SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEMDE ABD VE AB DIŞ POLİTİKALARI’NDA ORTAYA ÇIKAN TEMEL FARKLILIKLAR (1991-2001)

Year 2012, Volume: 9 Issue: 17, 81 - 114, 09.11.2013

Nazmi Üste A. Sait Sönmez

Abstract

Soğuk Savaş sonrası dönemde Transatlantik İttifak sarsıcı bir dönüşüm geçirmiştir. Ortak Sovyet tehdidinin olmadığı dönemde, Soğuk Savaş'ın kazanan tarafı olan Batı Bloğu içerisinde bir takım ayrılıklar su yüzüne çıkmaya başlamıştır. Her iki aktörün de dış politika öncelikleri değişime uğramıştır. Temel önceliği herhangi bir güç veya güç bloğunun kendisine rakip haline gelmesini engellemek olan ABD, tek kutuplu sistemi devam ettirmeye çalışmaktadır. Uygar güç olarak AB ise refah, demokrasi, insan hakları, çevre gibi konuları dış politika öncelikleri haline getirmiştir. AB ayrıca siyasal bütünleşme sürecine ağırlık vermiş, ortak dış ve güvenlik politikasının oluşumu konusunda ilerlemeler kaydetmiştir. Doksanlı yıllarda ortaya çıkan Transatlantik ittifakın yeni dayanak noktaları ve her iki aktörün dış politikalarında oluşan farklı yönelimler, çalışmada analiz edilmektedir.

Keywords

Soğuk Savaş Sonrası Dönem, Transatlantik İlişkiler, Karşılaştırmalı Analiz, ABD Dış Politikası, AB Dış Politikası

References

• Arı, T. (2007), Irak, iran, ABD ve Petrol, Alfa Yayın dağıtım, İstanbul. 2. Baskı.
• Arıboğan, D. (2004), “Güvenliksiz Barıştan Barışsız Güvenliğe”, der. Toktamış Ateş, Kartalın Kanat Sesleri: ABD Dış Politikasında Yeni Yönelimler ve Dünya, Ümit Yayıncılık, Ankara.
• Armaoğlu, F. (1975), Siyasi Tarih 1789-1960, AÜSBF Yayınları, Ankara.
• Ataman, M. (2006), “Orta Doğu'da ABD-AB Rekabeti ve Türk Dış Politikasına Etkileri”, Avrasya Dosyası, Cilt: 12, Sayı: 2.
• Ataman, M. ve Yaşlı, F. (2005), “Küba: Amerika Birleşik Devletlerinin Yanıbaşındaki Terörist Devlet”, der. Kemal İnat, K. ABD'nin “Haydut Devletler”i, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Baugh, W. (2000), United States Foreign Policy Making: Process, Problems and Prospects, Hartcourt CollegePublishers, Forth Worth, Phidelphia.
• Bayır, E. (Ağustos 2002), “ABD-İran Gerginliğinde AB-İran İlişkilerine Farklı Bir Bakış”, Stratejik Analiz, Cilt: 3, Sayı: 28.
• Biçer, S. (2003), “Avrupa Birliği'nin Akdeniz Politikası ve Barselona Süreci”, der. Beril Dedeoğlu, Dünden Bugüne Avrupa Birliği, Boyut Yayıncılık, İstanbul.
• Biolas, J. (2002), “Thoughts Before Yet Another NATO Summit: Will Progne: Visions of Coalition Warfighting Capabilitics Translate in to Armaments Realities?”, The John Hopkins Center for Transatlantic Relations, Washington, http://www.ciaonet.org/cgi-bin/dkv/cia
• Birand, M. (2005), 31 Temmuz 1959'dan 17 Aralık 2004'e, Türkiye'nin Büyük Avrupa Kavgası, Doğan Kitap, İstanbul.12. Baskı
• Breuss, F. (2005) “Economic Integration, EU-US Trade Conflicts and WTO Dispute Settlement”, European Integration Online Papers (EIOP), Vol: 9, No: 12, http://eiop.or.at/eiop/texte/2005-012a.htm, (Erişim Tarihi: 05.01.2007).
• Büyükbaş, H.(2006), “Transatlantik İşbirliği Yol Ayrımı: İkinci Irak Savaşı ve Ötesi”, der. Mehmet Şahin, Mesut Taştekin, II. Körfez Savaşı, Platin Yayınları, Ankara.
• Carter, R., (January 2003),“Leadership at Risk: The Perils of Unilateralism”, PS: Political Science and Politics, Vol: 36, No:1
• Caşın, M. Özgöker. U. ve Çolak. H, (2007), Küreselleşmenin Avrupa Birliği Ortak Güvenlik ve Savunma Politikasına Etkisi: Avrupa Birliği, Nokta Kitap, İstanbul.
• Clowson, P. (2003), “US and European Prioritoes in the Middle East”, der. Gustav Lindstrom, Shift or Rift: Assessing US-EU Relations After Iraq, European Institute for Security Studies, Paris.
• Coonen, S. (Autmn 2006), “The Widenning Military Capabilities Gap Between the United States Europe, Does It Matter”, Parameters
• Croft, S ve diğ., (June 2000), “NATO's Tripple Challenge”, International Affairs, Vol: 76, No:3.
• Çakmak, H. (2003), Avrupa Güvenliği: NATO, AGİT, AGSP, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Çalış. Ş, (2001), Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri: Kimlik Arayışı, Politik Aktörler ve Değişim, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Çomak, H. (2005), Avrupa'da Yeni Güvenlik Anlayışları ve Türkiye: Soğuk Savaş Sonrası Avrupa'da Güvenlik Yapılanması Sorunları, Tasam Yayınları, İstanbul.
• D'Alancon F, (Winter 1994), “The EC Looks to a New Middle East”, Journal of Palestine Studies, Vol:23, No: 2.
• Daalder, I. (2001), “Are the United States and Europe Heading for Divorce”, International Affairs, Vol: 77, No: 3.
• Damro, C. (2006), “Transatlantic Competition Policy: Domestic and International Sources of EU-US Relations”, European Journal of International Relations, Vol: 12, No: 2.
• “Elusive Partnership: US and European Policies in the Near East and the Gulf”, (December 2002), Middle East Policy, Vol: XI, No: 4.
• Emiroğlu, H, Çakır, F. (2008), “Yugoslavya'nın Dağılması Sürecinde Soğuk Savaş Sonrası Balkanlar Eksenli Sorunlar Karşısında Transatlantik Dış Politika Parametreleri (1990-1995)”, Avrasya Etüdleri, Yıl :14, Sayı: 33.
• Eralp, A. (1997), “Soğuk Savaş'tan Günümüze Türkiye Avrupa Birliği İlişkileri”, der. Atila Eralp, Türkiye ve Avrupa, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Erdoğan, C. (2005), “Libya: Kuzey Afrika'nın Asi Devleti Uslandı mı?”, der. Kemal İnat, ABD'nin “Haydut Devletler”i, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Gökırmak. M, (1994), Yeni Dünya Düzeni'nde AT-ABD Arası Güvenlik ve Dış Politika İlişkileri, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Gözen, R. (2006), “ABD'nin Irak'ı işgali: Yeni Muhafazakar Demokratik Emperyalist Bir Proje”, der. Mehmet Şahin, Mesut Taştekin, II.Körfez Savaşı, Platin Yayınları, Ankara.
• Gülbay.B, (2004), “Pax Britanica'dan Pax Amerika'ya”, der. Toktamış Ateş, Kartalın Kanat Sesleri: ABD Dış Politikasında Yeni Yönelimler ve Dünya, Ümit Yayıncılık, Ankara.
• Han, A. (2004), “Tarafsızı Olmayan Savaş Yeni Muhafazakar Komplo ve Bush Doktrini,” der. Toktamış Ateş. Kartalın Kanat Sesleri: ABD Dış Politikasında Yeni Yönelimler ve Dünya, Ümit Yayıncılık, Ankara.
• Hindley, B. (1999), “New Institutions for Transatlantic Trade?”, International Affairs, Vol: 75, No: 1.
• Hoffmann, S. (2003), “US-European Relations: Past and Future”, International Affairs, Vol: 79, No: 5.
• Holbrooke, R., (1998), Bir Savaşı Bitirmek, çev. Belkıs Dişbudak Çorakçı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• İnat. K, (2005), “Giriş”, der. Kemal İnat, ABD'nin “Haydut Devletler”i, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Kahraman S, (2007), “Avrupa Birliği'nin Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası”, der. Çağrı Erhan, Deniz Senemoğlu, Avrupa Birliği Politikaları, İmaj Yayınevi, Ankara.
• Klare, M. (Fall 1998), “The Rise and the fall of the Rouge Doctrine: The Pentagon's Quest for a Post Cold War Military Strategy”, Middle East Report, No: 208.
• Kocatürk, N. (2005), “İran: ABD'nin Orta Doğu'daki Baş Ağrısı”, der. Kemal İnat, ABD'nin “Haydut Devletler”i, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Kupchan, C. (2006),“Unraveling of the Atlantic Order: Historical Breakpoints in US-European Relations,” Institute of European Studies (University of Californa Berkeley), Paper: 060414, http://repositories.cdlib.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1061&context=ies (Erişim Tarihi: 12.05.2008)
• Laçiner S., Özcan M., Bal İ.,(2004), Türkiyeli Avrupa: Türkiye'nin Üyeliğinin AB'ye Olası Etkileri, Hayat Yayıncılık, İstanbul.
• Miş, N.,(2005), “Suriye Terör Örgütleri ile Anılmak Kader mi?”, der. Kemal İnat, ABD'nin “Haydut Devletler”i, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Nayan R, (2001), “US-European Relations in the Post Cold War Era”, Strategic Analaysis: a Monthly Journal of the IDSA, April 2001, Vol. XXV, No: 1, http://www.ciaonet.org/olj/sa/sa_apr01.html, (Erişim Tarihi: 08.03.2006).
• Noi, A., (Spring 2005), “İran's Nuclear Programme: The EU Approach to Iran in Comparision to the US Approach”, Perceptions: Journal of International Affairs, Vol: X, No:1.
• Nye Jr. J, (2000), “The US and Europe: Continental Drift”, International Affairs, Vol.: 76, No: 1.
• Oudraat, C.,(2002), “The New Transatlantic Security Network”, AICGS Seminar Papers, http://www.ciaonet.org/cgi-bin/dkv/ciao/querystring.pl?rq=0&ht=0&qp=&col=ciao&qc=ciao&qt= robert+falkner&x=15&y= (Erişim Tarihi: 10.02.2008).
• Özcan, M.( Sonbahar-Kış 2005), “European Union's Middle East Policy and Turkey”, Avrasya Etüdleri, Sayı: 27-28.
• Perthes, V. (Fall 2004), “America's Greater Middle East and Europe: Key lssues for Dialoge”, Middle East Policy, Vol: XI, No: 3.
• Perthes, V.(Fall 1998), “Points of Difference Cases for Cooperation: European Critiques of US Middle East Policy,” Middle East Report, , No: 208.
• Peterson, J. (2004), “America as a European Power: the End of Empire by Integration”, International Affairs, Vol: 80, No: 4.
• Rosati, J. (1999), The Politics of United States Foreign Policy, Hartcourt Brace College Publisher, Fortworth.
• Savran, S. (2001), Avrasya Savaşları: Körfez'den Afganistan'a Yeni Dünya Düzeni'ninKuruluşu, Belge Yayınları, İstanbul.
• Scherpenberg, J. (1997), “Transatlantic Competition and European Defense Industries”, International Affairs, Vol: 73, No: 1.
• Sever, A. (2000), “ABD'nin İkili Çevreleme Politikası ve Türkiye”, der. Gencer Özcün, Şule Kut, En Uzun On Yıl: Türkiye'nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, Büke Yayınları, İstanbul.
• Sezgin, M. (2005), Avrupa'nın Gerçek Gündemi, Bilinmeyen Avrupa: Siyasi, Toplumsal, Ekonomik ve Dış Politik Dinamikler, Platin Yayınları, Ankara.
• Smis, S. ve Barght, (January 1999), “The EU-US Compromise on the Helms-Burdon and D'Amato Acts”, The American Journal of International Law, Vol: 93, No:1.
• Smith, M. (2008), “Normative Power Europe and the Case for Goliath: The EU, the US and the Pursuit of the Good World”,www.allacademic.com/meta/p252315_index.html-34k (Erişim Tarihi: 12.05.2008)
• Steinberg, R.(Spring 2002), “In the Shadow of Law or Power? Consensus-Based Bargainning and Outcomes in the GATT/WTO”, International Organizations, Vol: 56, No: 2
• Şenel, M. (2006), “Avrupa Birliği'nin Irak Politikası”, der. Mehmet Şahin, Mesut Taştekin, II. Körfez Savaşı, Platin Yayınları, Ankara.
• Tarock,A,. (Mart 2006), “Washington: to Engage or to Change the Regime in Iran?”, New Political Science, Vol:28, No: 1.
• Triantaphllou, D. (2003), “The Interplay Between the EU and the United States”, der. Gustav Lindstorm, Shift or Rift: Assessign US-EU Relations After Iraq, European Unuion Institute for Security Studies, Paris.
• Türker, H. (2007), Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Versbow, A. (September- November 2000), “The American Perspective on ESDI/ESDP”, Perceptions: Journal of Internatıonal Affairs.
• Walt, S. M.(Winter 1998-99), “The Ties that Fray”, National Interest, Vol.: 54.
• Yeşiltaş, M.(2005), “ABD'nin Uluslararası Terörizme Yaklaşımı”, der. Kemal İnat, ABD'nin “Haydut Devletler”i, Değişim Yayınları, İstanbul.
• Yost, D. (2002), “Transatlantic Relations and Peace in Europe”, International Affairs, Vol: 2.
• Zaberowski, M. ve Longhurst, K, (2003),“America's Protege in the East? The Emergence of Poland as a Regional Leader”, International Affairs, Vol: 79, No: 5.