BİÇİMSEL ÖZELLİKLERİ İLE ANLAMLANDIRILAN BİR GİYSİ: YARLIK

Year 2021, Volume: 17 Issue: 129, 192 - 203, 21.03.2021

Zeynep Kırkıncıoğlu Emine Koca

Abstract

Tarihi süreçte, temel gereksinim olmanın ötesinde pek çok unsuru bünyesinde barındırarak farklı işlevler de üstlenen giyim kuşam, bu özelliğinden dolayı kültürü yansıtan en önemli miraslardan biri olmuştur. Genel olarak ortak özelliklere sahip olmalarına rağmen, toplum, kimlik, inanç, örf, adet, cinsiyet, yaş, vb. etmenlerin giysilerin biçimlendirilmelerinde etkili olmasıyla birlikte farklı giyinme biçimleri ve kültürleri oluşmuştur. Böylece sınıfsal gösterge aracı olarak da kullanılan giyim, cinsiyet açısından da kadın, erkek ve çocuk giysileri olarak sınıflandırılmıştır. Geleceğin mirasçıları olarak her toplumun özel bir ihtimam gösterdiği çocukların giyimleri de tarihte ayrı bir önem taşımış, kadın ve erkek giyimini biçimlendiren etkenler çocuk giyiminde de etkili olmuştur. Bu nedenle çocuk giyim kuşamı, giysi parçalarından kullanım biçimine, süslemesinden, kumaşına kadar pek çok özelliği ile ait olduğu toplumun kültürünü yansıtmaktadır. Bir çocuğun giyim kuşamından ailesinin, hatta yaşadığı toplumun dini, sosyal, kültürel, ekonomik, etnik yapısı hakkında ipuçları bulabilmek mümkündür. Dolayısıyla, kültürel değerlerden biri olan çocuk giysilerinin özgün özelliklerinin belirlenerek belgelenmesi, pek çok kültürel öğenin ortaya çıkarılması anlamına gelmektedir ve küresel kültürün yöresel kültürlere egemen olduğu günümüzde kültürel açıdan oldukça önemli ve gerekli görülmektedir. Ayrıca, Türk halk giyimine yönelik araştırmalar arasında çocuk giyiminin kadın ve erkek giyiminin gölgesinde kaldığının görül-mesi ve yeterli düzeyde araştırmanın olmaması çalışmanın çıkış noktasını oluşturmuştur. Bu çalışmada; kullanım ve biçimsel özellikleri açısından diğer giysilerden farklılık gösteren Afyonkarahisar ili, Dinar ilçesi, Ocaklı köyüne ait çocuk giysi parçası “yarlık”ın biçimsel öz değerlerinin belgelenerek kayıt altına alınması ve gelecek kuşaklara aktarılması amaçlanmıştır. Araştırmada; araştırmacılar tarafından hazırlanan görüşme ve gözlem formu (giysi inceleme formu) kullanılarak alan araştırması yapılmış, yaklaşık üç kuşak öncesine ait olduğu bilinen yarlık adlı çocuk giysisine ulaşılmıştır. Yarlığın fotoğrafları çekilmiş, biçimsel çizimi yapılmış, biçim, kesim, dikim, süsleme, malzeme ve işlevsel özelliklerinin yanı sıra biçimsel özellikleri ile giysiye yüklenen anlamlar alanın gerektirdiği sistematikle incelenmiş ve ulaşılan bulgular kaynak kişilerden elde edilen bilgiler doğrultusunda yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda Türk halk giyimi içinde önemli bir yer tutan çocuk giyiminde; biçimsel özellikleri ve kullanım özelliği ile yarlığın, diğer giysi parçalarından farklı olduğu ve bu özel-likleri ile işlev ve anlam kazandığı belirlenmiştir.

Keywords

Çocuk, giyim, kültür, yarlık, Ocaklı Köyü

References

• Artun, Erman. “Adana ve Osmaniye Halk Kültüründe Giyim- Kuşam Geleneği”. Halk Kültüründe Giyim-Kuşam ve Süslenme Uluslararası Sempozyumu, 1-19, 15-17 Aralık 2006.
• Akalın, Şükrü Halûk. “Üzerlik”. II. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu 20-22 Kasım 1991 Bildiriler, Çukurova Üniversitesi Basımevi, s.247-260, Adana, 1993.
• Çıblak, Nilgün. “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi (TÜBAR), 2004, 15, 103-125.
• Çelik, İsmail, “Nazar, Nazarlık ve İlgili Büyüsel İşlemler”. B.Ü.F.K., Boğaziçi Üniversitesi Halkbilimi Yıllığı 1974, s.155-184.
• Etikan, Sema ve Kılıçarslan, Hande. “Düz Dokumalarda Nazar İnancı ve Göz Motifi”. SDÜ ART-E Kasım-Aralık, cilt:5, sayı:10, 103-121, 2012.
• Gargi, Zeynep.” Ege Bölgesi Geleneksel Kadın Giyiminde Bel Aksesuarları (İzmir, Aydın, Manisa Örneğinde)”. Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 2007.
• Gerçek, Merve. “Giyimde Kültürel Taşıyıcılık”. Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, 2012.
• Koca Emine. Koç Fatma. Vural Tuba. “Kültürlerarası Etkileşimde Giyim Kuşam”. 38. ICANAS Uluslararası Asya Ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül, Ankara, 793-808, 2007.
• Koç, Fatma ve Koca Emine. “Türk Halk Giyiminde Kullanılan Süslemelere Tipolojik Bir Yaklaşım”. İdil Dergisi, Cilt 5, Sayı 19, s:237-262, 2016-a.
• Koç, Fatma, Koca Emine. “Halk Giyim Kuşamının Yok Olmasına İlişkin Nedenler Ve Koruma Altına Alınması Gerekliliğinin 5n1k Yöntemi İle Analizi”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/2 Winter p. 755-778, 2016 –b.
• Koç, Fatma ve Şahinoğlu A. Meryem. “0-6 Yaş Arası Çocuk Sahibi Annelerin Çocuk Giyiminde Tercih Ettiği Süslemeler Karşılaşılan Sorunlar”, Tekstil Maraton Dergisi, yıl:16, sayı:85, Temmuz-Ağustos/4, s.56-60. 2006.
• Koç, Fatma. “Geçmişten Günümüze Türk Giysi ve Kumaşlarının Dünyada Kullanımı”, 6. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Atatürk Kültür Merkezi- Ankara, s: 1779-1786, 21-26 Kasım, 2005.
• ___. “Geleneksel Türk Çocuk Giysileri”. Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, SDÜ, Isparta, s:125-132, 07-15 Nisan 2000.
• ___. “Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Çocuk Giysilerine Genel Bir Bakış”. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, yıl:8, sayı:5, 345-349, 1998.
• ___. “Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk Çocuk Giysileri Üzerine Bir Araştırma”. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, 1997.
• Özgündüz, Saadet. “Dinar Çöl Ovası Kadın Giyimi”, Türk Etnoğrafya Dergisi, 1(19), 121-136, 1991.
• Tansuğ, Sabiha. “Anadolu Giyim Kuşamında Geometrik Desenler ve Çiçek Desenleri”. I. Ulusal El Sanatları Sempozyumunda sunulmuş bildiri, İzmir, 1981.
• _____. Türkmen Giyimi. İstanbul: Ak Yayınları, 1985.
• _____. Anadolu’da Düğmenin Serüveni. Kültür ve Sanat Türkiye İş Bankası Yayınları, Haziran, Sayı:4. 70-74, 1992.
• Tarama Sözlüğü VI, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Üçer, Müjgan. “Sivas Yöresinde Nazarlıklar ve Nazarla İlgili İnançlar”. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Gelenek Görenek İnançlar Seksiyon Bildirileri, K.B., 1997.