Tuna Bulgar Hanlığı’nın Başkentleri: Pliska (680) ve Preslav (893)

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 33 - 53, 30.12.2019

Meltem Akıncı

Öz

VII. yüzyılda Büyük Bulgar Hanlığı’nın çökmesi ile Bulgarların bir kısmı Asparuh önderliğinde Karadeniz düzlüklerinden hareketle Balkanlara göç etmiştir. Bu göç neticesinde Tuna boylarında devletleşen Bulgarlar, Doğu Avrupa’da iki büyük başkentin mimarı olmayı başarmıştır. Bu başkentlerden ilki Aşağı Tuna’nın güney sınırında Asparuh tarafından ilk olarak karargâh şeklinde belirlenen Pliska, di- ğeri ise IX. yüzyılda Bulgar topraklarında Hristiyanlığı şahlandıran Boris tarafından ilan edilen Preslav’dır. Preslav, her ne kadar Hristiyanlığın temelinin atıldığı bir başkent olarak göze çarpsa da, şehrin farklı yerleşim bölgelerinde konargöçer kültür emarelerine rastlanılmaktadır. Bulgar yerleşimleri- nin yapısal özelliklerinin aydınlatılması yazılı kaynaklardan daha çok, arkeolojik araştırmalar neticesinde gerçekleşmiştir. Bu araştırmalar sonucunda ekonomik canlılığa vurgu yapan ticari materyaller, zanaat ma- mulleri, tarımsal araç-gereçler, büyük ölçekli yerleşimler, idari, dini ve askeri yapılar, alt yapı unsurları vb. ortaya çıkartılmıştır. Tüm bu öğeler hem konargöçer şehircilik kültürünün hem de Orta Çağ feodal şehircilik anlayışının girift bir manzarasını sunmaktadır. Konargöçer Bulgarlar, göç ettikleri bölgeye, kendi Salt-Mayat kültür unsurlarını da getirmişler; böylece yerleşik halkların da dâhil olmasıyla Doğu Avrupa’da farklı bir şehircilik anlayışı ortaya çıkarmışlardır

Anahtar Kelimeler

Tuna Bulgar Hanlığı, Pliska, Preslav

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu A. (2010). “Bulgarları Oluşturan Boylardan Kutrigurlar ve Utigurlar”. Tarih Dergisi 51 (2010) 1-19.
• Atanasov G. (2013). “K’m v’prosa za naçaloto na B’lgarskiya srednovekoven grad (Rannosrednovekovnata krepost do S. Tsar Asen, Silistrensko ot ukrepeno selişe k’m ukrepen grad”. Grad’t B’lgarskite Zemi (Po arheologiçeski danni). Materiali ot Natsionalnata nauçha konferentsiya Posvetena najivota i deloto na st. n. s. Vera Antonova (2013) 205-233. Şumen.
• Corbu E. (2013). “Historical Danube Influence on Early-Medieval History”. Preslav 7 (2013) 85-95.
• Donçeva-Petkova L. (2000). “Ortaçağ Bulgaristan’ında Runik İşaretler ve Birleşmeler”. Çev. E. Çetin, TDAY-B (2000) 175-182.
• Donçeva S. (2017). “Yuvelirnıe proizvodstvennıe kompleksı X veka vblizi Preslava. Tehnologii proizvodstva”. Stratum plus: Arheologiya i kul’turnaya antropologiya (2017) 189-203.
• Feher G. (1984). Bulgar Türkleri Tarihi. Ankara 1984.
• Georgiyev P. (2014). “Pliska v VIII veke: Problemı i dostijeniya”. Povoljskaya Arheologiya. 3/9 (2014) 193-219.
• Georgiyev P. (2013). “Tuhleniyat” Preslav-realen ili v’obrajaem? (K’m problem aza areala na magapolisa Veliki Preslav)”. Preslav 7 (2013) 13-28.
• Henning J. (2007). “The Metropolis of Pliska or, How Large Does an Early Medieval Settlement Have to be in Order to be Called a City?”. Post-Roman Towns, Trade and Settlement in Europe and Byzantium. Vol. 2. Byzantium, Pliska and the Balkans (2007) 209-240. Berlin-New York.
• Henning J. (2012). “Pliska, Early Medieval Bulgaria and the Hungarian Raids at the Balkans: Some Archaeological Considerations”. Questiones Medii Aevi Novae 17 (2012) 1-12.
• Henning J. & Balabanov T. (2007). “Khan Omurtag’s Stone palace of AD 822: A “Modernized” Eight Century Timber Fort”. Post-Roman Towns, Trade and Settlement in Europe and Byzantium. Vol. 2. Byzantium, Pliska and the Balkans (2007) 432-440. Berlin- New York.
• Henning J. & Eyub F. (2007). “Kabiyuk: another Pliska?”. Post-Roman Towns, Trade and Settlement in Europe and Byzantium. Vol. 2. Byzantium, Pliska and the Balkans. Berlin-New York (2007) 425-432.
• Hrissimov N. (2017). “Food of Plant Origin in the Life of Early Medieval Bulgarians (End of 7th-Beginning of 11th Century)”. Studia Ceranea 7 (2017) 59-77.
• Huzin F. Ş. (2006). “Velikiy gorod na Çeremşane i gorod Bulgar na Volge”. F. Huzin (Otv. Red.). İstoriya Tatar s drevneyşih vremen v semi tomah tom II Voljskaya Bulgariya i velikaya step. İzd. Ruhil. Kazan (2006) 163-179.
• Jireçek K. (1978). İstoriya na bılgarite. Sofya 1978.
• Karatay O. (2018a). Bulgarlar Yitik Bir Türk Kavmi. İstanbul 2018.
• Karatay O. (2018b). “Tuna Bulgarları”. Eds. O. Karatay & S. Acar. Doğu Avrupa Türk Tarihi (2018) 273- 294. İstanbul.
• Liddell H. G. & Scott D. D. R. (1883). Greek-English Lexicon. New York 1883.
• Murdzhev P. (2008). The Medieval Town in Bulgaria, Thirteenth to Fourteenth Century. Florida 2008.
• Nadırova H. G. (2010). “Hazaro-Bolgarskie traditsii v gradostroitel’stve Voljsko-Kamskoy Bulgarii”. Teoriya i istoriya arhitekturı,restavratsiya i rekonstruktsiya istoriko arhitekturnogo naslediy. İzvestiya KazGASU 2/14 (2010) 20-31.
• Ögel B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş-Türklerde Ordu, Ordugah ve Otağ. Cilt VII. Ankara 1991.
• Ögel B. (2014). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara 2014. Polnoe sobranie Russkih letopisey (1846). I. II. Lavrentiyevskaya i Troitskaya letopisi. T. 1. Sanktpeterburg 1846.
• Raşeyev R. (2006). “Pervoe Bolgarskoe tsarstvo na Dunae”. Otv. Red. F. Huzin, İstoriyaTatar s drevneyşih vremen v semi tomah tom II Voljskaya Bulgariya i velikaya step. Kazan (2006) 48-59.
• Simakova O. A. (2007). “Bolgarskie zemli v Srednie veka”. İstoriya yujnıh slavyan s drevneyşih vremen do 1914 g. (2007) 164.