Geç Dönem Osmanlı Gazze’sinde Ebu Medyen El-Ğavs Zâviyesi Vakfı

Year 2021, Volume: 12 Issue: 2, 380 - 411, 01.11.2021

Şerife Eroğlu Memiş

https://doi.org/10.19059/mukaddime.936259

Abstract

Tarih boyunca Doğu Akdeniz kıyılarının çölden önceki son durağı olan Gazze, Nil Vadisi ile Orta Doğu’ya yerleşmiş güçler arasındaki rekabette önemli bir konuma sahipti. Bu önemine bağlı olarak da bir imparatorluktan diğerine el değiştiren Gazze, 1516 yılı sonunda Osmanlı topraklarına katılmıştır. Kent, Osmanlı fethi sonrası Mısır gibi zengin bir ülkenin güvenliğinin sağlanması ve Kızıl Deniz ticaretinin kontrol altına alınması bakımından Osmanlı yönetimine büyük yararlar sağlamıştır.
Çalışma, geç dönem Osmanlı Gazze’sinde mukîm Mağribliler ile şehri ziyaret eden mücâvir ve misâfirlere hem barınma hem de yeme-içme gibi çeşitli sosyal yardım hizmetleri veren Ebu Medyen el-Ğavs Zâviyesi Vakfı’nı incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Gazze’de bulunan zâviyenin aynı adlı Kudüs’te bulunan zâviye ile olan bağlantısının ve iletişim düzeyinin mahiyeti de tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu bağlamda, Gazze’de de Kudüs’tekine benzer bir Meğaribe Mahallesi ve Mağribli cemaatinin varlığı sorgulanacaktır. Bunun için öncelikle Osmanlı Dönemi’nde Gazze Sancağı’nın sınırları tanımlanarak değişen sınırlar ve yapıya ilişkin kısa bir bilgi sunulacaktır. İkinci olarak, Gazze’de bulunan zâviye, ribât ve hangâhlara dair genel bir çerçeve çizilmeye çalışılacaktır. Üçüncü bölümde ise, Gazze’deki Ebu Medyen el-Ğavs Zaviyesi incelenecektir. Çalışmada, çeşitli arşivlerden temin edilen başta vakfa ait vakfiye ve muhasebe kayıtları olmak üzere evkâf, hazine ve şikâyet defterleri ile mevcut literatüre başvurulacaktır.

Keywords

Gazze, Ebu Medyen, vakıf, Meğaribe, zaviye

References

• Abowd, Thomas Philip. “The Moroccon Quarter: A History of the Present.” Jerusalem Quarterly File (Institute of Jerusalem Studies), 7 (2000): 6-16.
• Akgündüz, Ahmet. Osmanlı Kanunnameleri, C 7. İstanbul, 1994.
• Arnon, Adar. “The Quarters of Jerusalem in the Ottoman Period.” Middle Eastern Studies, vol. 28, no. 1 (Jan. 1992): 1-65.
• el-Aseli, Kamil Cemil. “Hâretü’l-Meğâribe fi’l-Kuds ve Ehemmiyetuhâ et-Târîhiyye.” el-Buhûs ve’d-Dirâsât ve’l-Makâlât, C.II. Ürdün: Vezâratu’s-Sekâfe, 2009, 17-33.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I, İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zâviyeler.” Vakıflar Dergisi, S. 2 (1942): 279-304.