Mabeyn Orkestrası’nın İttifak Devletleri Başkentlerinde Verdiği Konserler (1917-1918)

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 223 - 248, 07.12.2021

Aydın Çakmak

https://doi.org/10.16985/mtad.1029189

Abstract

Mabeyn Orkestrası, Birinci Dünya Savaşı’nın son dönemlerinde Bulgaristan, Almanya ve Avusturya- Macaristan Salib-i Ahmer [Kızılhaç] cemiyetleri yararına konserler vermek üzere 25 Aralık 1917 günü başlayan bir seyahat gerçekleştirmişti. Bu seyahat, daha önce Osmanlı topraklarına gelip Hilal-i Ahmer [Kızılay] Cemiyeti menfaatine konserler veren müttefik müzik topluluklarının etkinliklerine olumlu bir karşılık vermek amacına yönelikti. Fakat asıl amaç tanıtım ve propaganda faaliyetlerinde bulunmaktı. İlk defa yurt dışında konserler verecek olan Mabeyn Orkestrası’nın başlangıç durağı Bulgaristan’ın başkenti Sofya olmuştu. Daha sonra Almanya’da Berlin, Dresden ve Münih; Avusturya-Macaristan’da ise Viyana ve Peşte gibi şehirlerde konserler verilmişti. Bir aydan fazla süren konser programı hakkında bazı eleştiriler yapılmakla beraber, genel olarak başarılı bir kültürel diplomasi örneği sergilenmişti. Orkestra hem Osmanlı Devleti hem de Müttefik devletler nezdinde olumlu bir izlenim bırakmıştı. Seyahat ile konser programlarını müstakil ve ayrıntılı olarak incelemeyi amaçlayan bu çalışmada, yapılan hazırlıklar ve seyahatin gerçekleştirilmesi gibi gelişmeler görüşler, izlenimler ve sonuçlar çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışmada arşiv belgeleri, süreli yayınlar, hatırat ve telif eserlerden faydalanılmıştır.

Keywords

Mabeyn Orkestrası, İttifak Devletleri, Zeki Bey, Celal Esad Bey, kültürel diplomasi

Concerts of the Mabeyn Orchestra in the Capitals of Allied Powers (1917-1918)

Abstract

During the last stages of the First World War, the Mabeyn Orchestra went on a trip that began on December 25, 1917 to give concerts for the benefit of the Bulgarian, German and Austro-Hungarian Salib-i Ahmer [Red Cross] Societies. The motivation behind this campaign was to return the favour, since the allied music ensembles had previously come to the Ottoman lands and performed for the benefit of the Hilal-i Ahmer [the Red Crescent] Society. But the main purpose was to carry out publicity and propaganda activities. The first stop of the Mabeyn Orchestra, which would have its first concert abroad was Sofia, the capital of Bulgaria. Following concerts were performed in cities such as Berlin, Dresden and Munich in Germany; Vienna and Pest in Austria-Hungary. Although there were some criticisms about the concert program, which lasted more than a month, it presented a successful example of a cultural diplomacy in general. The orchestra made a positive impression on both the Ottoman Empire and the Allied States. This study aims to examine the travel and concert programs independently and in detail. The developments such as the preparations and the realization of the trip are also analysed within the framework of ideas,

Keywords

The Mabeyn Orchestra, The Allied Powers, Mr. Zeki, Mr. Celal Esad, cultural diplomacy

References

• Aksoy, Bülent, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musıki ve Batılılaşma”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 5, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, s. 1212-1236.
• Aracı, Emre, “Sultan Reşad’ın Senfoni Orkestrasından Münih’te Beethoven ve Wagner Konserleri”, Andante, IX/62, (2011), s. 82-86.
• Arseven, Celâl Esat, Sanat ve Siyaset Hatıralarım, yay. haz. Ekrem Işın, Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2019. Çolak, Kamil-Fahri Yetim, “Veliaht Vahdeddin ve Mustafa Kemal Paşa’nın Almanya Seyahatiyle İlgili Bazı Tespitler”, Tarihin Peşinde – Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 17, (2017), s. 129-145.
• Erman, Azmi Nihad, “Muzika-i Hümayun’un Avrupa Seferi”, Yıllarboyu Tarih, II/3, (1979), s. 64-65.
• Flemming, Barbara-Jan Schmidt, The Diary Of Karl Süssheim (1878-1947); Orientalist Between Munich and Istanbul, Franz Steiner Verlag, Stuttgart 2002.
• Gazimihal, Mahmut R., Türk Askerî Muzikaları Tarihi, haz. Metin Özarslan, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2019.
• Göleç, Mustafa, “Dünya ‘Görüş’ü Olarak Savaş: Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’ye ve Türkiye’den ‘Seyahat’ler”, Tarih Dergisi, 73, (2021/1), s. 215-247.
• Karacagil, Ö. Kürşad, “Alman İmparatoru İstanbul’da (1917)”, Gazi Akademik Bakış, VI/12, (2013), s. 111- 133.
• Kuneralp, Sinan, “Osmanlı İmparatorluğu ve Müttefikleri: Yumuşak Güç Diplomasisi Örneği”, I. Dünya Savaşı’nda İttifak Cephesinde Savaş ve Propaganda, ed. Bahattin Öztuncay, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş., İstanbul 2014, s. 40-67.
• Pomiankowiski, Joseph, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü “1914-1918 I. Dünya Savaşı”, çev. Kemal Turan, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1990.
• Yağmurlu, Aslı, “Kültürel Diplomasi: Kuram ve Pratikteki Çerçevesi”, Selçuk İletişim, XII/2, (2019), s. 1182-1210.