BELEDİYELERİN AFETLERE KARŞI HAZIR OLUŞU VE AFET YÖNETİMİNİN STRATEJİK PLANLAR ÜZERİNDEN İNCELENMESİ: 6 ŞUBAT DEPREMLERİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 43, 771 - 804, 28.12.2024

Umut Üzmez , Arzu Dilaveroğlu

https://doi.org/10.56524/msydergi.1503164

Öz

6 Şubat 2023’te merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan ve birçok ili etkileyen 7.7 ve 7.6 Mw büyüklüğünde depremler meydana gelmiştir. Depremden etkilenen illerden ilk etapta 10 il (Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hayat, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa) genel hayata etkili afet bölgesi ilan edilmiştir. Ardından bu illerde üç ay süreyle olağanüstü hâl (OHAL) ilan edilmiştir. 6 Şubat depremlerindeki gibi afetler, afet riski ve tehlikesini yaşanan acı tecrübeler ile bizlere bir kez daha hatırlatmaktadır. Afetlere karşı hazır ve dirençli olmak, afet riski ve olumsuz etkilerini en aza indirgemek; etkin bir afet yönetimini gerektirmektedir. Bu çalışmada OHAL kapsamına alınan on ilin yerel düzeyde ve belediyeler özelinde afetlere yönelik farkındalık ve hazırlıkları ile afet yönetimine dair stratejilerinin olup olmadığının tespiti ve değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla ilgili büyükşehir ve il belediyelerinin depremin yaşandığı anda mevcut olan ve hâlen yürürlükte olan 2020-2024 stratejik planları içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışmada belediyelerin deprem başta olmak üzere afetlerin ve olası etkilerinin, mevcut yapı stoku gibi afet risk faktörlerinin farkında oldukları; afet yönetimi stratejilerinin ağırlıkla yangın-itfaiyeye odaklı olarak bilinçlendirme faaliyetleri ve afete müdahale kapasitesinin geliştirilmesine yöneldiği, risk yönetimi ve kriz yönetimine ilişkin stratejilerin ise sınırlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Stratejik planlama, Afet, Afet yönetimi, risk yönetimi, kriz yönetimi, belediye

Etik Beyan

Etik kurallara uygundur.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

THE PREPAREDNESS OF MUNICIPALITIES AGAINST DISASTERS AND INVESTIGATION OF DISASTER MANAGEMENT THROUGH STRATEGIC PLANS: THE CASE OF FEBRUARY 6 EARTHQUAKES

Öz

On 6th February 2023, earthquakes of magnitude 7.7 and 7.6 Mw occurred with epicentre in Pazarcık and Elbistan districts of Kahramanmaraş, affecting many provinces. Among the provinces affected by the earthquake, 10 provinces (Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hayat, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa) were initially declared as disaster zones affecting general life. Subsequently, a state of emergency (OHAL) was declared in these provinces for three months. Disasters such as the 6 February earthquakes once again remind us of the risk and danger of disasters through bitter experiences to us. Being ready and resilient against disasters, minimizing disaster risk and negative impacts require an effective disaster management. In this study, it is aimed to determine and evaluate whether the ten provinces included in the scope of the State of Emergency have awareness and preparations for disasters at the local level and in municipalities specific, and whether they have strategies for disaster management. For this purpose, the 2020-2024 strategic plans of the relevant metropolitan and provincial municipalities, which were in valid at the time of the earthquake and are still in force, were analyzed by content analysis method. In the study, it was concluded that municipalities are aware of disasters, especially earthquakes and their possible effects, and disaster risk factors such as the existing building stock; disaster management strategies are awareness-raising activities with improving disaster response capacity focusing on fire-fire department, while strategies for risk management and crisis management are limited.

Anahtar Kelimeler

Strategic planning, Disaster, Disaster management, Risk management, crisis management, municipality

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Adana Büyükşehir Belediyesi, “Adana Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://www.adana.bel.tr/panel/uploads/stratejikplani_v/files/2020-2024-adana-buyuksehir-belediyesi-stratejik-plani.pdf.
• Adıyaman Belediyesi, “Adıyaman Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://ww.adiyaman.bel.tr/assets/img/birimler/mevzuatlar/50c40e12-bcdc-4a08-a035-54c6485a9d76.pdf. AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı), https://www.afad.gov.tr/.
• Akyüz, Duygu ve İsmail Başaran (2023), “Belediyelerin Stratejik Planında Afet Yönetimi: Manisa Büyükşehir Belediyesi Üzerine Bir İnceleme”. Ü. Bahşiyeva (Ed.), ASES II. Uluslararası Afet Kongresi Bildiri Kitabı (Kahramanmaraş): 58-70.
• Anayasa (1982, 9 Kasım). Resmi Gazete (Sayı:17863), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 .
• Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, Temmuz 15). Resmi Gazete (Sayı: 30479), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/19.5.4.pdf .
• Barca, Mehmet (2005). “Stratejik Yönetim Düşüncesinin Evrimi: Bilimsel Bir Disiplinin Oluşum Hikayesi”, Journal of Management Research/Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5 (1), s. 7-38.
• Belediye Kanunu (2005, 13 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25874), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf.
• Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli̇ İdare Birlikleri̇ Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dai̇r Yönetmeli̇kte Deği̇şi̇klik Yapılmasına Dai̇r Yönetmelik (2023, 9 Nisan). Resmi Gazete (Sayı: 32158), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/2023.
• BM, Afet Riski Azaltma Ofisi Afet Terminolojisi, (Yay. Haz. ve Çev. Altıparmak, Özlem ve İpek Sezgin, (İzmir: HUDOTO).
• Büyükkaracığan, Naci (2016), “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Kriz ve Afet Yönetim Çalışmalarının Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (12), s. 195-219.
• Büyükşehir Belediye Kanunu (2004, 10 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25531). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf.
• Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, 1Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://www.diyarbakir.bel.tr/bilgi-bankasi/1/stratjik-plan.html?download=255:2020-2024-dbb-stratejik-plan
• Drucker, Peter Ferdinand (2000), 21.Yüzyıl İçin Yönetim Tartışmaları, (Çev. İrfan Bahçıvangil, Gülenay Gorbon), (İstanbul: Epsilon Yayınları).
• Eren, Erol ve Ata Özdemirci (2018), Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası, (İstanbul: Beta).
• Eren, Erol (2016), Yönetim ve Organizasyon, (İstanbul: Beta).
• Ergünay, Oktay, Polat Gülkan ve H. Hüseyin Güler (2008), “Afet Yönetimi ile İlgili Terimler Açıklamalı Sözlük”. M. Kadıoğlu, E. Özdamar (Ed.), Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, (Ankara: Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Türkiye Ofisi Yayın No: 2): 301-353.
• Eryılmaz, Bilal (2021), Kamu Yönetimi, (Kocaeli: Umuttepe Yayınları).
• Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, “Gaziantep Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://www.gaziantep.bel.tr/uploads/2020/07/2020-2024-stratejik-plan.pdf.
• Genç, Fatma Neval (2008), “Doğal Afet Riski Açısından Kentleşme”, Türk İdare Dergisi, 80 (459), s. 81-100.
• Hatay Büyükşehir Belediyesi, “Hatay Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://api.hatay.bel.tr/storage/gallery-media/September2021/wVfJ8PuDP3XaraWgQGAS.pdf
• Hughes, Owen E. (2014), Kamu İşletmeciliği &Yönetimi, (Ankara: BingBang Yayınları).
• İl Özel İdaresi Kanunu (2005, 4 Mart), Resmi Gazete (Sayı: 25745). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5302.pdf.
• İskender, Hüseyin, Volkan Sait Aşgın (2020), “Yeni Kamu Yönetimi Anlayış ve Kültürü Perspektifinde Stratejik Yönetimin Valiliklerde Uygulanabilirliği ve Bir Model Önerisi”, Türk İdare Dergisi, 92 (490), s. 165-198.
• Kadıoğlu, Mikdat (2008), “Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri”, M. Kadıoğlu, E. Özdamar (Ed.), Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, (Ankara: Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı Türkiye Ofisi Yayın No: 2): 1-33.
• Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, “Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://kahramanmaras.bel.tr/fs/fields/attachments/-stratejik_plan_2020-2024.pdf.
• Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003, 24 Aralık)Resmi Gazete (Sayı: 25326), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5018.pdf.
• Karaman, Zerrin Toprak (2016), “Afet Yönetimine Giriş ve Türkiye’de Örgütlenme”, Z. T. Karaman, A. Altay (Ed.), Bütünleşik Afet Yönetimi, (İzmir: İlkem): 1-35.
• Kaya, Hasan ve Hasan Yaylı (2023), “Belediyelerin Kentsel Dirençlilik Algısını Stratejik Planlardan Okumak: TR71 Bölgesi Örneği”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6 (2), s. 376-385.
• Khan, S. M., Shafi, I., Butt, W. H., Diez, I. D. L. T., Flores, M. A. L., Galán, J. C., & Ashraf, I. (2023), “A Systematic Review of Disaster Management Systems: Approaches, Challenges, and Future Directions”, Land, 12 (8), s. 1-37.
• Kilis Belediyesi, “Kilis Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://www.kilis.bel.tr/index.php/2020/08/06/test/ Korkın, Erhan ve Sezai Öztop (2022), “Büyükşehir Belediyelerinin Stratejik Planlarında Afet Yönetimi”, Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 7(1), s.61-75.
• Malatya Büyükşehir Belediyesi, “Malatya Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, http://ww2.malatya.bel.tr/yayin/MBB_Str_Plan_2020_2024.pdf.
• Mintzberg, Henry (1987), “The Strategy Concept I: Five Ps For Strategy”, California Management Review, 30(1), s. 11-24.
• Osmaniye Belediyesi, “Osmaniye Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://osmaniye-bld.gov.tr/wp-content/uploads/2016/05/OSMAN%C4%B0YE-STRATEJ%C4%B0K-PLAN-2020-2024_r04.pdf.
• Özdemir, Ahmet (2023), “Afet Yönetiminde Belediyelerin Rolü”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12 (2), s. 828-839.
• Özgür, Hüseyin (2004), “Kamu Örgütlerinde Stratejik Yönetim”, M. Acar ve H. Özgür (Ed.), Çağdaş Kamu Yönetimi II, (Ankara: Nobel yayıncılık): 207-254.
• Özkaya, Yakup (2016), “Bütünleşik Afet Yönetimi Sürecinde Başarı Göstergesi Olarak Yoksulluk”, Z. T. Karaman, A. Altay (Ed.), Bütünleşik Afet Yönetimi, (İzmir: İlkem): 201-220.
• Pearce, John A. ve Richard B Robinson (2015), Stratejik Yönetim: Geliştirme, Uygulama ve Kontrol, (Çev. Mehmet Barca), (Ankara: Nobel Yayıncılık).
• SP (2019), Belediyeler İçin Stratejik Planlama Rehberi, (Ankara: Strateji ve Bütçe Başkanlığı).
• http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/files/2nABM+Belediyeler_Icin_Stratejik_Planlama_Rehberi.pdf SP (2021), Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu (Sürüm 3.1), (Ankara: Strateji ve Bütçe Başkanlığı), http://www.sp.gov.tr/upload/xSpKutuphane/files/0QRai+Kamu_Idareleri_Icin_Stratejik_Planlama_Kilavuzu_V3_1_.pdf .
• Şahin, Yusuf (2022). Kentleşme Politikası, (Bursa: Ekin Yayınevi).
• Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, “Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı”, https://www.sanliurfa.bel.tr/files/1/bsb_sonra/sanliurfa_buyuksehir_belediyesi_2020-2024_stratejik_plani.pdf. TAMP (2022), https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani.
• TARAP (2022-2030), (2022, 8 Temmuz), Resmi Gazete (Sayı: 31890), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/07/20220708-4.pdf.
• UCLG-MEWA (2015), “Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi (2015-2030)”, https://uclg-mewa.org/uploads/file/748e86d91ae4409e9188794ddb6c004d/Sendai_TR.pdf.
• Umumi̇ Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirler ve Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, (1959, 25 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 10213), https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf.
• UN (1987), “International Decade for Natural Disaster Reduction”, https://digitallibrary.un.org/record/152704?ln=en&v=pdf .
• Yaman, Fatih (2021), Dünya’da ve Ülkemiz’de Afet ve Acil Durum Yönetimi ve Güncel Yaklaşımlar, (Ankara: Gece Yayıncılık).
• Yüksel, Fatih (2002), “Sürekli Değişen Kentsel Faktörler Karşısında Yerel Yönetimlerde Stratejik Planlama Gereği”, Çağdaş Yerel Yönetimler, 11 (1), s. 31-41.