Research Article
BibTex RIS Cite

Target Vocabulary in Turkish Textbooks in Terms of Quantity, Quality and Consistency

Year 2025, Volume: 54 Issue: 246, 575 - 608, 01.05.2025
https://doi.org/10.37669/milliegitim.1538130

Abstract

This study, structured through the content analysis method, one of the qualitative research methods, aims to identify and examine the target words, idioms, and proverbs intended to be taught through activities and assessment practices in Turkish textbooks. To achieve this goal, all Turkish textbooks (19 in total) used in the 2023-2024 academic year were reviewed by the researchers, and the target words, idioms, and proverbs intended to be taught within these sources were identified. Following this process, a frequency analysis of the collected data revealed that there was no consistency in terms of the quality and quantity of the target vocabulary among textbooks prepared for the same grade level. Furthermore, the target words in textbooks prepared for different grade levels were found to be similar, with some words that students were already expected to have learned being repeatedly included in vocabulary teaching activities. It was also determined that the number of target words did not show a consistent increase or decrease in parallel with grade levels, and that words with very low usage frequency and little relevance to everyday life were presented as target words. Consequently, the study concluded that there are specific issues with the selection, consistency, gradation, number, repetition, and quality of target words in Turkish textbooks. To address these issues, the study suggests the development of target word lists by grade level, the standardization of the words and the number of words to be taught, the establishment of coordination and interaction among textbook authors to ensure gradation and consistency in textbooks, and the addition of a guide on target vocabulary to the Turkish teaching program.

References

  • Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Akyol, H. (2020) Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Pegem Akademi.
  • Akyüz Aru, S. (2013). İlköğretim programına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarında kelime hazinesini geliştirmeye yönelik planlamanın incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
  • Akyüz Aru, S., ve Ertem, İ. S. (2014). Türkçe ders kitaplarında kelime hazinesini geliştirmeye yönelik planlamanın incelenmesi. Turkish Studies, 9(3), 675-694.
  • Arslan, K., ve Bay, Y. (2023). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 8(1), 14-27.
  • Ataşçi, A. (2019). İlkokul Türkçe 4. sınıf ders kitabı. Koza Yayın.
  • Avcı, A., Argün, B., ve Çelik, G. (2020). İlkokul 1. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Avcı, A., Argün, B., ve Çelik, G. (2020). İlkokul 2. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Aydın, İ., ve Aydın, G. (2020). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı bağlamında 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığına yönelik etkinliklerin sözcük öğretimi açısından incelenmesi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10(1), 1-23.
  • Aytaş, G., ve Özcan, Ş. (2019). Türkçe eğitimi konularını temel alan drama çalışmalarına yönelik bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 235-255. Doi: https://doi.org/10.16916/aded.461401
  • Bağcı, H., ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
  • Baker, S. K., Simmons, D. C., & Kame’enui, E. J. (1997). Vocabulary acquisition: Research bases. In D. Simmons ve E. Kame’enui (Ed.), What reading research tells us about children with diverse learning needs: in Bases and basics (pp. 183-218). Erlbaum.
  • Baş, B., ve Demirci, S. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerle çalışma kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı açısından karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 17-29.
  • Baumann, J. F., Kame’enui, E. J., & Ash, G. E. (2003). Research on vocabulary instruction: Voltaire Redux. In J. Flood, D. Lapp, J. R. Squire & J. M. Jensen (Ed.), Handbook on Teaching the English Language arts (pp. 752-785). Erlbaum.
  • Bayraktar, İ. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan sözcük öğretimi etkinliklerinin incelenmesi. Journal of Language Research (JLR), 2(1), 1-7.
  • Benzer, A. (2013). Kelime dağarcığını geliştirmede 6. sınıf Türkçe ders kitabının etkisi. İlköğretim Online, 12(2), 425-435.
  • Beşler, D., ve Demir, F. M. (2019). İlkokul Türkçe ders kitabı 1. sınıf. İlke Basım Yayım Turizm ve Ticaret.
  • Biemiller, A. (2004). Teaching vocabulary in the primary grades: Vocabulary instruction needed. J. F. Baumann ve E. J. Kame’enui (Ed.), Vocabulary instruction: Research to practice (pp. 28-40).
  • Budak, Y. (2000). Sözcük öğretimi ve sözlüğün işlevi. Dil Dergisi, 92, 19-26.
  • Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
  • Civelek, D., Yılmaz Gündüz, D., ve Karafilik, F. (2021). İlkokul Türkçe 1 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
  • Coady, J. (1993). Research in ESL/EFL vocabulary acquisition: Putting it in context. In T. Huckin, M. Haynes, & J. C. (Eds.) , Second language reading and vocabulary learning (pp. 3-23). Ablex.
  • Cohen, J. (1960). A coefficient of agreement for nominal scales. Educational and Psychological Measurement, 20(1), 37-46.
  • Çiçek, S., ve Dilekçi, A. (2022). Kelime öğretimi yöntem ve teknikleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 284-299. DOI: 10.29000/rumelide.1073911.
  • Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında yabancı dil öğretimi. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
  • Ediger, M. (2002). Vocabulary development and the curriculum. ERIC, ED473483. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED473483.pdf (Erişim Tarihi 25.07.2024).
  • Erdal, N. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7 ders kitabı. Dörtel Yayıncılık.
  • Eren, S. (2022). 2019 Programına göre hazırlanan 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin söz varlığı açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Düzce Üniversitesi.
  • Ertürk, N., Keleş, S., ve Külünk, D. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Eselioğlu, H., Set, S., ve Yücel, A. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Genç, G. (2021). Türkçe ders kitaplarının kelime öğretimi açısından incelenmesi ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
  • Göçer, A., ve Kılıç, B. S. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında kelime öğretimi üzerine öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(31), 1-20.
  • Graves, M. (2006). The vocabulary book: Learning & instruction. International Reading Association.
  • Graves, M. F., Schneider, S., & Ringstaff, C. (2018). Empowering students with word-learning strategies: Teach a child to fish. The Reading Teacher, 71(5), 533-543.
  • Gülden, B., ve Kaplan, K. (2024). Türkçe ders kitaplarında söz varlığı. M. Memiş (Ed.) Türkçe ders kitabı incelemeleri içinde. Nobel Yayıncılık.
  • Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., ve Tağşın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
  • Gündoğan Eski, S., Aktaş, A., ve Erkal, M. (2019). İlkokul Türkçe ders kitabı 2. sınıf. Bilim ve Kültür Yayınları.
  • Gündoğdu, A. E. (2012). İlköğretim altıncı sınıf Türkçe dersi sözcük öğretimi etkinliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(1), 201-217.
  • Güneş, F. (2022). Ders kitaplarının özellikleri ve incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Derneği Yayınları.
  • Harmer, J. (1991). The practice of English language teaching. Longman.
  • Hulstijn, J. (2003). Incidental and intentional learning. In Doughty, C. J. ve Long, M. H. (Eds.), The handbook of second language acquisition (pp. 349-381) içinde. John Wiley & Sons.
  • Kalyoncu, M. R., ve Memiş, M. (2024). Türkçe için oluşturulmuş okunabilirlik formüllerinin karşılaştırılması ve tutarlılık sorgusu. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(2), 417-436.
  • Kamil, M. L. (2004). Vocabulary and comprehension instruction: Summary and implications of the national reading panel findings. In P. McCardle ve V. Chhabra (Ed.), The voice of evidence in reading research içinde (pp. 213-234). Paul H. Brookes Publishing.
  • Kan, M. O., ve Karadavut, Z. (2021). Derlem temelli bir karşılaştırma: 4. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1597-1610.
  • Karabey, Z. (2019). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. İpekyolu Yayıncılık.
  • Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi. Pegem.
  • Karadağ, Ö., ve Kurudayıoğlu, M. (2010). 2005 Türkçe Programına göre hazırlanmış ilköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarının kelime hazinesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 423-436.
  • Karaduman, B. E., Özdemir, E., ve Yılmaz, O. (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Karafilik, F., Bozkır, İ., ve Koç, A. (2020). İlkokul 4. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Karagöl, E., ve Tarakçı, R. (2019). Söz varlığı öğretimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Millî Eğitim, 48(222), 149-171.
  • Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar ilkeler teknikler. Nobel.
  • Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
  • Karatay, H. (2018) Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Pegem Akademi.
  • Kaya, E. (2008). İlköğretim 2. kademe Türkçe ders kitaplarında sözvarlığı incelemesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
  • Kayhan, S., ve Serin, N. (2023). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının millî kültürümüz temasına ait tematik söz varlığı açısından karşılaştırılması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı 1, 1000-1014.
  • Kır, T., Kırman, E., ve Yağız, S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). An application of hierarchical kappa-type statistics in the assessment of majority agreement among multiple observers. Biometrics, 363-374.
  • Li, C. H. (2019). Using a listening vocabulary levels test to explore the effect of vocabulary knowledge on GEPT listening comprehension performance. Language Assessment Quarterly, 16(3), 328-344.
  • Lüle Mert, E. (2013). İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe çalışma kitaplarındaki kazanım ve etkinliklerin sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), 13- 31.
  • Maden, A. (2020). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığını zenginleştirme açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1631-1650.
  • Malt, B. C. (2020). Words, thoughts, and brains. Cognitive Neuropsychology, 37(6), 241-253. https://doi.org/10.1080/02643294.2019.1599335
  • Marzano, R., & Pickering, D. (2005). Building academic vocabulary: Teacher’s manual. ASCD.
  • McHugh, M. L. (2012). Interrater reliability: the kappa statistic. Biochemia medica, 22(3), 276-282.
  • MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Millî Eğitim Basımevi.
  • MEB. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Memiş, M. (2024). Ana dili eğitiminde kullanılan kelime öğretim stratejilerinin belirlenmesi. Eğitim ve Bilim, 49(218), 159-184.
  • Memiş, M. R. (2018). Kelime hazinesi ve yabancı dilde kelime öğretimi üzerine. Turkish Studies Language-Literature, 13(19), 1273-1289.
  • Memiş, M. R. (2019). Kelime öğretim stratejileri ölçeği: Geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 14(4), 2579-2593.
  • Memiş, M., ve Kalyoncu, M. R. (2024a). 2024 Türkçe Öğretim Programı ile 2019 Türkçe Öğretim Programı’nın karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(2), 176-199.
  • Memiş, M., ve Kalyoncu, M. R. (2024b). Akademik Türkçe kitaplarının söz varlığının ve akademik Türkçe sözcük listeleriyle uyumunun karşılaştırmalı incelenmesi. Turkish Studies-Language, 19(2), 729-749.
  • Minskoff, E. (2005). Teaching reading to struggling learners. Brookes Publishing.
  • Miralpeix, I., & Muñoz, C. (2018). Receptive vocabulary size and its relationship to EFL language skills. International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, 56(1), 1-24.
  • Murnane, R., Sawhill, I., & Snow, C. (2012). Literacy challenges for the twenty-first century: Introducing the issue. The Future of Children, 22(2), 3-15.
  • Muştu, G., ve Karahisar, T. (2023). İlkokul Türkçe 2. sınıf ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Nagy, W. E., & Hiebert, E. H. (2011). Toward a theory of word selection. M. I. Kamil, P. D. Pearson, E. B. Moje, ve P. P. Afflerbach (Ed) Handbook of reading research içinde (pp. 388- 404). Longman.
  • Nation, I. S. P. (2001). Learning vocubulary in another language. Cambridge University Press
  • National Institute of Child Health and Human Development (2000). Report of the National Reading Panel: Teaching children to read: An evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction: Reports of the subgroups. NIH Publication.
  • Numanoğlu, Ö. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki sözcük öğretimi etkinliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
  • Nurlu, M., ve Sarıca, A. (2015). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki sözcük çalışmalarının yöntem-teknik ve Türkçe öğretimi kazanımları açısından incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 4(10), 19-38.
  • Ömeroğlu, A. F., ve Hakkoymaz, S. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı öğretiminde kullanılan yöntem ve teknikler açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 347-362.
  • Ömeroğlu, E. (2016). Yabancılara Türkçe öğretimi için hazırlanmış ders kitaplarının incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
  • Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre Ankara merkez ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Gölge Ofset Matbaacılık.
  • Özbay, M., ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
  • Özdemir, B. (2023). Ana dili olarak Türkçe öğretiminde okuma becerisinin unsurları. Uğurelli, Y. Ö. ve Dedeoğlu Orhun, B. (Ed.) Türkçe öğretiminde okuma eğitimi el kitabı içinde (ss. 4- 19). Pegem Akademi.
  • Özkan, U. B. (2023). Doküman inceleme yönteminde geçerlik ve güvenirlik: Eğitim bilimleri araştırmaları bağlamında kuramsal bir inceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 832-848.
  • Özkırımlı, A. (1994). Dil ve anlatım. Ümit Yayınları.
  • Rieder, A. (2003). Implicit and explicit learning in incidental vocabulary acquisition. The EUROSLA Conference (pp. 24-39.). EUROSLA.
  • Sarı, E. (2020). Söz varlığı ve sözcük öğretimi üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi (ortaokul düzeyi) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
  • Sayar, B., Korkmaz Değer, F., Polat, H., Erdoğan, İ., Yeşilova, K., Taşdemir, M., ve Zengin, T. (2023). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Saygı, S. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. Ferman Yayıncılık.
  • Sayın, H., ve Doğan, Y. (2023). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki dinleme/izleme metinlerinin söz varlığı bakımından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 65, 512-548.
  • Schmitt, N. (2007). Current perspectives on vocabulary teaching and learning. J. Cummins, ve C. D. (Eds.), International Handbook of English Language Teaching (s. 827-841) içinde. Springer US. Sever, S. (2000). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Anı Yayıncılık.
  • Sevim, B. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Koza Yayın.
  • Snow, C. (2002). Reading for understanding: Toward a research and development program in reading comprehension. RAND.
  • Sönmez, Ö. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçevesi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
  • Sprenger, M. (2013). Teaching the critical vocabulary of the common core: 55 words that make or break student understanding. ASCD.
  • Şimşek Ş., ve Demirel İ. F. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı kazandırma/kelime öğretimi etkinliklerinin kullanılan yöntemler açısından incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11, 317-330.
  • Şimşek, R. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığına yönelik bir inceleme. Kesit Akademi Dergisi, 7(28), 346-355.
  • Topçuoğlu, F. (2011). Ana dili öğretiminde beceri alanları. Kerasus Yayınları.
  • Türkben, T. (2019). Türkçe ders ve öğrenci çalışma kitaplarının deyim varlığı ve öğretimi açısından incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 63-90.
  • Ülper, H. (2023). Sözcük ve öğretimi. Pegem Akademi.
  • Üstün, E., Çetintürk, A., ve Gölbaşı, Z. (2020). İlkokul 3. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Vygotsky, L. S. (1998). Düşünce ve dil. Toplumsal Dönüşüm.
  • Williams, C. H. (2008). Effect of independent reading on fourth graders’ vocabulary, fluency and comprehension [Unpublished doctoral dissertation]. Auburn University.
  • Yavuz, D., ve Kahraman, G. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Anka Kuşu Yayınevi.
  • Yılmaz, T., ve Doğan, Y. (2014). 7. sınıf öğrencilerinin anlamını bilmedikleri kelimeler ve Türkçe ders kitaplarındaki kelime çalışmaları bağlamında kelime öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 279-295.
  • Yopp, H. K., Yopp, R. H., & Bishop, A. (2009). Vocabulary instruction for academic success. Shell Education.
  • Zhang, S., & Zhang, X. (2020). The relationship between vocabulary knowledge and L2 reading/listening comprehension: A meta-analysis. Language Teaching Research, 26(4), 696-725.

Nicelik, Nitelik ve Tutarlılık Açısından Türkçe Ders Kitaplarındaki Hedef Söz Varlığı

Year 2025, Volume: 54 Issue: 246, 575 - 608, 01.05.2025
https://doi.org/10.37669/milliegitim.1538130

Abstract

Nitel araştırma yöntemlerinden içerik analiziyle yapılandırılmış olan bu çalışmada Türkçe ders kitaplarındaki etkinlikler ve ölçme değerlendirme uygulamaları aracılığı ile öğretilmesi amaçlanan hedef sözcükler, deyimler ve atasözlerinin belirlenerek incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda 2023-2024 eğitim öğretim yılında kullanılan tüm Türkçe ders kitapları (19 adet) araştırmacılar tarafından ele alınmış, kaynaklar içerisinde öğretilmesi hedeflenen sözcükler, deyimler ve atasözleri belirlenmiştir. Bu işlemin ardından elde edilen verilerin, frekans analizi ile irdelenmesiyle aynı sınıf seviyesine yönelik hazırlanmış ders kitapları arasında hedef söz varlığının niteliği ve niceliği açısından bir tutarlılık olmadığı tespit edilmiştir. Bu sonuca ek olarak farklı sınıf seviyelerine yönelik hazırlanmış ders kitaplarındaki hedef sözcüklerin ise benzer olduğu ve öğrencinin hâlihazırda öğrenmiş olması beklenen sözcüklerin tekraren sözcük öğretimi etkinliklerine dâhil edildiği saptanmıştır. Ayrıca hedef sözcük sayısının sınıf seviyelerine paralel bir şekilde düzenli bir artış ya da azalış göstermediği, kullanım sıklığı oldukça düşük ve günlük hayatta yeri olmayan sözcüklerin hedef sözcük olarak sunulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu doğrultuda Türkçe ders kitaplarındaki hedef sözcüklerin seçiminde, tutarlılığında, aşamalılığında, sayısında, tekrar durumunda ve niteliğinde belirli sorunlar olduğu sonucuna ulaşılmış; bu sorunların çözümü içinse sınıf seviyelerine göre hedef sözcük listelerinin oluşturulması, öğretilecek sözcüklerin ve sözcük sayılarının standart hâline getirilmesi, ders kitabı yazarları arasında eş güdümün ve etkileşimin sağlanarak ders kitaplarındaki aşamalılığın ve tutarlılığın sağlanması, Türkçe öğretim programına hedef söz varlığına yönelik bir kılavuz eklenmesi önerilmiştir.

References

  • Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Akyol, H. (2020) Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Pegem Akademi.
  • Akyüz Aru, S. (2013). İlköğretim programına göre hazırlanan Türkçe ders kitaplarında kelime hazinesini geliştirmeye yönelik planlamanın incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
  • Akyüz Aru, S., ve Ertem, İ. S. (2014). Türkçe ders kitaplarında kelime hazinesini geliştirmeye yönelik planlamanın incelenmesi. Turkish Studies, 9(3), 675-694.
  • Arslan, K., ve Bay, Y. (2023). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 8(1), 14-27.
  • Ataşçi, A. (2019). İlkokul Türkçe 4. sınıf ders kitabı. Koza Yayın.
  • Avcı, A., Argün, B., ve Çelik, G. (2020). İlkokul 1. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Avcı, A., Argün, B., ve Çelik, G. (2020). İlkokul 2. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Aydın, İ., ve Aydın, G. (2020). 2018 Türkçe Dersi Öğretim Programı bağlamında 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığına yönelik etkinliklerin sözcük öğretimi açısından incelenmesi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 10(1), 1-23.
  • Aytaş, G., ve Özcan, Ş. (2019). Türkçe eğitimi konularını temel alan drama çalışmalarına yönelik bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 235-255. Doi: https://doi.org/10.16916/aded.461401
  • Bağcı, H., ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
  • Baker, S. K., Simmons, D. C., & Kame’enui, E. J. (1997). Vocabulary acquisition: Research bases. In D. Simmons ve E. Kame’enui (Ed.), What reading research tells us about children with diverse learning needs: in Bases and basics (pp. 183-218). Erlbaum.
  • Baş, B., ve Demirci, S. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerle çalışma kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı açısından karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 17-29.
  • Baumann, J. F., Kame’enui, E. J., & Ash, G. E. (2003). Research on vocabulary instruction: Voltaire Redux. In J. Flood, D. Lapp, J. R. Squire & J. M. Jensen (Ed.), Handbook on Teaching the English Language arts (pp. 752-785). Erlbaum.
  • Bayraktar, İ. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan sözcük öğretimi etkinliklerinin incelenmesi. Journal of Language Research (JLR), 2(1), 1-7.
  • Benzer, A. (2013). Kelime dağarcığını geliştirmede 6. sınıf Türkçe ders kitabının etkisi. İlköğretim Online, 12(2), 425-435.
  • Beşler, D., ve Demir, F. M. (2019). İlkokul Türkçe ders kitabı 1. sınıf. İlke Basım Yayım Turizm ve Ticaret.
  • Biemiller, A. (2004). Teaching vocabulary in the primary grades: Vocabulary instruction needed. J. F. Baumann ve E. J. Kame’enui (Ed.), Vocabulary instruction: Research to practice (pp. 28-40).
  • Budak, Y. (2000). Sözcük öğretimi ve sözlüğün işlevi. Dil Dergisi, 92, 19-26.
  • Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
  • Civelek, D., Yılmaz Gündüz, D., ve Karafilik, F. (2021). İlkokul Türkçe 1 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
  • Coady, J. (1993). Research in ESL/EFL vocabulary acquisition: Putting it in context. In T. Huckin, M. Haynes, & J. C. (Eds.) , Second language reading and vocabulary learning (pp. 3-23). Ablex.
  • Cohen, J. (1960). A coefficient of agreement for nominal scales. Educational and Psychological Measurement, 20(1), 37-46.
  • Çiçek, S., ve Dilekçi, A. (2022). Kelime öğretimi yöntem ve teknikleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 26, 284-299. DOI: 10.29000/rumelide.1073911.
  • Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında yabancı dil öğretimi. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları
  • Ediger, M. (2002). Vocabulary development and the curriculum. ERIC, ED473483. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED473483.pdf (Erişim Tarihi 25.07.2024).
  • Erdal, N. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7 ders kitabı. Dörtel Yayıncılık.
  • Eren, S. (2022). 2019 Programına göre hazırlanan 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin söz varlığı açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Düzce Üniversitesi.
  • Ertürk, N., Keleş, S., ve Külünk, D. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Eselioğlu, H., Set, S., ve Yücel, A. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Genç, G. (2021). Türkçe ders kitaplarının kelime öğretimi açısından incelenmesi ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
  • Göçer, A., ve Kılıç, B. S. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında kelime öğretimi üzerine öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(31), 1-20.
  • Graves, M. (2006). The vocabulary book: Learning & instruction. International Reading Association.
  • Graves, M. F., Schneider, S., & Ringstaff, C. (2018). Empowering students with word-learning strategies: Teach a child to fish. The Reading Teacher, 71(5), 533-543.
  • Gülden, B., ve Kaplan, K. (2024). Türkçe ders kitaplarında söz varlığı. M. Memiş (Ed.) Türkçe ders kitabı incelemeleri içinde. Nobel Yayıncılık.
  • Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., ve Tağşın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
  • Gündoğan Eski, S., Aktaş, A., ve Erkal, M. (2019). İlkokul Türkçe ders kitabı 2. sınıf. Bilim ve Kültür Yayınları.
  • Gündoğdu, A. E. (2012). İlköğretim altıncı sınıf Türkçe dersi sözcük öğretimi etkinliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(1), 201-217.
  • Güneş, F. (2022). Ders kitaplarının özellikleri ve incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Derneği Yayınları.
  • Harmer, J. (1991). The practice of English language teaching. Longman.
  • Hulstijn, J. (2003). Incidental and intentional learning. In Doughty, C. J. ve Long, M. H. (Eds.), The handbook of second language acquisition (pp. 349-381) içinde. John Wiley & Sons.
  • Kalyoncu, M. R., ve Memiş, M. (2024). Türkçe için oluşturulmuş okunabilirlik formüllerinin karşılaştırılması ve tutarlılık sorgusu. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(2), 417-436.
  • Kamil, M. L. (2004). Vocabulary and comprehension instruction: Summary and implications of the national reading panel findings. In P. McCardle ve V. Chhabra (Ed.), The voice of evidence in reading research içinde (pp. 213-234). Paul H. Brookes Publishing.
  • Kan, M. O., ve Karadavut, Z. (2021). Derlem temelli bir karşılaştırma: 4. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 1597-1610.
  • Karabey, Z. (2019). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. İpekyolu Yayıncılık.
  • Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi. Pegem.
  • Karadağ, Ö., ve Kurudayıoğlu, M. (2010). 2005 Türkçe Programına göre hazırlanmış ilköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarının kelime hazinesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 423-436.
  • Karaduman, B. E., Özdemir, E., ve Yılmaz, O. (2021). İlkokul Türkçe ders kitabı 3. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Karafilik, F., Bozkır, İ., ve Koç, A. (2020). İlkokul 4. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Karagöl, E., ve Tarakçı, R. (2019). Söz varlığı öğretimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Millî Eğitim, 48(222), 149-171.
  • Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi kavramlar ilkeler teknikler. Nobel.
  • Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 141-153.
  • Karatay, H. (2018) Okuma eğitimi kuram ve uygulama. Pegem Akademi.
  • Kaya, E. (2008). İlköğretim 2. kademe Türkçe ders kitaplarında sözvarlığı incelemesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
  • Kayhan, S., ve Serin, N. (2023). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının millî kültürümüz temasına ait tematik söz varlığı açısından karşılaştırılması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı 1, 1000-1014.
  • Kır, T., Kırman, E., ve Yağız, S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). An application of hierarchical kappa-type statistics in the assessment of majority agreement among multiple observers. Biometrics, 363-374.
  • Li, C. H. (2019). Using a listening vocabulary levels test to explore the effect of vocabulary knowledge on GEPT listening comprehension performance. Language Assessment Quarterly, 16(3), 328-344.
  • Lüle Mert, E. (2013). İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe çalışma kitaplarındaki kazanım ve etkinliklerin sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), 13- 31.
  • Maden, A. (2020). İlkokul Türkçe ders kitaplarının söz varlığını zenginleştirme açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(76), 1631-1650.
  • Malt, B. C. (2020). Words, thoughts, and brains. Cognitive Neuropsychology, 37(6), 241-253. https://doi.org/10.1080/02643294.2019.1599335
  • Marzano, R., & Pickering, D. (2005). Building academic vocabulary: Teacher’s manual. ASCD.
  • McHugh, M. L. (2012). Interrater reliability: the kappa statistic. Biochemia medica, 22(3), 276-282.
  • MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı. Millî Eğitim Basımevi.
  • MEB. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
  • Memiş, M. (2024). Ana dili eğitiminde kullanılan kelime öğretim stratejilerinin belirlenmesi. Eğitim ve Bilim, 49(218), 159-184.
  • Memiş, M. R. (2018). Kelime hazinesi ve yabancı dilde kelime öğretimi üzerine. Turkish Studies Language-Literature, 13(19), 1273-1289.
  • Memiş, M. R. (2019). Kelime öğretim stratejileri ölçeği: Geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 14(4), 2579-2593.
  • Memiş, M., ve Kalyoncu, M. R. (2024a). 2024 Türkçe Öğretim Programı ile 2019 Türkçe Öğretim Programı’nın karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(2), 176-199.
  • Memiş, M., ve Kalyoncu, M. R. (2024b). Akademik Türkçe kitaplarının söz varlığının ve akademik Türkçe sözcük listeleriyle uyumunun karşılaştırmalı incelenmesi. Turkish Studies-Language, 19(2), 729-749.
  • Minskoff, E. (2005). Teaching reading to struggling learners. Brookes Publishing.
  • Miralpeix, I., & Muñoz, C. (2018). Receptive vocabulary size and its relationship to EFL language skills. International Review of Applied Linguistics in Language Teaching, 56(1), 1-24.
  • Murnane, R., Sawhill, I., & Snow, C. (2012). Literacy challenges for the twenty-first century: Introducing the issue. The Future of Children, 22(2), 3-15.
  • Muştu, G., ve Karahisar, T. (2023). İlkokul Türkçe 2. sınıf ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Nagy, W. E., & Hiebert, E. H. (2011). Toward a theory of word selection. M. I. Kamil, P. D. Pearson, E. B. Moje, ve P. P. Afflerbach (Ed) Handbook of reading research içinde (pp. 388- 404). Longman.
  • Nation, I. S. P. (2001). Learning vocubulary in another language. Cambridge University Press
  • National Institute of Child Health and Human Development (2000). Report of the National Reading Panel: Teaching children to read: An evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction: Reports of the subgroups. NIH Publication.
  • Numanoğlu, Ö. (2021). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki sözcük öğretimi etkinliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
  • Nurlu, M., ve Sarıca, A. (2015). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki sözcük çalışmalarının yöntem-teknik ve Türkçe öğretimi kazanımları açısından incelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 4(10), 19-38.
  • Ömeroğlu, A. F., ve Hakkoymaz, S. (2022). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı öğretiminde kullanılan yöntem ve teknikler açısından değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 347-362.
  • Ömeroğlu, E. (2016). Yabancılara Türkçe öğretimi için hazırlanmış ders kitaplarının incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi.
  • Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre Ankara merkez ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Gölge Ofset Matbaacılık.
  • Özbay, M., ve Melanlıoğlu, D. (2008). Türkçe eğitiminde kelime hazinesinin önemi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 30-45.
  • Özdemir, B. (2023). Ana dili olarak Türkçe öğretiminde okuma becerisinin unsurları. Uğurelli, Y. Ö. ve Dedeoğlu Orhun, B. (Ed.) Türkçe öğretiminde okuma eğitimi el kitabı içinde (ss. 4- 19). Pegem Akademi.
  • Özkan, U. B. (2023). Doküman inceleme yönteminde geçerlik ve güvenirlik: Eğitim bilimleri araştırmaları bağlamında kuramsal bir inceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (56), 832-848.
  • Özkırımlı, A. (1994). Dil ve anlatım. Ümit Yayınları.
  • Rieder, A. (2003). Implicit and explicit learning in incidental vocabulary acquisition. The EUROSLA Conference (pp. 24-39.). EUROSLA.
  • Sarı, E. (2020). Söz varlığı ve sözcük öğretimi üzerine yapılmış lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi (ortaokul düzeyi) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
  • Sayar, B., Korkmaz Değer, F., Polat, H., Erdoğan, İ., Yeşilova, K., Taşdemir, M., ve Zengin, T. (2023). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Saygı, S. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. Ferman Yayıncılık.
  • Sayın, H., ve Doğan, Y. (2023). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki dinleme/izleme metinlerinin söz varlığı bakımından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 65, 512-548.
  • Schmitt, N. (2007). Current perspectives on vocabulary teaching and learning. J. Cummins, ve C. D. (Eds.), International Handbook of English Language Teaching (s. 827-841) içinde. Springer US. Sever, S. (2000). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Anı Yayıncılık.
  • Sevim, B. (2023). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Koza Yayın.
  • Snow, C. (2002). Reading for understanding: Toward a research and development program in reading comprehension. RAND.
  • Sönmez, Ö. (2019). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçevesi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
  • Sprenger, M. (2013). Teaching the critical vocabulary of the common core: 55 words that make or break student understanding. ASCD.
  • Şimşek Ş., ve Demirel İ. F. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı kazandırma/kelime öğretimi etkinliklerinin kullanılan yöntemler açısından incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11, 317-330.
  • Şimşek, R. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığına yönelik bir inceleme. Kesit Akademi Dergisi, 7(28), 346-355.
  • Topçuoğlu, F. (2011). Ana dili öğretiminde beceri alanları. Kerasus Yayınları.
  • Türkben, T. (2019). Türkçe ders ve öğrenci çalışma kitaplarının deyim varlığı ve öğretimi açısından incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 2(2), 63-90.
  • Ülper, H. (2023). Sözcük ve öğretimi. Pegem Akademi.
  • Üstün, E., Çetintürk, A., ve Gölbaşı, Z. (2020). İlkokul 3. sınıf Türkçe çalışma kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
  • Vygotsky, L. S. (1998). Düşünce ve dil. Toplumsal Dönüşüm.
  • Williams, C. H. (2008). Effect of independent reading on fourth graders’ vocabulary, fluency and comprehension [Unpublished doctoral dissertation]. Auburn University.
  • Yavuz, D., ve Kahraman, G. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Anka Kuşu Yayınevi.
  • Yılmaz, T., ve Doğan, Y. (2014). 7. sınıf öğrencilerinin anlamını bilmedikleri kelimeler ve Türkçe ders kitaplarındaki kelime çalışmaları bağlamında kelime öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 279-295.
  • Yopp, H. K., Yopp, R. H., & Bishop, A. (2009). Vocabulary instruction for academic success. Shell Education.
  • Zhang, S., & Zhang, X. (2020). The relationship between vocabulary knowledge and L2 reading/listening comprehension: A meta-analysis. Language Teaching Research, 26(4), 696-725.
There are 108 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Turkish Education
Journal Section Research Article
Authors

Muhammet Memiş 0000-0001-6037-3958

Rahman Kalyoncu 0009-0000-4644-1088

Publication Date May 1, 2025
Submission Date August 24, 2024
Acceptance Date February 14, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 54 Issue: 246

Cite

APA Memiş, M., & Kalyoncu, R. (2025). Nicelik, Nitelik ve Tutarlılık Açısından Türkçe Ders Kitaplarındaki Hedef Söz Varlığı. Milli Eğitim Dergisi, 54(246), 575-608. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1538130