Bir Kamu Politikasının Analizi: Türkiye’de Geçici Köy Koruculuğu

Year 2015, Volume: 39 Issue: 4, 73 - 108, 19.12.2015

İbrahim Arap , Veysel Erat

Abstract

Max Weber’in sıklıkla başvurulan “belirli bir toprakta meşru fiziki güç kullanma tekelini elinde tutan insan topluluğu” şeklindeki devlet tanımında verili bölgede meşru güç kullanma hakkına sahip, sürekli hâkimiyeti sağlamaya çalışan insan topluluğu ile kastedilen ‘zorunlu politik örgütün’ idari personelidir. Bunlar genel olarak coğrafi bir ayırımla ordu ve polis şeklinde var olmaktadır. Ancak devlet belirli durumlarda güç tekelini geleneksel zor aygıtları dışındaki farklı bir yapıda örgütleyebilmektedir. Yasal dayanağını 1924 tarih ve 442 sayılı Köy Kanunu’ndan alan geçici köy koruculuğu sistemi de devletin düzeni korumak için kırsalda diğer aygıtlarından (polis, ordu, jandarma) farklı olarak örgütlediği bir zor aracı olarak 1985’te oluşturulmuştur. Köy koruculuğu 1924’te devletin güvenlik aygıtlarının her bölgede bulunmaması nedeniyle olası tehlikeye karşı köylüyü korumak için uygulanmıştır. Geçici köy koruculuğu sistemi hukuken ve uygulama açısından köy koruculuğu uygulamasından farklı olarak sürekli bir tehlike durumuna karşı yerel halkın kendilerini korumaları için geliştirilmiş bir önlemdir. Her ne kadar tarihsel bir deneyimden faydalanılsa da geçici köy koruculuğunun oluşturulma nedeni benzeri yapıların bulunduğu diğer ülke pratiklerine daha yakındır. Bu çalışma geçici köy koruculuğu politikasını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Yapılan analizde Türkiye’de görece yeni gelişmekte olan kamu politikası disiplini bağlamında süreç model esas alınmıştır. Süreç model belirli bir kamu politikasının aşamalarına ayırarak analiz edilmesine olanak vermektedir. Literatürde politikanın kaç aşamada inceleneceği ile ilgili farklı öngörüler bulunmaktadır. Çalışmada ele alınan politika için; geçici köy koruculuğu politikasını doğuran sorunun ortaya çıkışı, çözümün üretilmesi, politikanın uygulanması ve değerlendirilmesi aşamaları şeklinde dört aşamalı bir çözümleme yapılmıştır. Geçici köy koruculuğu politikası olağan zor aygıtlarının etkili olmadığı köylerde ortaya çıkan güvenlik açığının yerel halkı silahlandırarak kapatılması amacıyla oluşturulmuştur. İlk yıllarda amaca uygun bir şekilde ve köylülere çeşitli imtiyazlar sağlanarak büyüyen koruculuk sisteminde 1990’lı yıllarda, PKK’nın artan faaliyetlerine paralel olarak çözülmeler başlamıştır. İlk uygulandığı dönemde rıza esaslı gelişen politika 1990’lı yıllarda birçok olumsuzluğa neden olmuştur. Devlet açısından bu dönemde geçici köy koruculuğu sistemi, köylünün korunmasından çok devlete bağlılığın göstergesi olmuştur. 2000’li yıllarda Devlet ve PKK arasındaki çatışmanın yumuşaması paralelinde koruculuk politikasının kaldırılması sıklıkla gündeme gelmiştir. Bu dönemde korucu alımı uzun süre kesintiye uğramış ve ağırlıklı olarak sistem içindeki korucuların haklarında iyileştirmelere gidilmiştir. Geçici köy koruculuğu politikası birtakım başarılar elde etmişse de politikanın uygulanma aşamasında ortaya çıkardığı olumsuzluklar, sistem içindeki korucuların neden olduğu hak ihlalleri ve kendilerinin bir kamu görevlisinin sahip olduğu asgari haklardan yoksun olması nedenleriyle değerlendirildiğinde başarısız bir politikadır. Bunun yanı sıra zayıf bir hukuki temele dayandığı, fiili uygulamaların ağır bastığı ve içerisinde gizlilikleri barındıran olağan dışı bir politika olduğu sonucuna varılmıştır. Oluşturulma amacı olan kamu yararını sağlama işlevinin aksi sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Yapılan değerlendirmelerde başarısızlığı nedeniyle sıklıkla eleştirilen politika devlet ve korucular açısından ağırlıklı olarak ‘güvenlik’ ve ‘istihdam’ temelinde savunularak sürdürülmektedir.

Keywords

Kamu politikası, kamu politikası analizi, süreç model, zor aygıtı, geçici köy koruculuğu.

References

• Akdoğan A A (2012). Aydınlanmadan Neoliberalizme Kamu Politikasının Sarsıl(a)mayan Egemenliği. Amme İdaresi Dergisi, 45(4), 1-24.
• Akdoğan A A (2013). Gündem Belirleme. İçinde: M Yıldız ve M Z Sobacı (der), Kamu Politikası Kuram ve Uygulama, Ankara: Adres Yayınları, 210-227.
• Akdoğan, A A (2011). Türkiye’de Kamu Politikası Disiplinin Tarihsel İzleri. İçinde: F Kartal, Türkiye’de Kamu Yönetimi ve Kamu Politikaları, Ankara: TODAİE, 76-98.
• Aksoy M (2004). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde Terörün Neden ve Sonuçları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-9.
• Anderson J E (1994). Public Policymaking. Boston: Houghton Mifflin.
• Arınç, K (2010). Siyasi ve Tarihi Coğrafya Perspektifiyle: Türkiye’nin Terör Sorununun Analizi ve Jeopolitik- Jeostratejik Açıdan Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2), 1-34.
• Avrupa Komisyonu (2007). Avrupa Komisyonu 2007 yılı Türkiye İlerleme Raporu: Siyasi Kriterler. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1271250800r1004.Siyasi_Kriterler.pdf. Son erişim tarihi, 11/08/2012.
• Avrupa Komisyonu (2013). Türkiye 2013 Yılı İlerleme Raporu. http://www.ab.gov.tr/files/2013%20ilerleme%20raporu/2013_ilerleme_raporu_tr.pdf. Son erişim tarihi, 08/10/2015.
• Ay S vd. (1984). Eşkıyanın başı Apo’nun öldürüldüğü idda edildi. Milliyet Gazetesi, 30.08.1984. 7.
• Aytar O (1992). Hamidiye Alaylarından Köy Koruculuğuna. İstanbul: Medya Güneşi Yayınları.
• Beşe E (2006). Geçici Köy Korucuları. İçinde: Ü Cizre (ed.), Almanak Türkiye 2005 Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim, İstanbul: TESEV Yayınları, 114-123.
• Beşikçi İ (1991). Kürt Aydını Üzerine Düşünceler. Ankara: Yurt Kitap.
• Birkland T A (2005). Models of the Policy Process. İçinde: J Rabin, Encyclopedia of Public Administration and Public Policy, Boca Raton: Taylor & Francis Group, 188-191.
• Bruinessen M V (2010). Ağa, Şeyh, Devlet. Çev. B Yalkut, 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Burke P (2004). Bilginin Toplumsal Tarihi. Çev. M Tunçay, 3. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cochran C L ve Malone E F. (1999). Public Policy: Perspective and Choices. Boston:
• McGravHill.
• Çelik F E (2008). Çalışma Alanı Olarak Kamu Politikası: Tarihsel ve Düşünsel Kökler Üzerine. Amme İdaresi Dergisi, 41(3), 41-72.
• Danıştay 1. Daire (1996). Esas No: 131, Karar No: 242, Karar Tarihi: 19.12.1996.
• Demir F (2011). Kamu Politikası ve Politika Analizi Çalışmalarının Teorik Çerçevesi. DÜ SBE Dergisi, 30, 107 120.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Güvenlik Hizmetlerinde Etkinlik Özel İhtisas Raporu. http://ekutup.dpt.gov.tr. Son erişim tarihi, 07/11/2012.
• Dryzek J (1982). Policy Analysis as a Hermeneutic Activity. Policy Sciences, 14, 309-329.
• Dunn W N (1994). Public Policy Analysis: An Introduction. New Jersey: PrenticeHall.
• Dye T (1987). Understanding Public Policy. NJ: Prentice Hall, Englewood Cliffs.
• Ekinci N (2011). Pimi Çekilmiş Bomba Köy Koruculuğu Sistemi. İstanbul: Do Yayınları.
• Erat V (2013). Kamu Görevlisi Kavramı Açısından Geçici Köy Korucuları. Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi, 28(1), 169-196.
• Ersever A C (1993). Kürtler, PKK ve A.ÖCALAN. Ankara: Kiyap Yayın.
• Fischer F (1995). Evaluation Public Policy. Chicago: Nelson-Hall.
• Foucault M (2005). Entelektüelin Siyasi İşlevi, İstanbul: Ayrıntı.
• Gambetti Z (2007). Linç Girişimleri, Neoliberalizm ve Güvenlik Devleti. Toplum ve Bilim, 109, 7-34.
• Giddens A (2014). Modernliğin Sonuçları. Çev. E Kuşdil, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Goodin, R E vd. (ed.) (2006). The Public and Its Policies. The Oxford Handbook of Public Policy, New York: Oxford University Press, 3-38.
• Göç-Der (2013). Türkiye’de Koruculuk Sistemi: Zorunlu Göç ve Geri Dönüşler. İstanbul: Göç-Der.
• Gunter M M (2011). Historical Dictionary of the Kurds. Plymouth: TheScarecrowPress.
• Hajer M (2003). Policy without Polity? Policy Analysis and the Institutional Void. Policy Sciences, 175-195.
• Heper M (2012). Türkiye’de Devlet Geleneği. Ankara: Doğubatı.
• Heywood A (2013). Siyaset. Ankara: Adres Yayınları.
• Howard C (2005). The Policy Cycle: A Model of Post-Machiavellian Policy Making? Australian Journal of Public Administration, 64(3), 3-13.
• Howlett M ve Ramesh M (1995). Studying Public Policy: Policy Cycles and Policy Subsystems. New York: Oxford University Press.
• Hupe P L. ve Hil M (2006). The Three Action Levels of Governance: Re-Framing the Policy Process Beyond the Stages Model. İçinde: B. Guy Peters and Jon Pierre, Handbook of Public Policy, London: SAGE Publications, 13-30.
• Izady M R (2004). Bir El Kitabı Kürtler. Çev. C Atilla, İstanbul: Doz Yayınları.
• İçişleri Bakanlığı (2012). İçişleri Bakanlığı’nın Hatay Milletvekili A. Şefik Çirkin’in yazılı soru önergesine verdiği cevap, 11.04.2012. http://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-22193sgc.pdf. Son erişim tarihi, 26.10.2015.
• İçişleri Bakanlığı (2013). İçişleri Bakanlığı’nın Malatya Milletvekili Veli Ağbaba’nın yazılı soru önergesine verdiği cevap, 06.05.2013.http://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-22022sgc.pdf. Son erişim tarihi, 26.10.2015.
• İnsan Hakları Derneği (İHD) (2009). Ocak 1990-Mart 2009 Döneminde Köy Korucuları Tarafından gerçekleştirilen İnsan Hakları İhlallerine İlişkin Rapor, Raporlar/Özel Raporlar, http://www.ihd.org.tr/index.php?option=com_content%view=article&id=1359:ocak-1990-mart-2009-doneminde-koy-korucuları-tarafından-gerceklestirileninsan-hakları-ihlallerine-İliskin-ozel-rapor&catid=34:el-raporlar&Itemid=90. Son erişim tarihi, 15.07.2012.
• Jann W ve Wegrich W (2007). Theories of the Policy Cycle. İçinde: Handbook of Public Policy Analysis, F Fischer vd. (ed) Boca Raton: CRC Prss, 43-62.
• Jenkins W (1978). Policy Analysis: A PoliticalandOrganisationalPerspective. London: Martin Robertson.
• Jessop B (2008). Devlet Teorisi. Çev. A Özcan, Ankara: Epos Yayınları,
• John P (1998). Analysing Public Policy. London: Continuum.
• Kahraman A (2004). Kürdistan İsyanları (Tedip ve Tenkil). 2. Baskı, İstanbul: Evrensel Basım Yayım.
• Kaptı A (Ed.) (2013). Kamu Politikası Süreci. 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karataşoğlu S ve Akpınar M (2011). Geçici Köy Koruculuğu Sistemi Üzerine Bir Saha Çalışması: Beytüşşebap Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (38), 367-396.
• Knoepfel P vd. (2007). Public Policy Analysis.Bodmin: MPG Books.
• Koç M (2011). Bir Güvenlik Organizasyonu Olarak Geçici Köy Koruculuğu Sisteminin Dünü, Bugünü ve Terörle Mücadeledeki Önemine Dair Tespitler. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 433-458.
• Korkmaz A (1984). Devlet Üç Beş Çapulcuya Papuç Bırakmaz. Milliyet Gazetesi. 03.10.1984. 6.
• Köseoğlu Ö (2013). Meslek, Sanat ve Disiplin Olarak Kamu Politikası: Türkiye’ye İzdüşümleri. Bilgi Dergisi, 15(1), 4-36.
• Kurban D (2009). Bir ‘Güvenlik’ Politikası Olarak Koruculuk Sistemi. İçinde: A Bayramoğlu ve A İnsel (ed), Almanak Türkiye 2006-2008: Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim, İstanbul: TESEV Yayınları, 253-259.
• Kurban D ve Yolaçan S (Haz.) (2008). Kürt Sorununun Çözümüne Dair Bir Yol Haritası: Bölgeden Hükümete Öneriler. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Kurdish Human Rights Project (KHRP) (2003). Turkey’s Shame: Sexual Violence without Redress- the Plight of Kurdish People. London: Trial Obseration Report
• Lasswell, H D (1971). A Pre-View of Policy Sciences. American Elsevier Publishing.
• MacRae D (2002). Guidelines for Policy Discourse: Consensual versus Adversarial. İçinde: F Fischerand J Forester, The Argumentative Turn in Policy Analysis and Planning, London: UCL Press, 291-318.
• Mann M (2013). Devletler, Savaş ve Kapitalizm. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Meclis Araştırması Komisyonu Raporu (MAKR) (1996). https://www.tbmm.gov.tr/ sirasayi/donem20/yil01/ss532.pdf. Son erişim tarihi: 07.10.2015.
• Meclis-i Ayan Zabıt Ceridesi (ZC) (1923). 3. Dönem, 001. Birleşim. Cilt 16.
• Migdal J S. (2004). State in Society. Cambridge: Cambridge University Press.
• Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi (MGK TD) (1983). 155. Birleşim, Cilt 9.
• Milliyet Gazetesi (04/10/1984). Köylüye Silah. 7.
• Milliyet Gazetesi (07/10/1984). Saatler Kasım’da geri alınacak. 7.
• Milliyet Gazetesi, (03/09/1984). Haraç istediler ama vermedik. 11.
• Milliyet Gazetesi, (05/09/1984). Güneydoğu operasyonu sürüyor. 6.
• Milliyet Gazetesi, (08/10/1984). Partiler silah dağıtılması için ne dediler?. 6.
• Milliyet Gazetesi, (15/09/1984). Doğu’da 33 PKK militanı yakalandı.7.
• Milliyet Gazetesi, (25/08/1984). Üruğ: Devlete güvenin. 7.
• Milliyet Gazetesi, (26/05/1985). Doğuda organize çeteler var. 4.
• Milliyet Gazetesi, (26/08/1984). Ayrılıkçı saldırganlar Herakol ve Cilo Dağı’nda Çemberde. 6.
• Milliyet Gazetesi, (29/08/1984). Başbakan Cumhurbaşkanıyla görüştü. 6.
• Milliyet Gazetesi, (30/08/1984). Evren: Çapulcu ve eşkıyaya gerekli ders verilecek. 7.
• Nakamura R T (1987). The Textbook Policy Process and Implementation. Research, Policy Studies Review, 7(1), 142-154.
• Orhan G (2007). Kamu Politikalarıyla İlgili Sorunlar Nasıl Çözülür? Disiplinler Arası Bir Yaklaşım Olarak Kamu Politikası Analizi ve Getirdiği Açılımlar. İçinde: Ş Aksoy ve Y Üstüner (ed.), Kamu Yönetimi, Ankara: Nobel Yayın, 287-304.
• Önder M S (2015). Devlet ve PKK İkileminde Korucular. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özer E S ve Türközü E (2012). Türkiye İnsan Hakları Raporu 2010. Ankara: Türkiye İnsan Hakları.
• Paker E B ve Akça İ (2013). Askerler, Köylüler ve Paramiliter Güçler: Türkiye’de Köy Koruculuğu Sistemi. Toplum ve Bilim, 126, 7- 34.
• Pamak M (1996). Kürt Sorunu ve Müslümanlar. İstanbul: Selam Yayınları.
• Parsons W (2001). Public Policy. Cheltenha: Edward Elgar Publishing.
• Peker E B vd. (2015). Geçici Köy Koruculuğu Sistemi ve Çözüm Süreci. İstanbul: SÜREÇ Araştırma Merkezi.
• Poggi G (2009). Modern Devletin Gelişimi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Poulantzas N (2006). Devlet, İktidar, Sosyalizm. Ankara: Epos Yayınları
• Radikal (2015). Köy Korucusu Olmak için 20 Bin Başvuru. (30.09.2015). http://www.radikal.com.tr/diyarbakir_haber/koy_korucusu_olmak_icin_20_bin_basvuru-1442354. Son erişim tarihi: 30.09.2015.
• Sabatier P A (1986). Top Down and Bottom-Up Approaches to Implementation Research: A Critical Analysis and Suggested Synthesis. Journal of Public Policy, 6(1), 21-46.
• Sabatier, P A (2007). Theories of the Policy Process. Colorado: Westview Press.
• Sato H (1999). The Advocacy Coalition Framework and the Policy Process Analysis: The Case of Smoking Control in Japan. Policy Studies Journal, 27 (1), 28-44.
• Saygılı A (2010). Modern Devlet’in Çıplak Sureti. AÜHFD, 59 (1), 61-97.
• Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) (1990). Sosyaldemokrat Halkçı Parti’nin Doğu ve
• Güneydoğu Sorunlarına Bakışı ve Çözüm Önerileri. https://serdargunes.files.wordpress.com/2015/08/shp-raporu-1991.pdf. Son erişim tarihi: 06.10.2015.
• Stewart J vd. (2008). Public Policy, Boston: Thomson.
• Sutton R (1999). The Policy Process: An Overview. Overseas Development Institute Portland House Stag Place, Working Paper, 118.
• Şimşek Ş (2012). Kamu Politikalarına Yön Vermesi Açısından PKK Şiddetinin Sosyo-Kültürel Kaynakları. Polis Bilimleri Dergisi, 14 (2), 119-150.
• Tapan B (2007). Terörün Bekçileri: Hamidiye Alaylarından Günümüze Koruculuk.İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• Tilly C (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu. Çev: K Emiroğlu, Ankara: İmge Kitabevi,
• Türk H B (2011). Türkiye’de Ulus-Devlet Formasyonunun Ortaya Çıkış Sürecini Habitus Kavramı Üzerinden Okumak. Bilig, 57 (Bahar), 201- 225.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu (2013). Terör ve Şiddet Olayları Kapsamında Yaşam Hakkı İhlallerini İnceleme Raporu. 23. Dönem, 3. Yasama Yılı.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1985). 77. Birleşim, Dönem: 17, Cilt: 14, Yasama Yılı:2, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1987). 75. Birleşim, Dönem: 17, Cilt: 37, Yasama Yılı:4, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1988). 54. Birleşim, Dönem: 18, Cilt: 3, Yasama Yılı: 2, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1989a). 1. Birleşim, Dönem: 18, Cilt: 31, Yasama Yılı 3, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1989b). 39. Birleşim, Dönem: 18, Cilt: 34, Yasama Yılı:3, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1990).73. Birleşim, Dönem: 18, Cilt: 40, Yasama Yılı: 3, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1993). 123. Birleşim, Dönem: 19, Cilt: 81, Yasama Yılı: 4, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1994). 88. Birleşim, Dönem: 19, Cilt: 57, Yasama Yılı: 3, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1995). 85. Birleşim, Dönem: 19, Cilt: 57, Yasama Yılı: 3, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1996). 24. Birleşim, Dönem: 20, Cilt: 2, Yasama Yılı: 1, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (1997). 42. Birleşim, Devre: 20, Cilt: 18, Toplantı: 1, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (2009). 28. Birleşim, Dönem: 23, Cilt: 54, Yasama Yılı: 4, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (2009). 87. Birleşim, Dönem: 23, Cilt: 44, Yasama Yılı: 3, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (2010). 11. Birleşim, Dönem: 23, Cilt: 80, Yasama Yılı: 5, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMM TD) (2010). 65. Birleşim, Dönem: 23, Cilt: 62, Yasama Yılı: 4, Ankara: TBMM Basımevi.
• Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (TESEV) (2006). Güvensizlik Mirasının Aşılması: Devlet ve Yerinden Edilmiş Kişiler Arasında Toplumsal Mutabakata Doğru. İstanbul: TESEV Yayınları.
• Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları (1988), Esas No: 1988/25, Karar No: 1988/34, Karar Tarihi: 05.12.1988, Resmi Gazete, Sayı, 20122, (11.10.2012).
• Weber M (2011). Sosyoloji Yazıları. Çev. Taha Parla, 13. Baskı, İstanbul: Deniz Yayınları.
• Weber M (2012a). Ekonomi ve Toplum.Cilt: 1, Çev. Latif Boyaci, İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber M (2012b). Ekonomi ve Toplum.Cilt: 2, Çev. Latif Boyaci, İstanbul: Yarın Yayınları
• Wildavsky A (1987). Speaking Truth To Power: The Art and Craft of Policy Analysis. New Jersey: Transaction Publishers.
• Wilson R (1995). Sürekli Karşısaldırı: Guatemala’da Sivil Yönetim. İçinde: S Amin vd. Düşük Yoğunluklu Demokrasi: Yeni Dünya Düzeni ve Yeni Politik Güçler. Çev. Ahmet Fethi, 2. Baskı, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Yüceşahin, M M ve Özgür E M (2006). Türkiye’nin Güneydoğu’sunda Nüfusun Zorunlu Yerinden Oluşu: Süreçler ve Mekânsal Örüntü. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2), 15-35.