CUMHURİYET MODERNLEŞMESİ, DİN ve KÖYLÜLÜK: BİR MÜHENDİS‐SİYASETÇİ OLARAK SÜLEYMAN DEMİREL’İN İDEALLERİ ve İCRAATLARI

Yıl 2008, Cilt: 5 Sayı: 18, 217 - 229, 15.09.2008

Zeyneb Çağlıyan

Öz

Cumhuriyet modernleşmesi yıllarla birlikte pek çok damardan beslenerek ve kendini sürekli ve yeniden üreterek çatallanmaktadır. Bu çalışmada, 1960’lar sonrası Türkiye’sinin merkez siyasi hareketlerinden birinin, AP‐DYP çizgisinin, bu çatallanmanın bir uzantısı olarak Türk modernleşme serüveninde durduğu yer incelenmektedir. Çalışmanın amacı, bu hareketin lideri olan Süleyman Demirel’in modernleşme tasavvurundan yola çıkarak cumhuriyet modernleşmesi içinde nasıl bir rol oynadığını ortaya koymaktır. Demirel, mühendislik tahsili sayesinde kazandığı rasyonel ve uygulamaya yönelik düşünme becerisini, içinde doğup yetiştiği çevrenin geleneksel değerleriyle harmanlayarak pragmatik bir siyaset üslubu geliştirmiştir. Bu sayede, modernleşme projesinde geri plana itilen din ve köylülük unsurlarını, rejimi karşısına almadan, modernleşme tasavvuruna dâhil ederek geniş kitlelerin modernleşme antipatisini hafifletmiştir.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, mühendisler, Süleyman Demirel, kalkınmacılık, din, köylülük, demokrasi, devlet

Kaynakça

• Adalet Partisi. 1974. Program ve Tüzük. Ankara: Doğuş.
• Antoniou, Yiannis, Michalis Assimakopoulos ve Konstantinos Chatzis. 2007. “The National Identity of Inter‐War Greek Engineers: Elitism, Rationalization, Technocracy, and Reactionary Modernism.” [Savaş Arası Dönem Yunan Mühendislerinin Milli Kimliği: Seçkincilik, Rasyonelleşme, Teknokrasi ve Reaksiyoner Modernlik] History and Technology 23 (3): 241–261.
• Arat, Yeşim. 2002. “Süleyman Demirel: National Will and Beyond.” [Süleyman De‐mirel: Milli İrade ve Ötesi] Political Leaders and Democracy in Turkey [Tür‐kiye’de Siyasi Liderler ve Demokrasi] içinde, (der.) Metin Heper ve Sabri Sayarı. New York ve Oxford: Lexington Books.
• Aydınlar Ocağı. 1975. Liderler Konuşuyor, Süleyman Demirel: Siyasi İstikrar ve Topyekûn Kalkınma. İstanbul: Aydınlar Ocağı Yayını.
• Belhoste, Bruno ve Konstantinos Chatzis. 2007. ‘From Technical Corps to Technocratic Power: French State Engineers and Their Professional and Cultural Universe in the First Half of the 19th Century.” [Teknik Birlikler‐den Teknokratik Güce: Fransız Devlet Mühendisleri ve 19. Yüzyılın İlk Ya‐rısında Mesleki ve Kültürel Evrenleri] History and Technology 23 (3): 209–225.
• Bocquet, Denis. 2007. “Engineers and the Nation in Italy (1750‐1922): Local Traditions and Different Conceptions of Unity and Modernity.” [İtalya’da Mühendisler ve Millet (1750‐1922): Yerel Gelenekler ve Birlik ve Modernitenin Farklı Tasavvurları] History and Technology 23 (3): 227–240.
• Bora, Tanıl ve Nemci Erdoğan. 2004. “Muhafazakar Populizm.” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 5: Muhafazakarlık içinde, ikinci baskı, (der.) Ahmet Çiğdem, s. 632–644. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cizre‐Sakallıoğlu, Ümit. 1996. “Liberalism, Democracy and the Turkish Centre‐Right: The Identity Crisis of the True Path Party.” [Liberalizm, Demokrasi ve Türk Merkez Sağı: Doğru Yol Partisi’nin Kimlik Krizi] Turkey, Identity, Democracy, Politics [Türkiye, Kimlik, Demokrasi, Siyaset] içinde, (der.) Sylvia Kedourie, Londra: Frank Cass.
• Cizre, Ümit. 2002. AP‐Ordu İlişkileri: Bir İkilemin Anatomisi, ikinci basım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, Süleyman. 1977. Büyük Türkiye, ikinci basım. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ________, 1978. Bayraklaşan Milli Şuur. Ankara: AP Genel Merkezi Basın Bürosu.
• Demirel, Tanel. 2004. Adalet Partisi: İdeoloji ve Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Donat, Yavuz. 2005. Cumhuriyet’in Kara Kutusu Süleyman Demirel Anlatıyor. İstanbul: Merkez Kitapçılık.
• Göle, Nilüfer. 1993. “Engineers: Technocratic Democracy.” [Mühendisler: teknokratik Demokrasi] Turkey and the West: Changing Political and Cultural Identities [Türkiye ve Batı: Değişen Siyasi ve Kültürel Kimlikler] içinde, (der.) Metin Heper vd., s. 199‐218. New York: I.B. Tauris&Co.Ltd.
• ________, 1998. Mühendisler ve İdeoloji: Öncü Devrimcilerden Yenilikçi Seçkinlere. İstanbul: Metis.
• İnsel, Ahmet. 2004. “Düzen mi Kalkınma mı?” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 5: Muhafazakarlık içinde, ikinci baskı, (der.) Ahmet Çiğdem, s. 616–621. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kahraman, Hasan Bülent. 2007. Türk Sağı ve AKP, röp. Recep Yener. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2007.
• Kuran, Ercüment. 1997. Türk Çağdaşlaşması: Çileli Bir Yolda İlerleyiş. Ankara: Akçağ.
• Lucena, Juan C. 2007. “De Criollos a Mexicanos: Engineers’ Identity and the Construction of Mexico.” [Mühendislerin Kimlikleri ve Meksika’nın Kuru‐luşu] History and Technology 23 (3): 275–288.
• Picon, Antoine. 2007. “French Engineers and Social Thought, 18‐20th Centuries: An Archeology of Technocratic Ideals.” [Fransız Mühendisleri ve Sosyal Düşünce, 18‐20.
• Yüzyıllar: Teknokratik İdeallerin Arkeolojisi] History and Technology 23 (3): 197–208.
• Sherwood, W.B. 1967. “The Rise of the Justice Party in Turkey.” [Adalet Partisi’nin Yükselişi] World Politics 20 (1): 54‐65.
• Turgut, Hulusi. 1992. Demirel’in Dünyası. İstanbul: ABC Ajansı Yayınları.
• ________, (der.) 2000. Görüntüler: Süleyman Demirel 50. Yıl, Cilt I. Ankara: ABC Yayınları.
• Uraz, Abdullah. 1993. Baba: Demirel’in Büyük Türkiye Kavgası, Demokrasi ve Kalkınma. Ankara: EKA.