Algılanan Sosyal Desteğin Psikolojik İyi Oluşa Etkisinde Pozitif Duygu Deneyiminin Aracılık Rolü: Turizm Rehberliği Öğrencilerine Yönelik Ampirik Bir Araştırma

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 813 - 825, 15.04.2025

Burak Atasoy

https://doi.org/10.33206/mjss.1523442

Abstract

Bu araştırmanın amacı, turizm öğrencilerinin staj dönemlerinde algıladıkları sosyal desteğin, psikolojik sağlıklarını nasıl etkilediğini tespit etmektir. Staj sürecinde öğrencilerin karşılaştığı zorluklarla başa çıkmaları ve mesleki tatminlerini sağlamaları açısından sosyal destek önemli bir role sahiptir. Bu noktada staj döneminde öğrencilerin algıladığı sosyal desteğin, pozitif duygularını ve genel psikolojik iyi oluşlarını nasıl etkilediği dört hipotezle test edilen bir yapısal model üzerinden incelenmiştir. Veriler, 710 turizm rehberliği öğrencisinden bir çevrimiçi anket aracılığıyla toplanmış ve IBM SPSS 27 ve SmartPLS 4 yazılımları kullanılarak istatistiksel analizler gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli sonuçlarına göre, öğrencilerin algıladığı sosyal destek, pozitif duygularını ve psikolojik iyi oluşlarını belirgin şekilde etkilemektedir. Ek olarak sosyal destek ile psikolojik iyi oluş ilişkisinde öğrencilerin pozitif duyguları aracı bir rol üstlenmektedir. Bu bağlamda; staj deneyimlerinin sosyal ve mesleki refah üzerindeki etkilerini anlamak ve takip etmek öğrencilerin mesleki gelişimleri ve kariyer planlamaları açısından makul bir strateji olabilir. Üstelik bu yaklaşım, verimli ve sağlıklı iş gücü yetiştirerek turizm endüstrisinin nitelikli personel gereksinimini azaltabilir. Araştırmanın teorik ve pratik çıkarımları doğrultusunda ilgili paydaşlara çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Sosyal Destek, Pozitif Duygu, Mental İyi Oluş, Psikolojik İyi Oluş, Turizm Rehberliği

Ethical Statement

“Algılanan Sosyal Desteğin Psikolojik İyi Oluşa Etkisinde Pozitif Duygu Deneyiminin Aracılık Rolü: Turizm Rehberliği Öğrencilerine Yönelik Ampirik Bir Araştırma” başlıklı çalışmanın yazım sürecinde bilimsel kurallara, etik ve alıntı kurallarına uyulmuş; toplanan veriler üzerinde herhangi bir tahrifat yapılmamış ve bu çalışma herhangi başka bir akademik yayın ortamına değerlendirme için gönderilmemiştir. Gerekli olan etik kurul izinleri Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Etik Kurulu’nun 04.08.2023 tarih ve E.92527 sayılı toplantısında alınmıştır.

The Mediating Role of Positive Emotion Experience in the Effect of Perceived Social Support on Psychological Well-Being: An Empirical Research on Tourism Guidance Students

Abstract

The purpose of this study is to find out how tourism students' perceptions of social support during their internship period affect their psychological health. Social support is critical in assisting students in dealing with the challenges of the internship process and ensuring their professional satisfaction. At this point, a structural model testing four hypotheses was used to investigate how students' perceptions of social support during their internship period affect their positive emotions and overall psychological well-being. Data were collected from 710 tourism guidance students via an online survey, and statistical analyses were carried out using IBM SPSS 27 and SmartPLS 4 software. The structural equation model results show that students' perceptions of social support have a significant impact on their positive emotions and psychological well-being. Furthermore, positive emotions among students mediate the relationship between social support and psychological well-being. In this context, understanding and tracking the effects of internship experiences on social and professional well-being may be an appropriate strategy for students' professional development and career planning. Furthermore, this approach has the potential to reduce the tourism industry's reliance on qualified personnel by training an efficient and healthy workforce. Various recommendations were made to relevant stakeholders based on the theoretical and practical implications of the research.

Keywords

Social Support, Positive Emotion, Mental Well-Being, Psychological Well-Being, Tourism Guidance

References

• Afthanorhan, W. M. A. B. W. (2013). A comparison of partial least square structural equation modeling (PLS-SEM) and covariance based structural equation modeling (CB-SEM) for confirmatory factor analysis. International Journal of Engineering Science and Innovative Technology, 2(5), 198-205.
• Akay, B. ve Şıttak, S. (2019). Staj deneyiminin kariyer seçimine etkisi: Trakya Bölgesi’ndeki turizm öğrencilerine yönelik bir araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 757-784.
• Akay, B., Uslu, A. ve Sancar, M. F. (2018). Turizm eğitimi alan öğrencilerin staj döneminde yaşadıkları sorunlar: Lisans ve ortaöğretim turizm öğrencileri örneği. OPUS International Journal of Society Researches, 8(1), 212-236.
• Akkuş, Y. (2023). Girişimcilikte sosyal engeller ölçeğinin geliştirilmesi ve kontrol odağı, girişimcilik niyeti ile ilişkisi. Journal of Entrepreneurship and Innovation Management, 12(2), 81-98.
• Alorani, O. I. ve Alradaydeh, M. T. F. (2018). Spiritual well-being, perceived social support, and life satisfaction among university students. International Journal of Adolescence and Youth, 23(3), 291-298.
• Altunışık, R., Çoşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2012), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (7. Baskı), Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Atasoy, B. ve Türkay, O. (2022). Rekreasyonel davranış içinde B. Eryılmaz (Edt.), Rekreasyon kavram ve uygulamalar (ss. 22-44). Ankara: Detay Yayıncılık
• Awang, M. M., Kutty, F. M. ve Ahmad, A. R. (2014). Perceived social support and well being: First-year student experience in university. International Education Studies, 7(13), 261-270.
• Bengül, S. S. (2019). Müşteri Şikayet Yönetimi Kalitesi Belirleyicilerinin Marka İmajı Ve Marka Bağlılığı Üzerindeki Etkisi. Ileti-s-im, (31).
• Chaudhry, S., Tandon, A., Shinde, S. ve Bhattacharya, A. (2024). Student psychological well-being in higher education: The role of internal team environment, institutional, friends and family support and academic engagement. Plos one, 19(1), e0297508.
• Cheah, J.H., F. Magno. ve F. Cassia (2024). Reviewing the smartpls 4 software: the latest features and enhancements. Journal of Marketing Analytics, https://doi.org/10.1057/s41270-023-00266-y.
• Chung, N., Tyan, I. ve Chung, H. C. (2017). Social support and commitment within social networking site in tourism experience. Sustainability, 9(11), 2102.
• Çemberci, M. ve Cömert, P. N. (2022). Bağlamsal faktörlerin staj deneyimi ile ilişkisi. Yıldız Journal of Educational Research, 7(1), 42-50.
• Dambi, J. M., Corten, L., Chiwaridzo, M., Jack, H., Mlambo, T. ve Jelsma, J. (2018). A systematic review of the psychometric properties of the cross-cultural translations and adaptations of the Multidimensional Perceived Social Support Scale (MSPSS). Health and Quality of Life Outcomes, 16, 1-19.
• de la Iglesia, G., Stover, J. B. ve Fernández Liporace, M. (2014). Perceived social support and academic achievement in Argentinean college students. Europe's Journal of Psychology, 10(4). 637-649.
• Demir, M. ve Demir, Ş. (2014). Turizm işletmelerinde yöneticilerin mesleki staj ve stajyerleri değerlendirmesi. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, (6), 18-33.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D. W., Oishi, S. ve Biswas- Diener, R. (2010). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social İndicators Research, 97, 143-156.
• Doğanoğlu, M. A. (2022). Turizm rehberliği öğrencilerinin algılanan sosyal yetkinlik düzeylerinin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eker, N. (2024). Turizm rehberliği öğrencileri perspektifinden staj uygulamalarına yönelik bir değerlendirme, Turist Rehberliği Dergisi, 7(2), 94-105.
• El-Sayed, M. M., Taha, S. M., AbdElhay, E. S. ve Hawash, M. M. (2024). Understanding the relationship of academic motivation and social support in graduate nursing education in Egypt. BMC Nursing, 23(1), 12.
• Ghozali, I. (2014). Structural equal modeling: Metode alternatif dengan partial least square (PLS). Semarang: Badan Penerbit Universitas Diponegoro
• Gülaçtı, F. (2010). The effect of perceived social support on subjective well-being. Procedia-Social and behavioral sciences, 2(2), 3844-3849.
• Günay, D. ve Özer, M. (2016). Türkiye’de meslek yüksekokullarının 2000’li yıllardaki gelişimi ve mevcut zorluklar. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (1), 1-12.
• Güzel, F. Ö. (2010). Turizm öğrencilerinin staj döneminde edindikleri motivasyonun Herzberg teorisine göre değerlendirilmesine yönelik bir araştırma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 5(20), 3415-3429.
• Haber, M. G., Cohen, J. L., Lucas, T. ve Baltes, B. B. (2007). The relationship between self-reported received and perceived social support: A meta-analytic review. American Journal of Community Psychology, 39, 133-144.
• Hair, J. F. J., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7th. Edition). Prentice Hal.
• Hair, J. F., Risher, J. J., Sarstedt, M. ve Ringle, C. M. (2019). When to use and how to report the results of PLS-SEM. European Business Review, 31(1), 2-24.
• Hair, J., Anderson, R., Tatham, R. ve Black, W. (1998) Multivariate data analysis (5th Edition). Prentice Hall, New Jersey.
• Hatcher, L. (1994). A Step-by-step approach to using the SAS system for factor analysis and structural equation modeling (1st Edition). The SAS Institute.
• Henseler, J., Ringle, C.M. ve Sarstedt, M. (2015), A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling, Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115-135.
• İnce, C. ve Kendir, H. (2016). Turizm öğrencilerinin kariyer beklentilerine yönelik düşünceleri: Stajyer öğrenciler örneği. International Journal of Academic Values Studies, (4), 13-23.
• Keleş, Y. ve Demirdağ, Ş. A. (2019). Turizm sektöründe staj yapan öğrencilerin yaşadıkları psikolojik sorunların örgütsel sessizlikleri üzerindeki etkisi. Journal of Recreation and Tourism Research, 6(4), 332-340.
• Keyes, C. L., Shmotkin, D. ve Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: the empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007.
• Khodarahimi, S., Hashim, I. H. ve Mohd-Zaharim, N. (2012). Perceived stress, positive-negative emotions, personal values and perceived social support in Malaysian undergraduate students. International Journal of Psychology and Behavioral Sciences, 2(1), 1-8.
• Kılınç, M. (2017). Psikolojik iyi oluşun yordayıcıları olarak öz-yeterlik ve etkileşim kaygısı. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (13), 207-216.
• Kim, H. B. ve Park, E. J. (2013). The role of social experience in undergraduates’ career perceptions through internships. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education, 12(1), 70-78.
• Koçak, Y., Hazarhun, E. ve Enser, İ. (2019). Üniversite öğrencilerinin zorunlu staj tecrübeleri ve turizm kariyerine bakış açıları. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 3(4), 702-722.
• Liu, H., Tan, Q. ve Mai, H. (2023). Stress-buffering effects of social support on tourism employees during the COVID-19 pandemic: A moderated mediation model. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(3). Doi:10.3390/ijerph20032342
• Mackenzie, S. H. ve Raymond, E. (2020). A conceptual model of adventure tour guide well-being. Annals of Tourism Research, 84, 102977.
• Memon, M. A., Ramayah, T., Cheah, J. H., Ting, H., Chuah, F. ve Cham, T. H. (2021). PLS-SEM statistical programs: a review. Journal of Applied Structural Equation Modeling, 5(1), 1-14.
• Mikal, J. P. ve Grace, K. (2012). Against abstinence-only education abroad: Viewing Internet use during study abroad as a possible experience enhancement. Journal of Studies in International Education, 16(3), 287-306.
• Olcay, A., Yıldırım, İ. ve Sürme, M. (2015). Turizm eğitimi alan öğrencilerin staj eğitimi hakkında görüşleri: Gaziantep ili örneği. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, (3), 324-334.
• Ozer, S. (2024). Social support, self‐efficacy, self‐esteem, and well‐being during COVID‐19 lockdown: A two‐wave study of Danish students. Scandinavian Journal of Psychology, 65(1), 42-52.
• Öztürk, Y., Aydın, T. ve Sert, S. (2023). Sağlık çalışanlarının sağlık turizmi farkındalık düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Journal of History School, 16(LXIV), 1263-1277.
• Procidano, M. E. ve Heller, K. (1983). Measures of perceived social support from friends and from family: Three validation studies. American journal of community psychology, 11(1), 1-24.
• Pushpa ve Khan, M. J. (2024). Impact of resilience and emotional ıntelligence on college students. International Journal of Indian Psychology, 12(1), 980-994.
• Rice, L., Barth, J. M., Guadagno, R. E., Smith, G. P., McCallum, D. M. ve Asert. (2013). The role of social support in students’ perceived abilities and attitudes toward math and science. Journal of Youth And Adolescence, 42, 1028-1040.
• Rogowska, A. M., Ochnik, D., Kuśnierz, C., Jakubiak, M., Schütz, A., Held, M. J., ... ve Cuero-Acosta, Y. A. (2021). Satisfaction with life among university students from nine countries: Cross-national study during the first wave of COVID-19 pandemic. BMC Public Health, 21(1), 2262.
• Sarma, P. K., Alam, M. J. ve Begum, I. A. (2022). Red meat handlers’ food safety knowledge, attitudes, and practices in the Dhaka megacity of Bangladesh. International Journal of Food Properties, 25(1), 1417-1431.
• Sarstedt, M. ve Cheah, J.H. (2019), Partial least squares structural equation modeling using SmartPLS: a software review, Journal of Marketing Analytics, 7(3), 196-202.
• Sarstedt, M., Hair Jr, J. F., Cheah, J. H., Becker, J. M. ve Ringle, C. M. (2019). How to specify, estimate, and validate higher-order constructs in PLS- SEM. Australasian Marketing Journal, 27(3), 197-211.
• Saygin, Y., Akdeniz, S. ve Deniz, M. E. (2015). Loneliness and interpersonal problem solving as predictors of subjective well-being. International Journal of Information and Education Technology, 5(1), 32-35.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Semiz, B. B. (2020). Sosyal medya fenomenleri tarafından yapılan reklamlara yönelik tüketici şüpheciliğinin tutumlar ve satın alma niyeti ile ilişkisinin incelenmesi. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 6(2), 115-136.
• Sharma, P., Sarstedt, M., Shmueli, G., Kim, K. H. ve Thiele, K. O. (2019). PLS- based model selection: The role of alternative explanations in information systems research. Journal of the Association for Information Systems, 20(4), 346-397.
• Shmueli, G., Sarstedt, M., Hair, J. F., Cheah, J. H., Ting, H., Vaithilingam, S. ve Ringle, C. M. (2019). Predictive model assessment in PLS-SEM: guidelines for using PLSpredict. European Journal of Marketing, 53(11), 2322-2347.
• Sırıklı, İ. K. ve Pekerşen, Y. (2023) Gastronomi ve mutfak sanatları öğrencilerinin staj süreçlerinde yaşadıkları iş stresinin belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(87), 1325-1343.
• Stewart-Brown, S., Janmohamed, K. ve Parkinson, J. (2008) Warwick- Edinburgh Mental Wellbeing Scale: User Guide Version 1. N.H.S. Health Scotland, University of Warwick, and the University of Edinburgh.
• Tinajero, C., Martínez-López, Z., Rodríguez, M. S. ve Páramo, M. F. (2020). Perceived social support as a predictor of academic success in Spanish university students. Anales de psicología/Annals of psychology, 36(1), 134-142.
• Tomás, J. M., Gutiérrez, M., Pastor, A. M. ve Sancho, P. (2020). Perceived social support, school adaptation and adolescents’ subjective well- being. Child Indicators Research, 13(5), 1597-1617.
• Türkay, O. ve Atasoy, B. (2022). Orta kademe yöneticilerinin stratejik davranışları üzerine iş doyumu ve duygusal bağlılığın etkisi. İşletme Bilimi Dergisi, 10(2), 163-189.
• Yıldırım, İ. (1997). Algılanan sosyal destek ölçeğinin geliştirilmesi, güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 81-87.
• Yuan, Z., Li, W., Ding, W., Song, S., Qian, L. ve Xie, R. (2024). Your support is my healing: the impact of perceived social support on adolescent NSSI —a sequential mediation analysis. Current Psychology, 43(1), 261-271.
• Yusoff, Y. M. (2012). Self-efficacy, perceived social support, and psychological adjustment in international undergraduate students in a public higher education institution in Malaysia. Journal of Studies in International Education, 16(4), 353-371.
• Zengin, B. ve Atasoy, B. (2021). Turizm rehberliği alanındaki lisansüstü tezlerin bibliyometrik çerçevesi. Alanya Akademik Bakış, 5(1), 143-160.
• Zengin, B., Kıngır, S. ve Tezcan, N. Ş. (2018). Gençlerin turizm algısı ve turizme verilen destek; Sakarya Üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 147-168.
• Zhang, Q., Xiong, Y., Prasath, P. R. ve Byun, S. (2024). The relationship between international students' perceived discrimination and self- reported overall health during COVID-19: Indirect associations through positive emotions and perceived social support. Journal of International Students, 14(1), 119-133.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G. ve Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41.