KAPİTALİST İKTİSAT SİSTEMİNİN DÖNÜŞÜMÜNÜN ŞAFAĞINDA İSLÂM İKTİSADI

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 59, 212 - 243, 17.11.2020

Cem Korkut

Öz

Tüm dünyada hızına yetişilemeyen teknolojik değişim, teknolojinin imkânları ile giderek dijitalleşen finans sisteminin dönüşümü, reel sektör ve finans sektörü arasındaki bağın kopması neticesinde yaşanan ekonomik krizler ve en nihayetinde insanlığın yaşadığı son salgın, küresel iktisat nizamına olan bakışı değiştiriyor. İnsanlık, adil gelir dağılımının sağlandığı ve insani ihtiyaçların öncelikle karşılandığı insani bir iktisat ve finans sistemine ihtiyaç duyuyor. Bu arayış tarihte farklı iktisadi mezheplerin doğmasını sağlamış olmasına rağmen şu ana dek insanlığın aradığı mutluluk ve refahı sağlayabilen bir sistem kurulmuş değil. Bunun neticesinde Kapitalist iktisat sistemi tüm dünyada alternatifsizliğini ilan etmiş durumdadır. Fakat insanlık tamamen çaresiz değil. İnsanı kaynak olarak değil kıymet olarak gören ve dünya üzerinde insanlığa lütfedilen imkânları âtıl bırakmadan işleyerek yine insanlığın hizmetine sunulmasını öngören İslâm iktisadı yerleşik kapitalist iktisat sistemine insanî alternatifi sunuyor. Ahlaki kodları, emirleri ve yasakları ile İslâm iktisadı, insanlığın sınırsız arzularına ve tükenmek bilmeyen kâr iştahına karşı itidalli bir tüketim ile adil bir gelir dağılımını vaat ediyor. Bu vaatlerin uygulanabilirliği ve gerçekçiliği sık sık sorgulansa da Müslümanların tarih boyunca kurmuş olduğu medeniyetler İslâm iktisadının başarısının en önemli göstergesidir. Bu çalışmada Kapitalist iktisat sisteminin yol açtığı ekonomik ve toplumsal sorunlara değinilirken İslâm iktisadının ilkeleri ve özelliklerinin bu sorunlar için sunduğu çözümler karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm iktisadı, İslâmî finans, insani finans, kapitalizmin dönüşümü

Kaynakça

• Akten Çürük, S. (2013). İslâmi Finansın Türkiye'deki Gelişimi, Mevcut Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alim, E. A. (2014). Global Leaders in Islamic Finance: Industry Milestones and Reflections. Singapore: Wiley & Sons.
• Apaydın, H. Y. (2000). “İctihad”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt 21, ss. 432–445. İçinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Austruy, J. (1980). Kapitalizm, Marksizm ve İslâm (4. b.). (Çev. A. O. Güner). İstanbul: Damla Yayınevi.
• Bulut, M. (2000). “XVII. Yüzyılda Osmanlılar ve Merkantilistler”. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 11(39), ss. 23–35.
• Bulut, M. (2015). “Ahlak ve İktisat”. ADAM AKADEMİ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), ss. 109–127.
• Çizakça, M. (2002). Demokrasi Arayışında Türkiye: Laik-Dindar-Demokrat Uzlaşmasına Bir Katkı. İstanbul: Yeni Türkiye Yayınları.
• Efe, A. (1986). İslâm'da Zekat, Faiz, Zina ve Ölüm Sonrası. Ankara: Kandil Yayınları.
• Ercan, F. (2002). “Çelişkili Bir Süreklilik Olarak Sermaye Birikimi (1)”. Praksis. 5, ss. 25–75.
• Ersoy, A. (1987). “(Teorik Bir Yaklaşım) İktisadî Kalkınma ve Sosyal Denge İlişkisi”. İktisadî Kalkınma ve İslâm. ss. 191–209. İstanbul: İslâmi İlimler Araştırma Vakfı Yayınları.
• Ersoy, A. (2012). İktisadi Düşünceler Tarihi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Fidan, A. (2014). Din ve Kalkınma (Türkiye Tecrübesi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gül, M. (2014). “İslâm İktisadi Gelişmesinin Tarihi ve Dini Dinamikleri”. Tarih Okulu Dergisi, 7(17). ss. 71–106.
• Hamitoğulları, B. (1982). Çağdaş İktisadi Sistemler - Oluşum ve Değişim Aşamaları ile Strüktürel ve Doktrinal Bir Yaklaşım (3. b.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Hamitoğulları, B. (1987). “İktisadi Vahşi Büyümenin Bunalımları ve İslâm Kalkınma Modelinin Vaatettikleri”, İktisadî Kalkınma ve İslâm ss. 9–36. İslâmi İlimler Araştırma Vakfı Yayınları.
• Hart, O., &Holmström, B. (1986). The Theory of Contracts. Cambridge: Massachusetts Institute of Technology.
• İsmail, İ. M. (1973). İslâm ve Çağdaş Ekonomik Doktrinler. (Çev. A. Dilipak, Dü., & C. Karaağaçlı) İstanbul: Fetih Yayınevi.
• Kallek, C. (2004). İslâm İktisat Düşüncesi Tarihi Harâc ve Emvâl Kitapları. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Kemâlî, M. H. (1994). “İslâm Hukukunda Tes'ir (Fiyat Kontrolü)”. İslâmi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2). ss. 51–62.
• Keynes, J. M. (1929a). The German Transfer Problem. The Economic Journal, 39(153). ss. 1-7.
• Keynes, J. M. (1929b). “The Reparation Problem: A Discussion”. The EconomicJournal, 39(154). ss. 172–182.
• Koehler, B. (2014). Early Islamand the Birth of Capitalism. London: Lexington Books.
• Korkut, C. & Kar, M. (2018). “İnsani Finans ve Değerler”. Kurumlarda Değerler. ss. 179–197. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları.
• Kuran, T. (2004). “Why the Middle East is Economically Underdeveloped: Historical Mechanisms of Institutional Stagnation”. Journal of Economic Perspectives, 18(3), ss. 71–90.
• Kutub, S. (1985). İslâm - Kapitalizm Çatışması. (Y. N. Öztürk, Çev.) İstanbul: Bir Yayıncılık.
• el-Mevdudî, E.A. (2015). Faiz. İstanbul: Hilal Yayınları.
• Nitzan, J., &Bichler, S. (2000). “Capital Accumulation: Breaking the Dualism of 'Economics'”. R. Palan içinde, Global PoliticalEconomy: Contemporary Theories. ss. 67–88. New York: Routledge.
• Rodinson, M. (1978). İslâm ve Kapitalizm. (Çev. O. Suda) İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Rodinson, M. (1978). İslâm ve Kapitalizm. (Çev. L. F. Topaçoğlu) İstanbul: Akyüz Yayıncılık.
• Es-Sadr, M. B. (1991). İslâmi İktisat Projesi. (Çev. H. Yılmaz,) Ankara: Endişe Yayınları.
• Sayar, A. G. (2008). “İktisat Düşüncesinin Gelişimi İçerisinde Küreselleşmenin 19. Yüzyıl Versiyonuna Dair Bir Deneme”. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), ss. 1–33.
• Serra, A. (2011). A Short Treatise on the Wealthand Poverty of Nations (1613). (Çev. S.A. Reinert, Dü., & J. Hunt) London: AnthemPress.
• Smith, A. (1985). Ulusların Zenginliği (Cilt 1). (Çev. A. Yunus, & M. Bakırcı). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Smith, A. (2016). Milletlerin Zenginliği. (Çev. H. Derin) İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi.
• Tabakoğlu, A. (2005). “İslâm İktisadı Metodolojisi”, İslâmi İlimlerde Metodoloji/Usûl Mes'elesi II. ss. 1143–1172. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Tabakoğlu, A. (2008). İslâm İktisadına Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Wallerstein, I. (2016). Tarihsel Kapitalizm ve Kapitalist Uygarlık (7. b.). (Çev. N. Alpay) İstanbul: Metis Yayıncılık.