MUHAMMED KUDSÎ EL-BOZKIRÎ’YE AİT BİR İSTİ‘ÂRE RİSÂLESİ

Yıl 2017, Cilt: 43 Sayı: 43, 61 - 86, 30.06.2017

Kadriye Yılmaz

Öz

Bu yazı, İran’ın Kum şehrindeki Ayat-Allah el-Uzma Maraşi Necefi
Büyük Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu’nun 1490 numaralı mecmuası
içinde isti‘âre konusu ile ilgili bir risâle hakkındadır. Beş varaklık
bu mensûr risâle ile ilgili inceleme ve bilgilerin ardından yazının sonunda
transkripsiyonlu metnine de yer verilmiştir.

Risâlenin yazarı on dokuzuncu yüzyılda Konya Bozkır nâhiyesinde
yaşamış olan medrese ve tekke geleneğinden beslenen Hoca Memiş Efendi’dir.
Karacahisar ve çevresinde müderrislik yapan Memiş Efendi, metnini isti‘âre
şerhi türünde medrese için kaleme almış (1235/1820), sonrasında Adanalı Şeyh
Mustafa’nın medreseden icâzeti için metne bazı ilâveler (hâşiye ve ta‘lîk) yapılmıştır.

Risâlede isti‘âre konusu Cürcânî, Sekkâkî, Kazvînî, İsâm gibi
belâgat araştırmalarının önemli teorisyenlerinin görüşleri ve örnekleri
çerçevesinde izâh edilmektedir.   

Anahtar Kelimeler

belâgat, istiâre, şerh, hâşiye

Kaynakça

• Aksoy, Mustafa (1991). Molla Lütfì’nin Risâle-i Mevlânâ Lütfì’si, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Ayverdi, İlhan (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 2/2150, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. Baltacı, Cahid (2005). XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri, C. I. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi. Bilgili, İsmail-Çelik, Ahmet (2008). Muhammed Kudsî El-Bozkırî (Hoca Memiş Efendi), Konya: Ekdağ. Brockelmann, Carl (1902). Geschichte der Arabischen Litteratur, II. Berlin: Verleg von Emil Felber. Durmuş İsmail (2000). “İsferâyînî, İsâmüddin”, DİA, 22/516-517. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı. Durmuş İsmail (2009). “Semerkanî, Ebü’l-Kâsım”, DİA, 36/472-473. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı. Durmuş İsmail-Pala İskender (2001). “istiare”, DİA, 23/315-318. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı. Kara, İsmail (2010) “Unuttuklarını Hatırla! Şerh ve Haşiye Meselesine Dair Birkaç Not”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 15/28, 1-67. İstanbul. Kaya, Mesut (2015). “Osmanlı İlim Geleneğinde Şerh ve Hâşiye Yazıcılığı -Ahmed el-Karamânî’nin Tefsiri / Zemahşerî Şerhi Örneği-“, Marife, 15/1, 9-31. Muhammed ibn Memiş bin Muhammed el-Beğşehrî 1235 (1820) [yz.]. Risâle-i İsti<âre, Ayat-Allah el-Uzma Maraşi Nacafi Büyük Kütüphanesi, nr. 1490. vr. 126a-130b. Mottaghi, Hosein (2002). Catalogue of The Turkish Manuscripts in The Great Library of Ayatollah al-Uzma Marashi Najafi ın Qom, Volume One, İran. 22-23. Pakalın, Mehmet Zeki (1993). “medrese”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II/436-439, İstanbul: Millî Eğitim. Smyth, William (2014) “Bir Yorum Geleneğinde Tartışma: Sekkâkî’nin Miftâhu’l-Ulûm’unun Akademik Mirası”, çev. Ö. Kara. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 47/165-176, İstanbul. Şensoy, Sedat (2010). “şerh”, DİA, 38/555-558, İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı. Topuzoğlu, Tevfik Rüştü (1997). “hâşiye”, DİA, 16/419-422. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı. Tuzcu, Kemal (2004). “Bir Emevî Şairi: Kuseyyir ‘Azze”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 44/1. Ankara. 17-30. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Yetiş, Kazım (2006). Belâgattan Retoriğe, İstanbul: Kitabevi.