çağdaş çocuk edebiyatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayını. Duddle, J. (2012). Kapı komşumuz korsanlar başrolde kurukafa ailesi. İstanbul: SEV.
• Gander, M. J. ve Gardiner, H. W. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi. (Çev: B. Onur) Ankara: İmge Kitabevi.
• Gönen, M. (Ed.) (2017). Çocuk edebiyatı. Ankara: Eğiten Kitap.
• Güçlü, M. (2015). Türkiye’de 1950 ve 1980 yılları arasında süreli yayınlara yansıyan mesleki ve teknik öğretimle ilgili konuların değerlendirilmesi: Mesleki ve Teknik Öğretim Dergisi örneği, Turkish Studies, 10(14), 363-386.
• Güçlü, M. (2016). Mesleki ve Teknik Öğretim Dergisi’nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemi (1953-1982), OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 6(11), 677-688.
• Işıtan, S. ve Gönen, M. (2006). Resimli çocuk kitaplarının benlik kavramıyla ilgili konuları içermesi yönünden incelenmesi. II. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu Bildiri Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 413- 420.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi. Ankara: Engin Yayınları.
• Kepenekçi, Y, K. (2010). “An analysis on children’s rights in stories recommended for children in Turkey”, Journal of Peace Education, 7, 1, 65-83.
• Koman E. (2005). Çocuk hakları grubu e-bülteni. Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi. 1.
• Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Mendoza, J. ve Reese, D. (2001). “Examining multicultural picture books for the early childhood classroom: possibilities and pitfalls”. Early Childhood Research Practice, 3, 2.
• Nasr, E. J. (2017). Eski ev yeni ev. Ankara: ODTÜ.
• Nayır, F. ve Karaman Kepenekçi, Y, (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında çocukların katılım hakları. İlköğretim Online, 10(1), 160-168.
• Nelken, D. (1998). Afterword: choosing rights for children. G. Douglas, L. Sebba, Children’s rights and traditional values, Aldershot and Brookfield.
• Neuendorf, Kimberly A. (2002). The Content Guidebook. Sage Publications: London. Okçu, S. T., Mızuno, M., Hemels, V. ve Sweet, G. (2017). Kayıktaki çocuk. İstanbul: Timaş.
• Oral, F. (2017). Farklı ama aynı. İstanbul: YKY.
• Özkan, Ö. ve Güzelyurt, T. (2019). Okul öncesi dönemde çevre eğitimi: çocuk kitaplarına yönelik bir inceleme. İlköğretim Online. 18(1), 20-30.
• Papp, L. (2017). Madelline Finn ile kütüphane köpeği. İstanbul: Hepkitap
• Sarı, N. (2006). Çocuk kitapları illüstrasyonları üzerine bir araştırma ve bir örnekleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Sever, S. (2008). Niçin çocuk edebiyatı?. Okyanus Dergisi, 4, 14-17. Sever, S. (2010). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Shumba, A. (2003). Children’s rights in schools: what do teachers know?. Child Abuse Review, 12, 251-260.
• Türkçe Sözlük, (1988). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ural, S. (1989). Çocuk ve kitap. Çocuk Edebiyatı Yıllığı. (Ed. M. R. ŞİRİN). İstanbul: Gökyüzü Yayınları.
• Yazıcı, D.N., Yıldız, C. ve Durmuşoğlu, M.C. (2018). Erken çocukluk dönemi resimli çocuk kitaplarının eğitsel özelliklerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (2), 1196-1209.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım Doğru, S., Durmuşoğlu Saltalı, N., Budak, O. ve Konuk Er R. (2015). Çocuk hakları ve koruma. Ankara: Eğiten Kitap.