Research Article
BibTex RIS Cite

Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi

Year 2020, Volume: 7 Issue: 3, 116 - 123, 29.12.2020
https://doi.org/10.47572/muskutd.644086

Abstract

Bu çalışmada bir üniversite hastanesi adli tıp polikliniğine adli nitelikle başvuran çocuk olguların sosyodemografik özelliklerini ortaya koymak, yaş gruplarına göre adli tıbbi değerlendirmelerde dikkat edilecek hususları belirlemek ve koruyucu hekimlik adına öneriler geliştirmek amaçlanmıştır. 01.06.2014-31.12.2018 tarihleri arasında düzenlenen, 18 yaş altındaki olgulara ait raporlar retrospektif olarak taranmıştır. Olgular yaş, cinsiyet, hangi tür olay nedeniyle rapor talep edildiği, rapor talep eden birimler, olay tarihi, daha önce aynı konuda rapor düzenlenip düzenlenmediği, travma olgularında yaralanma ağırlığı ve rapor sonuçları açısından değerlendirilmiştir. Toplam 7556 rapordan 1107’si (%14.6) 18 yaşından küçük çocuk olgular için düzenlenmiştir. Olguların 657’si (%59.3) erkek, 450’si (%40.7) kadındır. Olguların %41.8’i 12 yaşın altındadır. Başvuruların büyük bölümü (%63.4) il merkezinden yapılmıştır. Rapor talebi en fazla adli kolluk birimlerince (%85.1) yapılmıştır. Olgular en sık Kasım ayında ve sonbahar mevsiminde, en çok travmatik olaylar nedeniyle başvurmuştur. Travma, cinsel istismarlar ve adli psikiyatrik olgular 12 yaş ve üstünde, intoksikasyonlar 11 yaş ve altında anlamlı ölçüde yüksek bulunmuştur. Çocukların sağlıklı bir şekilde yetişmesi için tüm olumsuz faktörlerin belirlenmesi ve önleme çalışmalarının yapılması adına adli muayeneler de çocukları koruma girişimleri açısından önemli fırsatlar olabilir. Çocukların sağlıklı yetişebilmesi, adli olaylar, travma ve şiddet olaylarına karışmalarının en aza indirilebilmesinde aile, eğitim kurumları ve hükümetlere önemli görevler düşmektedir.

References

  • 1. Çınar O, Acar YA, Çevik E, ve ark. Acil Servise Başvuran 0-18 Yaş Grubu Adli Olguların Özellikleri. Anatol J Clin Investig. 2010;4(3):148-51.
  • 2. Büken E, Yaşar ZF. Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Acil Servisine başvuran çocuk adli olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Bült. 2015;20(2):93-8.
  • 3. Turla A, Aydın B. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne başvuran adli nitelikteki çocuk olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Bült. 2007;12(3):106-11.
  • 4. Sever M, Saz EU, Koşargelir M. Bir üçüncü basamak hastane acil servisine başvuran adli nitelikli çocuk hastaların değerlendirilmesi. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg. 2010;16(3):260-7.
  • 5. Aksu H, Demirkaya SK, Özgür BG, Gün B. Aydın ilinde bir yıldaki çocuk ve ergen adli olguların değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Derg. 2013;14:369-77.
  • 6. Türkmen N, Akgöz S, Çoltu A, Ergin N. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine başvuran adli olguların değerlendirilmesi. Uludağ Üni Tıp Fak Derg. 2005;31(1):25-9.
  • 7. Tıraşçı Y, Durmaz U, Altınal A, ve ark. Dicle Üniversitesi Adli Tıp Anabilim Dalınca 2012-2015 yılları arasında düzenlenen adli raporların retrospektif olarak değerlendirilmesi. Dicle Tıp Derg. 2016;43(3):424-30.
  • 8. Uluçay T, Ziver A, Zeyfeoğlu Y, ve ark. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Polikliniğine başvuran olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2006;20(2):22-9.
  • 9. Ketenci HÇ, Kır MZ, Başbulut AZ, ve ark. Erzurum Adli Tıp Şube Müdürlüğü’ne müracaat eden olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2013;27(2):87-93.
  • 10. Demir ÖF, Aydın K, Turan F, Yurtseven A, Erbil B, Gülalp B. Analysis of pediatric forensic cases presented to emergency department. Turk Arch Ped. 2013;48(3):235-40.
  • 11. Kara B, Biçer Ü, Gökalp A. Çocuk istismarı. Çocuk Hast Sağlığı Derg. 2004;47(2):140-51.
  • 12. Herrmann B, Navratil F. Sexual abuse in prepubertal children and adolescents. Endocr Dev. 2012;22:112–37.
  • 13. Güngörer V, Yıldırım NK. Evaluation of intoxicated patients hospitalized in a newly-opened level two pediatric intensive care unit. Turk Pediatri Ars. 2016;51:35-9.
  • 14. Ünlü G, Aksoy Z, Ersan EE. İntihar girişiminde bulunan çocuk ve ergenlerin değerlendirilmesi. Pam Med J. 2014;7(3):176-83.
  • 15. Even KM, Armsby CC, Bateman ST. Poisonings requiring admission to the pediatric intensive care unit: a 5-year review. Clinical Toxicol. 2014;52(5):519-24.
  • 16. Demirci Ş, Doğan KH, Erkol Z, Deniz İ. Konya’da cinsel istismar yönünden muayenesi yapılan çocuk olguların değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Foren Med. 2008;5(2):43-9.
  • 17. Barutçu N, Yavuz MF, Çetin G. Cinsel saldırı sonrası mağdurun karşılaştığı sorunlar. Adli Tıp Bülteni. 1999;4(2):41-53.
  • 18. Asirdizer M, Sunay YM, Emre A, Gürol C. Infant and adolescent deaths due to home accidents in İstanbul. Turkish J Pediatrics. 2005;47(2):141-9.
  • 19. Güven FMK, Bütün C, Beyaztaş FY, Eren ŞH, Korkmaz İ. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'ne başvuran adli olguların değerlendirilmesi. ADÜ Tıp Fak Derg. 2009;10(3):23-8.
  • 20. Karanfil R, Zeren C. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalına 2009-2010 yıllarında başvuran olguların retrospektif olarak değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2011;25(2):183-90.
  • 21. Yavuz FM, Basturk P, Yavuz SM, Yorulmaz C. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Acil Servisi’ne başvuran adli olguların değerlendirilmesi. Adli Bilimler Derg. 2002;1(2):21-6.
  • 22. Duramaz BB, Yıldırım HM, Kıhtır HS, Yeşilbaş O, Şevketoğlu E. Evaluation of forensic cases admitted to pediatric intensive care unit. Turk Pediatri Ars. 2015;50(3):145–50.
  • 23. Serinken M, Özen M. Characteristics of injuries due to traffic accidents ın the pediatric age group. Ulusal Travma Acil Cerrahi Derg. 2011;17(3):243–7.
  • 24. Tambay G, Satar S, Kozacı N, ve ark. Retrospective analysis of pediatric trauma cases admitted to the emergency medicine department. JAEM. 2013;12(1):8-12.
  • 25. Altun G, Azmak D, Yılmaz A, Yılmaz G. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi’ne başvuran adli olguların özellikleri. Adli Tıp Bülteni. 1997;2(2):62-6.
  • 26. Korkmaz T, Erkol Z, Kahramansoy N. Acil servise gelen pediatrik adli olguların değerlendirilmesi: retrospektif bir çalışma. Medical Bulletin Haseki. 2014;52:271-7.
  • 27. Bozlu G, Kuyucu N. Çocuk acil servise son beş yılda gelen zehirlenmeler: 1734 olgunun değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni. 2018;23(2):106-9.
  • 28. Demirgan EB, Erol M, Demirgan S, Yiğit Ö, Türkay M. Çocuk acil polikliniğine başvuran ilaç ile zehirlenme olgularının retrospektif değerlendirilmesi. Okmeydanı Tıp Derg. 2014;30(3):128-134.
  • 29. Yorulmaz A, Akbulut H, Yahya İ, Aktaş R, Emiroğlu HH, Peru H. Çocuk acil servisine zehirlenme nedeni ile başvuran olguların geriye dönük olarak değerlendirilmesi. J Pediatr Emerg Intensive Care Med. 2017;4:96-103.
  • 30. Gümüş AE. Çocuk cinsel istismarı şüphesinin bildirimi öncesinde çocukla yapılacak ilk görüşme. Klinik Psikiyatri. 2017;20(1):45-58.
  • 31. Özdemir B, Celbis O. Cinsel saldırıya uğramış çocukta erken ve geç muayene bulgularının değerlendirilmesi. Medicine Science. 2012;1(1):55-64.
  • 32. Bilgin NG, Avcı A, Çekin N, Savran B. Farik-i mümeyyizlik muayenesi için gönderilen çocukların biyopsikososyal özellikleri. Adli Tıp Bülteni. 2001;6(3):103-10.
  • 33. Kurtuluş A, Salman N, Günbet G, Boz B, Cenger CD, Acar K. Denizli İli’nde 12-15 yaş arasındaki suça sürüklenen çocukların sosyodemografik özellikleri. Pam Med J. 2009;2(1):8-14.
  • 34. Cantürk G. Çocuk suçluluğunda adli psikiyatrik değerlendirme. STED. 2005;14(2):31-4.
  • 35. Dokudan EY, Uzunyayla Z, Bilgi S, Ünüvar GÜ. Juvenile Delinquency and Medico-Legal Perspective for Promoting Children’s Health. Eastern J Medical Science. 2019;4(1):1-6.
  • 36. Ayaz M, Ayaz AB, Soylu N. Çocuk ve ergen adli olgularda ruhsal değerlendirme. Klinik Psikiyatri. 2012;15(1):33-40.
  • 37. Göker Z, Hesapçıoğlu ST, Sarp KS, Kandil ST. KTÜ Tıp Fakültesi Çocuk-Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniğine, son iki yılda başvuran adli olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2006;20(3):1-5.28. Lipton RB, Hamelsky SW, Kolodner KB, Steiner TJ, Stewart WF. Migraine, quality of life, and depression: a population-based case- control study. Neurology. 2000;55(15):629-35.

The Evaluation of Pediatric Patients with Forensic Reports in a Forensic Medicine Out Patient Clinic

Year 2020, Volume: 7 Issue: 3, 116 - 123, 29.12.2020
https://doi.org/10.47572/muskutd.644086

Abstract

In this study, it was aimed to reveal the sociodemographic characteristics of pediatric cases admitted to a forensic medicine outpatient clinic of a university hospital, to determine the issues to be considered in forensic medical evaluations according to age groups and to make recommendations for preventive medicine. The reports of the patients under the age of 18, which were organized between 01.06.2014-31.12.2018, were reviewed retrospectively. The cases were evaluated in terms of age, sex, type of incident, requesting units, event date, history of forensic report subject, severity of injury and results of reports. Of the total 7556 reports, 1107 (14.6%) were prepared for those under the age of 18. 657 (59.3%) were male, 450 (40.7%) were female. 41.8% of the cases were under the age of 12. The majority of the applications (63.4%) applied from the city center. The most frequently requested by police units (85.1%). Most of the cases were presented in November and in the autumn season. The applications were mostly due to traumatic events. 12 years and over were significantly higher in trauma, sexual abuse and forensic psychiatric cases, whereas 11 years and under were significantly higher in intoxications. For the purpose of identifying all negative factors and conducting prevention studies, forensic examinations can also be important opportunities for child protection initiatives. Families, educational institutions and governments have important duties in keeping children healthy and minimizing their involvement in forensic events, trauma and violence.

References

  • 1. Çınar O, Acar YA, Çevik E, ve ark. Acil Servise Başvuran 0-18 Yaş Grubu Adli Olguların Özellikleri. Anatol J Clin Investig. 2010;4(3):148-51.
  • 2. Büken E, Yaşar ZF. Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Acil Servisine başvuran çocuk adli olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Bült. 2015;20(2):93-8.
  • 3. Turla A, Aydın B. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne başvuran adli nitelikteki çocuk olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Bült. 2007;12(3):106-11.
  • 4. Sever M, Saz EU, Koşargelir M. Bir üçüncü basamak hastane acil servisine başvuran adli nitelikli çocuk hastaların değerlendirilmesi. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg. 2010;16(3):260-7.
  • 5. Aksu H, Demirkaya SK, Özgür BG, Gün B. Aydın ilinde bir yıldaki çocuk ve ergen adli olguların değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Derg. 2013;14:369-77.
  • 6. Türkmen N, Akgöz S, Çoltu A, Ergin N. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisine başvuran adli olguların değerlendirilmesi. Uludağ Üni Tıp Fak Derg. 2005;31(1):25-9.
  • 7. Tıraşçı Y, Durmaz U, Altınal A, ve ark. Dicle Üniversitesi Adli Tıp Anabilim Dalınca 2012-2015 yılları arasında düzenlenen adli raporların retrospektif olarak değerlendirilmesi. Dicle Tıp Derg. 2016;43(3):424-30.
  • 8. Uluçay T, Ziver A, Zeyfeoğlu Y, ve ark. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Polikliniğine başvuran olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2006;20(2):22-9.
  • 9. Ketenci HÇ, Kır MZ, Başbulut AZ, ve ark. Erzurum Adli Tıp Şube Müdürlüğü’ne müracaat eden olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2013;27(2):87-93.
  • 10. Demir ÖF, Aydın K, Turan F, Yurtseven A, Erbil B, Gülalp B. Analysis of pediatric forensic cases presented to emergency department. Turk Arch Ped. 2013;48(3):235-40.
  • 11. Kara B, Biçer Ü, Gökalp A. Çocuk istismarı. Çocuk Hast Sağlığı Derg. 2004;47(2):140-51.
  • 12. Herrmann B, Navratil F. Sexual abuse in prepubertal children and adolescents. Endocr Dev. 2012;22:112–37.
  • 13. Güngörer V, Yıldırım NK. Evaluation of intoxicated patients hospitalized in a newly-opened level two pediatric intensive care unit. Turk Pediatri Ars. 2016;51:35-9.
  • 14. Ünlü G, Aksoy Z, Ersan EE. İntihar girişiminde bulunan çocuk ve ergenlerin değerlendirilmesi. Pam Med J. 2014;7(3):176-83.
  • 15. Even KM, Armsby CC, Bateman ST. Poisonings requiring admission to the pediatric intensive care unit: a 5-year review. Clinical Toxicol. 2014;52(5):519-24.
  • 16. Demirci Ş, Doğan KH, Erkol Z, Deniz İ. Konya’da cinsel istismar yönünden muayenesi yapılan çocuk olguların değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Foren Med. 2008;5(2):43-9.
  • 17. Barutçu N, Yavuz MF, Çetin G. Cinsel saldırı sonrası mağdurun karşılaştığı sorunlar. Adli Tıp Bülteni. 1999;4(2):41-53.
  • 18. Asirdizer M, Sunay YM, Emre A, Gürol C. Infant and adolescent deaths due to home accidents in İstanbul. Turkish J Pediatrics. 2005;47(2):141-9.
  • 19. Güven FMK, Bütün C, Beyaztaş FY, Eren ŞH, Korkmaz İ. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'ne başvuran adli olguların değerlendirilmesi. ADÜ Tıp Fak Derg. 2009;10(3):23-8.
  • 20. Karanfil R, Zeren C. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalına 2009-2010 yıllarında başvuran olguların retrospektif olarak değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2011;25(2):183-90.
  • 21. Yavuz FM, Basturk P, Yavuz SM, Yorulmaz C. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Acil Servisi’ne başvuran adli olguların değerlendirilmesi. Adli Bilimler Derg. 2002;1(2):21-6.
  • 22. Duramaz BB, Yıldırım HM, Kıhtır HS, Yeşilbaş O, Şevketoğlu E. Evaluation of forensic cases admitted to pediatric intensive care unit. Turk Pediatri Ars. 2015;50(3):145–50.
  • 23. Serinken M, Özen M. Characteristics of injuries due to traffic accidents ın the pediatric age group. Ulusal Travma Acil Cerrahi Derg. 2011;17(3):243–7.
  • 24. Tambay G, Satar S, Kozacı N, ve ark. Retrospective analysis of pediatric trauma cases admitted to the emergency medicine department. JAEM. 2013;12(1):8-12.
  • 25. Altun G, Azmak D, Yılmaz A, Yılmaz G. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servisi’ne başvuran adli olguların özellikleri. Adli Tıp Bülteni. 1997;2(2):62-6.
  • 26. Korkmaz T, Erkol Z, Kahramansoy N. Acil servise gelen pediatrik adli olguların değerlendirilmesi: retrospektif bir çalışma. Medical Bulletin Haseki. 2014;52:271-7.
  • 27. Bozlu G, Kuyucu N. Çocuk acil servise son beş yılda gelen zehirlenmeler: 1734 olgunun değerlendirilmesi. Adli Tıp Bülteni. 2018;23(2):106-9.
  • 28. Demirgan EB, Erol M, Demirgan S, Yiğit Ö, Türkay M. Çocuk acil polikliniğine başvuran ilaç ile zehirlenme olgularının retrospektif değerlendirilmesi. Okmeydanı Tıp Derg. 2014;30(3):128-134.
  • 29. Yorulmaz A, Akbulut H, Yahya İ, Aktaş R, Emiroğlu HH, Peru H. Çocuk acil servisine zehirlenme nedeni ile başvuran olguların geriye dönük olarak değerlendirilmesi. J Pediatr Emerg Intensive Care Med. 2017;4:96-103.
  • 30. Gümüş AE. Çocuk cinsel istismarı şüphesinin bildirimi öncesinde çocukla yapılacak ilk görüşme. Klinik Psikiyatri. 2017;20(1):45-58.
  • 31. Özdemir B, Celbis O. Cinsel saldırıya uğramış çocukta erken ve geç muayene bulgularının değerlendirilmesi. Medicine Science. 2012;1(1):55-64.
  • 32. Bilgin NG, Avcı A, Çekin N, Savran B. Farik-i mümeyyizlik muayenesi için gönderilen çocukların biyopsikososyal özellikleri. Adli Tıp Bülteni. 2001;6(3):103-10.
  • 33. Kurtuluş A, Salman N, Günbet G, Boz B, Cenger CD, Acar K. Denizli İli’nde 12-15 yaş arasındaki suça sürüklenen çocukların sosyodemografik özellikleri. Pam Med J. 2009;2(1):8-14.
  • 34. Cantürk G. Çocuk suçluluğunda adli psikiyatrik değerlendirme. STED. 2005;14(2):31-4.
  • 35. Dokudan EY, Uzunyayla Z, Bilgi S, Ünüvar GÜ. Juvenile Delinquency and Medico-Legal Perspective for Promoting Children’s Health. Eastern J Medical Science. 2019;4(1):1-6.
  • 36. Ayaz M, Ayaz AB, Soylu N. Çocuk ve ergen adli olgularda ruhsal değerlendirme. Klinik Psikiyatri. 2012;15(1):33-40.
  • 37. Göker Z, Hesapçıoğlu ST, Sarp KS, Kandil ST. KTÜ Tıp Fakültesi Çocuk-Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Polikliniğine, son iki yılda başvuran adli olguların değerlendirilmesi. Adli Tıp Derg. 2006;20(3):1-5.28. Lipton RB, Hamelsky SW, Kolodner KB, Steiner TJ, Stewart WF. Migraine, quality of life, and depression: a population-based case- control study. Neurology. 2000;55(15):629-35.
There are 37 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects ​Internal Diseases
Journal Section Original Article
Authors

Burcu Ersoy 0000-0002-4933-8470

Yasemin Balcı

Yeşim Gök

Ümit Ünüvar Göçeoğlu

Publication Date December 29, 2020
Submission Date November 7, 2019
Published in Issue Year 2020 Volume: 7 Issue: 3

Cite

APA Ersoy, B., Balcı, Y., Gök, Y., Ünüvar Göçeoğlu, Ü. (2020). Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi, 7(3), 116-123. https://doi.org/10.47572/muskutd.644086
AMA Ersoy B, Balcı Y, Gök Y, Ünüvar Göçeoğlu Ü. Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi. MMJ. December 2020;7(3):116-123. doi:10.47572/muskutd.644086
Chicago Ersoy, Burcu, Yasemin Balcı, Yeşim Gök, and Ümit Ünüvar Göçeoğlu. “Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi 7, no. 3 (December 2020): 116-23. https://doi.org/10.47572/muskutd.644086.
EndNote Ersoy B, Balcı Y, Gök Y, Ünüvar Göçeoğlu Ü (December 1, 2020) Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi 7 3 116–123.
IEEE B. Ersoy, Y. Balcı, Y. Gök, and Ü. Ünüvar Göçeoğlu, “Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi”, MMJ, vol. 7, no. 3, pp. 116–123, 2020, doi: 10.47572/muskutd.644086.
ISNAD Ersoy, Burcu et al. “Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi 7/3 (December 2020), 116-123. https://doi.org/10.47572/muskutd.644086.
JAMA Ersoy B, Balcı Y, Gök Y, Ünüvar Göçeoğlu Ü. Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi. MMJ. 2020;7:116–123.
MLA Ersoy, Burcu et al. “Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp Dergisi, vol. 7, no. 3, 2020, pp. 116-23, doi:10.47572/muskutd.644086.
Vancouver Ersoy B, Balcı Y, Gök Y, Ünüvar Göçeoğlu Ü. Adli Tıp Polikliniğinde Adli Rapor Düzenlenen Çocuk Hastaların Değerlendirilmesi. MMJ. 2020;7(3):116-23.