SEYYİD AHMED SÂFÎ’NİN MOLLA CÂMÎ ŞERHİ: CÂM-I MUZAFFER

Year 2020, Volume: 10 Issue: 1, 103 - 120, 22.06.2020

Hasan Ekici

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.678499

Abstract

Aruz ilminin tarihî gelişimine bakıldığında temellerinin Arap edebiyatında ortaya atıldığı ve sistemleştirildiği görülmektedir. Arap edebiyatı menşeli olan aruz daha sonraları Farslıların İslamiyet’i kabulüyle birlikte birtakım değişikliklerle Fars edebiyatında kullanılmıştır. Türk edebiyatına aruz Fars edebiyatının etkisiyle girmiştir. Klasik Türk şairleri Arap aruzundan ziyade bazı değişikliklere uğratılan Fars aruzunu daha çok benimsemişlerdir. Tarihî süreçte aruz kaideleri ve kalıpları hakkında bilgi veren çok sayıda aruz risalleri yazılmıştır. Bu şahsiyetlerden biri de klasik Fars edebiyatı âlim, şair ve mutasavvıflarından Nureddin Abdurrahman Câmî (ö. 1492)’dir. Daha çok Molla Câmî unvanı ile tanınan şair, yazdığı eserlerle Osmanlı sahası üzerinde etkili olmuş bir şahsiyettir. Molla Câmî’nin eserleri klasik Türk edebiyatı müellifleri tarafından defalarca tercüme ve şerh edilmiştir.

Molla Câmî’nin kaleme aldığı Risâle fî’l-Arûz adlı eser, aruz kaideleri, bahirleri ve vezinleri hakkında bilgi vermektedir. Bu eser, XIX. yüzyıl şair ve şârihlerinden Seyyid Ahmed Sâfî tarafından Câm-ı Muzaffer adıyla şerh edilmiştir. Seyyid Ahmed Sâfî bu eserinde, klasik Türk şiirinin önemli bir konusu olan aruz ilmini çok yönlü olarak ele almış ve Molla Câmî’nin eserini başarılı bir şekilde şerh etmiştir. Bu çalışma iki kısımdan oluşmaktadır: Birinci kısımda Seyyid Ahmed Sâfî’nin hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. İkinci kısımda Câm-ı Muzaffer adlı eser, şekil ve muhteva özellikleri açısından incelenecek, şârihin şerh metodu maddeler halinde sıralanacaktır.

Keywords

Molla Câmî, Risâle-i Arûz, Câm-ı Muzaffer

References

• Coşan, M. E. (2017). Akademik Makaleler. İstanbul: Server Yayınları.
• Çiftçi, Ö. (2017). Fatîn Tezkiresi (Hâtimetü’l-Eşâr). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi-pdf.pdf?0 adresinden 15 Kasım 2019 tarihinde edinilmiştir.
• el-Câmî, Nureddîn Abdurrahman b. Ahmed el-Horasânî, Süleymaniye Kütüphanesi Bağdatlı Vehbî Efendi, Arşiv no: 1765.
• Eraslan, K. (hzl.) (2015). Alî-Şîr Nevâyî Mîzânü’l-Evzân Vezinlerin Terazisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hacımüftüoğlu, N. (1992). “Berâat-i İstihlâl” TDV İslam Ansiklopedisi. C. 5, Ankara: TDV Yayınları.
• İpekten, H. (1999). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kurnaz, C. ve Mustafa T. (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. C. II. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Mehmed, S. (1311). Sicill-i Osmânî. C. III. S. 199. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mum, C. (2010). "Mustafa Reşîd'in Arûza Dair Bir Eseri: Zübdetü'l-Arûz". Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 3(6): 123-133.
• Okumuş, Ö. (1993). “Câmiʽ” TDV İslam Ansiklopedisi. C. 7, Ankara: TDV Yayınları.
• Sâmî Şemdeddîn (1893-94). Kâmûsu’l-A’lâm. C. IV. s. 2918 İstanbul: Mihran Matbaası.
• Şafak, Y. (2003). Aruz Terimleri. Konya: Saye Yayınları.
• Tatcı, M. ve Cemal, K. (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Tural, H. (2011). Arap Edebiyatında Aruz. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Turgut, K. (2013). Abdurrahman Câmî, Düşünce ve Eserlerinin Türk Edebiyatına Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yekbaş, H. (2014). “Sâfî, Ahmed Sâfî, Tokatlı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5154 adresinden 16 Kasım 2019 tarihinde edinilmiştir.
• Yılmaz, O. (2007). “Klasik Şerh Edebiyatı Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 (9), 271-304. Yılmaz, O. (2012). Gülistân Şerhi (Sûdî-i Bosnevî). İstanbul: Çamlıca Yayınevi.