Türkçe Öğretimi ve Üretken Yapay Zekâ: Öğretmen Adayları ile Bir Çalışma

Year 2025, Volume: 7 Issue: Özel Sayı, 65 - 86, 29.11.2025

Canan Sevinç , Serap Yılmaz Özelçi

Abstract

İnsan benzeri dil yeteneklerine sahip yapay zekâ sistemleri olarak tanımlanabilecek üretken yapay zekâ; eğitim öğretim faaliyetlerinde öğrenci, öğretmen ve öğretmen adayları için derslerin planlanmasından kişiselleştirilmiş öğrenmeye, sınıf içi etkinliklerden materyal üretimine dek yardımcı birer teknoloji olarak kullanılabilmektedir. Türkçe öğretimi de üretken yapay zekânın kullanılabileceği alanlardandır. ChatGPT benzeri sohbet robotları, Türkçe öğretiminde de özellikle üretim atölyeleriyle etkileşimli olarak ders planlanması ve işlenişinde katkıda bulunabilir. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin sıklıkla yer verdiği üretim atölyelerinin yanı sıra kademeli sorumluluk devri modelinin Türkçe derslerinde uygulanması aşamasında da ChatGPT öğretmene destek olabilir. Bu düşünceden hareketle üretken yapay zekânın Türkçe öğretiminde kullanımına ilişkin öğretmen adaylarının görüşleri araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Türkçe Öğretmenliği lisans programında öğrenim görmekte olan 12 gönüllü öğretmen adayı (7K,5E, 6 üçüncü sınıf, 6 dördüncü sınıf) araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırma kapsamında öğretmen adayları ile “Metin Üretim Süreçlerinde ChatGPT” atölyesi gerçekleştirilmiştir. Atölyede 5.sınıf Türkçe öğretim programından seçilen temada yer alan etkinliklerin uygulanmasında ChatGPT’den yararlanılmıştır. Atölye sonrasında katılımcılardan atölye deneyimlerini de dikkate alarak Türkçe öğretiminde ChatGPT’nin kullanımını değerlendirmeleri istenmiştir. Odak grup görüşmeleri ile elde edilen veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda Türkçe öğretmeni adaylarının, meslekleri adına, üretken yapay zekâyı, hem bir imkân hem de sınırlılık olarak değerlendirdikleri gözlemlenmiştir. Öğretmen adayları ChatGPT’yi öğretim amacıyla öğretmen bakış açısıyla ve öğrenci bakış açısıyla farklı biçimde değerlendirmişlerdir. ChatGPT benzeri sohbet tabanlı üretken yapay zekâ uygulamalarının Türkçe öğretiminde kullanımı hususunda dengeli olunması gerektiğini vurgulamışlardır. Katılımcılar üretken yapay zekâyı doğru kullanan bir Türkçe öğretmeninin, hem ana dili öğretiminde yararlanabileceği görsel ve işitsel materyallere kolaylıkla erişebileceğini hem de bilinçli bir teknoloji kullanıcısı olarak öğrencilerine örnek olacağını ifade etmişlerdir.

Keywords

Türkçe öğretimi , Üretken Yapay Zekâ: , Türkçe Öğretmen Adayları

Ethical Statement

Çalışma NEÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu 30/05/2025 tarih / 11 sayılı toplantıda 2025/516 no’lu kararla uygun bulunmuştur.

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

Araştırmaya gönüllü olarak katılan tüm öğretmen adaylarına teşekkür ederiz.

Teaching Turkish Language and Generative Artificial Intelligence: A Study with Prospective Teachers

Abstract

Generative artificial intelligence, which can be defined as artificial intelligence systems with human-like language skills, can be used as a helpful technology for students, teachers, and teacher candidates in educational activities, from lesson planning to personalized learning, classroom activities, and material production. Turkish language teaching is also one of the areas where generative artificial intelligence can be used. ChatGPT-like chatbots can also contribute to lesson planning and implementation in Turkish language teaching, particularly through interactive production workshops. ChatGPT can also support teachers in the implementation of the gradual responsibility transfer model in Turkish lessons, in addition to the production workshops frequently mentioned in the Turkey Century Education Model. Based on this idea, the aim of the study is to investigate the views of teacher candidates on the use of generative artificial intelligence in Turkish language teaching. Twelve volunteer teacher candidates enrolled in the Turkish language teaching undergraduate program formed the study group. Within the scope of the research, a workshop titled “ChatGPT in Text Production Processes” was conducted with the teacher candidates. After the workshop, participants were asked to evaluate the use of ChatGPT in Turkish teaching, taking into account their workshop experiences. The data obtained from focus group interviews were analyzed using content analysis. The research revealed that Turkish teacher candidates viewed generative artificial intelligence as both an opportunity and a limitation for their profession. Teacher candidates evaluated ChatGPT differently from the perspective of teachers and students for teaching purposes. They emphasized the need for balance in the use of ChatGPT-like chat-based generative artificial intelligence applications in Turkish language teaching. Participants stated that a Turkish language teacher who uses generative artificial intelligence correctly can easily access visual and auditory materials that can be used in teaching the native language and can also set an example for their students as a conscious technology user.

Keywords

Teaching Turkish Language , Generative Artificial Intelligence , Prospective Turkish language teachers

Project Number

-

References

• Ağmaz, R. F., ve Ergüleç, F. (2024). Öğretmen adaylarının eğitimde yapay zeka algıları: Bir metafor analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 589-605. https://doi.org/10.51119/ereegf.2024.97
• Akkaya, N. ve Çıvğın, H. (2021). Türkçe eğitiminde yapay zekâ. The Journal of International Education Science, 8(29), 308-322. 10.29228/INESJOURNAL.53915
• Aktaş, Ş. (2009). Edebî metin ve özellikleri. Journal of Turkish Research Institute, 15(39). 187-200. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/33393
• Alan, S. (2024). Gerçek dünyadan sanal âleme iletişim teknoloji edebiyat. Günce Yayınları.
• Arantes, J. (2022). The SAMR model as a framework for scaffolding online chat: a theoretical discussion of the SAMR model as a research method during these “interesting” times. Qualitative Research Journal 22 (3): 294–306. https://doi.org/10.1108/QRJ-08-2021-0088
• Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zeka ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88.
• Aşık, F., Yıldız, A., Kılınç, S., Aytekin, N., Adalı, R. ve Kurnaz, K. (2023). Yapay zekânın eğitime etkileri. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 10(98), 2100-2107. 10.5281/zenodo.8307107
• Banaz, E., ve Demirel, O. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ okuryazarlıklarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (60), 1516-1529. https://doi.org/10.53444/deubefd.1461048
• Banaz, E. ve Maden, S. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(2), 1173-1180. Doi: 10.24315/tred.1430419
• Berg, B. L. & Lune, H. (2019). İçerik analizine giriş. H. Aydın (Ed.), & Z. E. Özcan (Çev.), Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskıdan çeviri) (s. 380-417). Eğitim Yayınevi.
• Bozkurt, A. (2023). ChatGPT, üretken yapay zekâ ve algoritmik paradigma değişikliği. Alanyazın 4(1),63-72. 10.59320/alanyazin.1283282
• Can, T. ve Keleş, Ş. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modelinde dil öğretim yaklaşımlarında ön plana çıkan kavramlar üzerine bir inceleme. Bezgek Yabancılara Türkçe Öğretimi Dergisi, 3(4), 309-323. http://dx.doi.org/10.56987/bezgek.1589940
• Çam, M. B., Çelik, N. C., Turan Güntepe, E. ve Durukan, Ü. G., (2021). Öğretmen adaylarının yapay zekâ teknolojileri ile ilgili farkındalıklarının belirlenmesi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(48), 263-285.
• Demir, H. (2024). Sanat 3.0. Türk Edebiyatı, 606, 15-19.
• Dervişcemaloğlu, B., ve Yılmaz, E. Ö. (2025). Chatgpt’nin kurgusal anlatı üretme yeterliliği üzerine bir inceleme. Söylem Filoloji Dergisi, 10(1), 10-31.
• Dülger, D. E. ve Gümüşeli, A. İ. (2023). Okul müdürleri ve öğretmenlerin eğitimde yapay zekâ kullanılmasına ilişkin görüşleri. ISPEC International Journal of Social Sciences & Humanities, 7(1), 133-153. DOI: http://doi.org/10.5281/zenodo.7766578
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (7th ed.). McGraw-Hill.
• Gün, M. ve Durmuş Öz, B. (2024). Türkçe eğitiminde yapay zekâ kullanımı: ChatGPT örneği. International Journal of Language Academy, 12(3), 98-119. http://dx.doi.org/10.29228/ijla.76804
• İçöz, S. ve İçöz, E. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ uygulamalarına yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(3), 987-1001. 10.5281/zenodo.10909458
• Karadoğan, A. (2023). A bridge between tecnology and creativity: Story writing with artifical intelligence. Journal of Human and Social Sciences, 6(2), 406-423 DOI:10.53048/johass.1368950
• Karagöl, E. ve Yıldırım Bilgen, D. (2025). Türkçe eğitiminde yapay zekâ kullanımı: Türkçe eğitimcileri yapay zekâ hakkında ne düşünüyor?. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 13(2), 356-374. https://doi.org/10.16916/aded.1611540
• Kaya, M. ve Aydın, E. (2024). 2019 Türkçe dersi öğretim programı ile 2024 Türkçe dersi öğretim programının karşılaştırılması. Harran Maarif Dergisi, 9(1), 108-146. doi: 10.22596/hej.1482003
• Köroğlu, A. ve Kana, F. (2025). Türkçe öğretmeni adaylarının dil öğretiminde yapay zekâ kullanımına ilişkin görüşleri. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(45), 1-37. https://doi.org/10.35675/befdergi.1560034
• Köse, B., Radıf, H., Uyar, B., Baysal, İ. ve Demirci, N. (2023). Öğretmen görüşlerine göre eğitimde yapay zekanın önemi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 9(71), 4203-4209. DOI: http://dx.doi.org/10.29228/JOSHAS.74125
• Kurudayıoğlu, M. ve Çetin, Ö. (2015) Temel beceriler ve Türkçe öğretimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 1-19. https://doi.org/10.16916/aded.65619
• MEB (2024a). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni 2025. https://tymm.meb.gov.tr/upload/brosur/ortak_metin.pdf
• MEB (2024b). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. sınıflar). https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programtur5678Onayli.pdf
• Memiş, M. ve Kalyoncu, M. R. (2024). 2024 Türkçe öğretim programı ile 2019 Türkçe öğretim programının karşılaştırmalı incelenmesi. International Journal of Language Academy, 12(2), 176-199. DOI Number: http://dx.doi.org/10.29228/ijla.76352
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook: Qualitative data analysis (2nd ed.). SAGE.
• Mollick, E. R., & Mollick, L. (2022). New modes of learning enabled by AI chatbots: Three methods and assignments. Available at SSRN 4300783.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi. (Orijinal basım 2002)
• Puentedura, R. (2012). The SAMR Model: Six Exemplars, Online at: https://www.hippasus.com/rrpweblog/archives/2012/08/14/SAMR_SixExemplars.pdf
• Rudolph, J., Tan, S., & Tan, S. (2023). ChatGPT: Bullshit spewer or the end of traditional assessments in higher education? Journal of Applied Learning and Teaching, 6(1). https://doi.org/10.37074/jalt.2023.6.1.9
• Sarıkaya, B. ve Kavan, N. (2024). An investigation of Turkish teacher candidates’ attitudes towards artificial intelligence [Türkçe öğretmeni adaylarının yapay zekâya yönelik tutumlarının incelenmesi]. Electronic Journal of Education Sciences [Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi], 13(26), 191-203. DOI: 10.55605/ejedus.1550010
• Seyrek, M., Yıldız, S., Emeksiz, H., Şahin, A. ve Türkmen, M.T. (2024). Öğretmenlerin eğitimde yapay zeka kullanımına yönelik algıları. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 11(106), 845-856. 10.5281/zenodo.11113077
• Sontay, G., Kazancı, Y. ve Karamustafaoğlu, O. (2024). Öğretimde yapay zekâ uygulamaları hakkında sınıf öğretmenleri ne düşünüyor? İstanbul Eğitim Dergisi, 1(1), 98-120. https://doi.org/10.71270/istanbulegitim.istj.1586392
• Tosunoğlu, E., Yılmaz, R., Özeren, E., Sağlam, Z. (2021). Eğitimde makine öğrenmesi: araştırmalardaki güncel eğilimler üzerine inceleme, Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 178-199.
• Tunç, G. (2023). Yapay zekâ şiiri öldürür mü? Chatgpt-4 örneğinde sanal zekânın şiir yorumlamasının imkânları ve sınırlılıkları. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 7(2), 1145-1165. https://doi.org/10.34083/akaded.1316100
• Uğur, S. (2024). Yapay zekâ: eğitimde yenilikçi bir yolculuk. Türk Edebiyatı, 606, 20-25.
• Yazbahar, Z. (2023). ‘Ben, dijital şair OpenAI’: Yapay zekâ tarafından yazılan şiirlerde varoluşçuluk. Edebî Eleştiri Dergisi, 7(2), 442-456. https://doi.org/10.31465/eeder.1349203
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yolcu, H. H. (2024). Yapay genel zekâ çağında öğretmen rolünün yeniden tanımlanması: öngörüler. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi (AUAd), 10(1), 155-167. https://doi.org/10.51948/auad.1383166