An example of citizenship in Ancient Greek: Athens

Year 2024, Volume: 14 Issue: 4, 2152 - 2177

Nefel Delil

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1512502

Abstract

This study deals with the definition, emergence, historical development and practices of the concept of politeia (citizenship) in Athens, a leading poleis of the Ancient Greek mainland. In parallel, the scope of the term politēs (citizen) in Attica and the groups outside this scope, such as children, women, foreigners and slaves, were examined in terms of the rights they have or did not have. The article also includes information about the rights and privileges enjoyed by Athenian citizens, procedures for citizenship registration, loss of citizenship rights, citizenship grants, and the situation of Athenian citizens in the colonies. In addition, this study, which touches on issues and debates in a broader sense than previous studies, such as the fact that non-citizens can acquire citizenship rights individually or collectively through official and unofficial means, although rarely, makes important contributions to the field of citizenship law. In the context of the subject, in addition to modern sources, the works of ancient writers such as Plato, Aristotle, Xenophon, Thukydides, Demosthenes, Plutarch, Diodorus of Sicily and Aeschines were also used. The contributions of many legislators and prominent statesmen of the period to the relevant concept from Draco to Pericles' citizenship law are also included. The concept of citizenship, which developed together with the concept of democracy, which took its origins from Ancient Greece, derived its value from the fact that access to it was limited. Over time, as a result of the events that took place in Athens, it was seen that citizenship rights spread to wider masses and therefore lost their value.

Keywords

Polites, Politeia, Athenian Citizen, Law of Pericles, Law of Citizenship

Eski Yunan’da bir vatandaşlık örneği: Atina

Abstract

Bu çalışma, Eski Yunan anakarasının önde gelen bir polisi olan Atina’da politeia (vatandaşlık) kavramının tanımı, ortaya çıkışı, tarihsel gelişimi ve uygulamalarını ele almaktadır. Buna paralel olarak Attika’da polites (vatandaş) teriminin kapsamı ve bu kapsam dışında kalan çocuk, kadın, yabancı, köle gibi gruplar sahip oldukları ve olmadıkları haklar doğrultusunda incelenmiştir. Makalede Atina vatandaşlarının sahip olduğu hak ve ayrıcalıklar, vatandaşlık kaydı ile ilgili prosedürler, vatandaşlık haklarının kaybı, vatandaşlık bağışları ve Atina vatandaşlarının kolonilerdeki durumu hakkında bilgiler de yer almaktadır. Ayrıca vatandaş olmayanların bireysel veya kitlesel olarak resmi ve gayri resmi yollarla nadiren de olsa vatandaşlık haklarını edinebildikleri gibi konulara ve tartışmalara önceki çalışmalara nazaran daha geniş anlamda değinen bu çalışma, vatandaşlık hukuku alanına önemli katkılar sunmaktadır. Konu bağlamında modern kaynaklardan olduğu gibi Platon, Aristoteles, Ksenophon, Demosthenes, Plutarkhos, Sicilyalı Diodorus ve Aeschines gibi antik yazarların eserlerinden yararlanılmıştır. Drakon’dan Perikles’in vatandaşlık yasasına pek çok yasa koyucu ve dönemin öne çıkan devlet adamlarının ilgili kavrama getirdikleri katkılara da yer verilmiştir. Kökenini Antik Yunan’dan alan demokrasi kavramıyla birlikte gelişen vatandaşlık kavramı sahip olduğu değeri, ona erişimin kısıtlı olması durumundan almaktaydı. Zamanla Atina’da meydana gelen olaylar neticesinde vatandaşlık haklarının daha geniş kitlelere yayıldığı ve bu nedenle değerini kaybettiği görülür.

Keywords

Politeia, Polites, Atina Vatandaşı, Perikles Yasası, Vatandaşlık Hukuku

References

• Ağaoğulları, M. A. (2013). Kent Devletinden İmparatorluğa. 7. Baskı, İmge Kitabevi.
• Akkoç, A. (2014). Yunan Demokrasisinin Kavramsal Yönü ve Toplumsal Arka Planı. Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 31-42.
• Aksoy, N. D. ve Arslantaş H. A. (2009). Devlet ve Yurttaşlığın Fonksiyonel Değişimi. Türklük Bilimi Araştırmaları, (25), 9-26.
• Aktan, C. C. ve Hallier M. F. (2021). Antik Atina’da Demokrasi: Kurucular ve Temel Kurumlar. Gorgon Dergisi, (14), 5-27.
• Altun, B. (2006). Avrupa Birliği Yurttaşlığı ve Avrupa Kimliği Tartışmaları [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ando, C. (2019). Race and Citizenship in Roman Law and Administration. F. M. Simón, F. P. Polo, ve J. R. Rodríguez (Ed.), Xenofobia y Racismo en el Mundo Antiguo, Collecció Instrumenta, (64), 175-188, Barcelona: Edicions de la Universitat de Barcelona. https://www.academia.edu/38982688/Race_and_citizenship_in_Roman_law_and_administration adresinden 2 Nisan 2024 tarihinde edinilmiştir.
• Aristoteles. (2016). Atinalıların Devleti (A. Çokona, Çev.). 3. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Aristoteles. (2018). Politika (F. Akderin, Çev.). 4. Baskı, İstanbul: Say Yay.
• Aquinas, T. (2020). Aristoteles, Politika 3.1-3’ün Özeti: Vatandaş ve Vatandaş Erdemi. A. Öztürk ve D. Özsel (Der.), Yurttaşlık ve Demokrasi içinde (ss. 327-342). Ankara: Nika Yayınevi.
• Arnason, J. P., Raaflaub K. A. ve Wagner P. (2013). The Greek Polis and the Invention of Democracy: A Politico-cultural Transformation and Its Interpretation. Oxford: Wiley Blackwell.
• Asmonti, L. (2015). Athenian Democracy: A Sourcebook. New York: Bloomsbury Publishing.
• Aydoğdu, H. (2019). Antik Yunan’da Demokrasi: Yaklaşımlar, Deneyimler ve Darbeler. Social Sciences Studies Journal, 5(43), 4737-4750.
• Balcı, D. (2016). Türk Anayasalarında Yurttaşlık Kavramı [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Balot, R. K. (2013). A Companion to Greek and Roman Political Thought. West Sussex: Wiley-Blackwell.
• Bamanie, N. (2016). Woman in Ancient Greece. 1-9. https://www.researchgate.net/publication/304019312 adresinden 3 Mayıs 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Bayoğlu, E. (2012). Platon ve Aristoteles’in Devlet Anlayışlarının Karşılaştırılması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Bliss, F. (1958). Roman Law and Roman Citizenship. Law in a Troubled World: A Lecture Series Presented by Clevelan College and the Franklin Thomas Backus School of Law içinde (ss. 10-25). Cleveland: Press of Western Reserve University.
• Blok, J. (2017). Citizenship in Classical Athens. New York: Cambridge University Press.
• Blok, J. H. (2009). Perikles’ Citizenship Law: A New Perspective. Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, 58(2), 141-170. http://www.jstor.org/stable/25598460 adresinden 11 Ocak 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Champion, C. B. (2008). Imperial Ideologies, Citizenship Myths and Legal Disputes in Classical Athens and Republican Rome. R. K. Balot (Ed.), A Companion to the Roman Army içinde (ss. 85-99).
• Christensen, D. K. (2018). Roman Citizenship as a Climactic Narrative Element: Paul’s Roman Citizenship in Acts 16 and 22 Compared with Cicero’s Against Verres [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Eastern Washington University.
• Cohen, D. (2000). Law, Violence, and Community in Classical Athens, Cambridge: Cambridge University Press.
• Croix, G.E.M. de Ste. (2014). Antik Yunan Dünyasında Sınıf Mücadelesi (Ç. Sümer, Çev.). 1. Basım, İstanbul: Yordam Kitap.
• Cuchet, V. S. ve Doherty L. (2016). Female Citizens Reconfiguring the Political: Thirty Years of Work on Greek Antiquity. Clio. Women, Gender, History, Gender and the Citizen, Editions Belin, (43), 186-216. https://www.jstor.org/stable/10.2307/26242550 adresinden 30 Nisan 2023 tarihinde edinilmiştir.
• de Coulanges, F. (2011). Antik Site: Yunan’dan Roma’ya Kadar Tapınma Hukuk ve Kurumlar (İ. Kılınç, Çev.). 1. Baskı, Ankara: Epos Yay.
• Demosthenes. (1935). Against Aristocrates (J. H. Vince, Çev.). T. E. Page, E. Capps ve W. H. D. Rouse (Ed.), London: Harvard University Press (LOEB).
• Demosthenes. (1939). Against Eubulides (A. T. Murray, Çev.). T. E. Page, E. Capps ve W. H. D. Rouse (Ed.), London: Harvard University Press (LOEB).
• Demosthenes. (1939). Against Neaera (A. T. Murray, Çev.). T. E. Page, E. Capps ve W. H. D. Rouse (Ed.), London: Harvard University Press (LOEB).
• Demosthenes. (1939). Against Stephanus (A. T. Murray, Çev.). T. E. Page, E. Capps ve W. H. D. Rouse (Ed.), London: Harvard University Press (LOEB).
• Dernek, K. O. ve Tırış G. (2020). Yurttaşlığı Yeniden Düşünmek: Ekolojik Yurttaşlık Üzerine Bir Değerlendirme. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(3), 745-772.
• Dikyol, D. Ç. (2016). Antik Yunan’dan Bir Eğitim Modeli: Sparta. Mediterranean Journal of Humanities, 6(2), 189-207.
• Diller, A. (1935). Scrutiny and Appeal in Athenian Citizenship. Classical Philology, 30(4), 302-311, The University of Chicago Press Journals. https://www.jstor.org/stable/264902 adresinden 3 Nisan 2024 tarihinde edinilmiştir.
• Dinçkol, B. V. (2013). Yurttaşlık ve Seçilme Hakkı Üzerine Bir Değerlendirme. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 19(2), 101-110.
• Duchesne, R. (2015). The Greek-Roman Invention of Civic Identity Versus the Current Demotion of European Ethnicity. The Occidental Quarterly, 15(3).
• du Plessis, P. J. (Ed.). (2013). New Frontiers: Law and Society in the Roman World, Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Faraguna, M. (2014). Citizens, Non-citizens and Slaves: Identification Methods in Classical Greece. M. Depauw ve S. Coussement (Ed.), Identifiers and Identification Methods in the Ancient World içinde (ss. 165-183). Legal Documents in Ancient Societies III, Leuven.
• Finley, M. I. (2003). Antik ve Modern Demokrasi (D. Türker, Çev.). Ankara: Ayraç Yay.
• Forsdyke, S. (2005). Exile Ostracism and Democracy: The Politics of Expulsion in Ancient Greece. New Jersey: Princeton University Press.
• Gaeta, L. (2004). Athenian Democracyand the Polical Foundation of Space. Planning Theory & Practice, 5(4), 471-483.
• Giangiulio, M. (2017). Looking for Citizenship in Archaic Greece. Methodological and Historical Problems. L. Cecchet ve A. Busett (Ed.), Citizens in the Graeco-Roman World: Aspects of Citizenship from the Archaic Period to AD 212 içinde (ss. 33-49). 407, Boston: Brill.
• Gerim, G. (2017). Çağdaş Yurttaşlığı Kavramak: Temel Yaklaşımlar, Yeni Boyutlar ve Yeni Bir Yurttaşlık Çerçevesi. Sosyoloji Konferansları, (56), 155-182, İstanbul.
• Gomme, A. W. (1934). Two Problems of Athenian Citizenship Law, Classical Philology, The University of Chicago Press, 29(2), 123-140. https://www.jstor.org/stable/264525 adresinden 30 Nisan 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Goold, G. P. (Ed.). (1950). Diodorus of Sicily (C. H. Oldfather, Çev.). 5, London: Harvard University Press (LOEB). Gözlü, A. ve Yılmazcan. D. (2017). Antik Yunan’da Kölelik: Atina ve Sparta Örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(2).
• Gray, B. (2016). Exile, Refuge and the Greek Polis: Between Justice and Humanity. Journal of Refugee Studies, 30(2), 190-219, Oxford University Press.
• Gross, F. (1999). Citizenship and Ethnicity: The Growth and Development of a Democratic Multiethnic Institution. London: Greenwood Press.
• Güngör, M. (2017). Bir Kimlik İnşası Olarak Ulus-Devlet Yurttaşlığı ve Yurttaşlık Kavramının Dönüşümü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 438-464.
• Güzel, M. N. (2018). Antik Demokrasi ve Modern Demokrasi Kavramlarının Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23(38), 205-231.
• Hammer, D. (Ed.). (2015). A Companion to Greek Democracy and the Roman Republic. Oxford: Wiley Blackwell.
• Heater, D. (2002). The History of Citizenship Education: A Comparative Outline. Parliamentary Affairs, 55, 457-474.
• Heater, D. (2007). Yurttaşlığın Kısa Tarihi (M. Delikara Üst, Çev.). 1. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Henderson, T. R. (2020). The Springtime of the People: The Athenian Ephebeia and Citizen Training from Lykourgos to Augustus. Boston: Brill.
• Hin, S. (2010). Families and States: Citizenship and Demography in the Greco-Roman World. Max Planck Institute for Demographic Research, Rostock.
• Hunt, P. (2018). Ancient Greek and Roman Slavery. West Sussex: Wiley Blackwell.
• Hüner, M. F. (2013). Antik Yunan Demokrasisi-Modern Demokrasi Karşılaştırması. Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, (13), 1-21.
• IG I 3 102, (Inscriptiones Graecae). https://epigraphy.packhum.org/text/104 adresinden 1 Ekim 2024 tarihinde edinilmiştir.
• IG IX 2 1290, (Inscriptiones Graecae). https://epigraphy.packhum.org/text/149296 adresinden 1 Ekim 2024 tarihinde edinilmiştir.
• Isin, E. F. (2009). Citizenship in Flux: The Figure of the Activist Citizen. Subjectivity, (29), 367-338, Palgrave Macmillan.
• Kalvelagen, A. (2015). Dual Citizenship or Dual Nationality: Its Desirability and Relevance to Namibia [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. University of South Africa.
• Karaman, İ. S. (2019). Perikles Dönemi ve Atina [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
• Karayel, E. (2000). Atina Demokrasisi ve Thukydides’in Eserine Yansıması [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kears, M. J. (2013). Metics and Identity in Democratic Athens [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. University of Birmingham, Institute of Archaeology and Antiquity.
• Kennedy, R. F. (2014). Immigrant Women in Athens: Gender, Etnicity, and Citizenship in the Classical City. New York: Routledge.
• Kıran, A. (2019). Aristoteles, Devlet, Köleler ve Vatandaşlık. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 44, 350-359.
• Kışlalı, A. T. (1984). Eski Yunan’da Demokrasi ve Demokratik Düşünce. Amme İdaresi Dergisi, 17(1), 63-77.
• Kinzl, K. H. (Ed.). (2006). A Companion to the Classical Greek World. Oxford: Blackwell Publishing.
• Ksenophon. (2020). Yunan Tarihi (Suat Sinanoğlu, Çev.). 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Ksenophon. (2021). Spartalıların Devleti-Atinalıların Devleti (O. Demir, Çev.). 1. Basım, İstanbul: Pinhan Yay.
• Lang, M. (1960). The Athenian Citizen. The American School of Classical Studies at Athens, New Jersey.
• Lanni, A. (2016). Law and Order in Ancient Athens. New York: Cambridge University Press. Lape, S. (2010). Race and Citizen Identity in the Classical Athenian Democracy. New York: Cambridge University Press.
• Laurence, R. ve Strömberg A. (2012). Families in the Greco-Roman World. New York: Continuum.
• Manville, P. B. (1997). The Origins of Citizenship in Ancient Athens. New Jersey: Princeton University Press.
• Mavrogordatos, G. Th. (2014). Citizenship and Military Obligation in Classical Athens: The Anomaly of the Metics. P. M. Kitromilides (Ed.), Athenian Legacies European Debates on Citizenship içinde (ss. 37-48). Firenze.
• Miller, J. (2018). Can Democracy Work? A Short History of a Radical Idea, From Ancient Athens to Our World. New York: Farrar Straus and Giroux.
• Nadareishvili, K. (2003). Women in the Law of Democratic Athens. Phasis, (5-6), 175-186. https://www.researchgate.net/publication/270587729 adresinden 2 Nisan 2024 tarihinde edinilmiştir.
• Ober, J. (1999). The Athenian Revolution: Essays on Ancient Greek Democracy and Political Theory, New Jersey: Princeton University Press.
• Ober, J. (2000). Quasi-rights: Participatory Citizenship and Negative Liberties in Democratic Athens. Social Philosophy and Policy, 17(1), 1-54.
• Özkan, I. (2019). Yeni Vatandaşlık Türleri: Çağdaş Bir Tipoloji Mi? D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, 21 (Özel Sayı), 2205-2251.
• Page, T. E., E. Capps ve W. H. D. Rouse (Ed.). (1932). Pericles. Plutarch’s Lives (B. Perrin, Çev.). 3, London: William Heinemann (LOEB).
• Page, T. E., E. Capps, W. H. D. Rouse, L. A. Post ve E. H. Warmington (Ed.). (1958). Against Timarchus. The Speeches of Aeschines (C. D. Adams, Çev.). London: Harvard University Press (LOEB).
• Palaiologou, N. (2011). The Modern Intercultural Persona and Civitas: Tracing the Path Back to the Greek Demoi. Intercultural Education, 22(4), 263-275, Routledge.
• Papageorgiou, A. P. (1997). The Citizenship Law of Perikles, 451/0 B.C. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. The University of British Columbia, Faculty of Graduate Studies.
• Patterson, C. B. (1990). Athenian Bastards. Classical Antiquity, 9 (1), 40-73, University of California Press. https://www.jstor.org/stable/25010920?seq=1&cid=pdfreference#references_tab_contents adresinden 30 Nisan 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Philips, D. D. (2013). The Law of Ancient Athens. The University of Michigan Press.
• Platon. (2021). Devlet (S. Eyüboğlu ve M. A. Cimcoz, Çev.). 47. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Polat, E. G. (2011). Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı. Ankara Barosu Dergisi, (3), 127-157. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/397859 adresinden 11 Mayıs 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Prauscello, L. (2014). Performing Citizenship in Plato’s Laws. Cambridge: Cambridge University Press.
• Preus, A. (2016). Aristotle’s Theory of Citizenship in Context. Dia-noesis: A Journal of Philosophy, (2), 115-139. Raaflaub, K. A., Ober J. ve Wallace R. W. (2007). Origins of Democracy in Ancient Greece. London: University of California Press.
• Reiter, B. (2013). The Dialectics of Citizenship: Exploring Privilege, Exclusion, and Racialization. East Lansing: Michigan State University Press.
• Rhodes, P. J. (2006). A History of the Classical Greek World 478-323 BC. Oxford: Blackwell Publishing.
• Robinson, E. W. (2011). Democracy Beyond Athens: Popular Government in the Greek Classical Age. Cambridge: Cambridge University Press.
• Román, Ediberto. (2010). Citizenship and Its Exclusion: A Classical, Constitutional and Critical Race Critique. New York: New York University Press.
• Sealey, R. (1987). The Athenian Republic: Democracy or the Rule of Law? London: The Pennsylvania State University Press.
• Sehlmeyer, M. (2013). Citizenship in the Greek and Roman World. The Encyclopedia of Ancient History, 1-4, Blackwell Publishing.
• Sina, A. (2016). Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (123), 419-450.
• Thukydides. (2017). Peloponnesos Savaşları (F. Akderin, Çev.). 2. Baskı, İstanbul: Belge Yay.
• Topçuoğlu, A. A. (2012). Modern Hukuk ve İslam’da Vatandaşlık Kavramının Hukuki Temeli. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(3), 185-216.
• Troy, L. (2015). Citizenship’s Benefits Can Always Be Weapons Too. The Daily Telegraph, 63, 1-4, Surry Hills. https://www.proquest.com/newspapers/citizenships-benefits-can-always-be-weapons-too/docview/1690817640/se-2?accountid=10527 adresinden 29 Mart 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Tsetskhladze, G. R. (Ed.). (2008). Greek Colonisation: An Account of Greek Colonies and Other Settlements Overseas. 2, Boston: Brill.
• Vlassopoulos, K. (2011). Greek Slavery: From Domination to Property and Back Again. Journal of Hellenic Studies, 131, 115-130.
• Vlassopoulos, K. (2009). Slavery, Freedom and Citizenship in Classical Athens: Beyond a Legalistic Approach. European Review of History—Revue européenne d'histoire, 167(3), 347-363, Taylor & Francis Group. https://doi.org/10.1080/13507480902916852 adresinden 17 Ocak 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Warmington, E. H. (Ed.). (1967). Solon. Plutarch’s Lives (B. Perrin, Çev.). 1, Cambridge: Harvard University Press (LOEB).
• Wood, E. M. (2017). Yurttaşlardan Lordlara: Eskiçağdan Ortaçağa Batı Siyasi Düşüncesinin Toplumsal Tarihi (O. Köymen, Çev.). 3. Basım, İstanbul: Yordam Kitap.
• Wood, E. M. (2015). Peasant-Citizen and Slave: The Foundation of Athenian Democracy. London: Verso.
• Yazıcı, Ç. (2021). Aristoteles’te İyi Yaşam, Kendine Yeterlilik ve Kölelik. Kilikya Felsefe Dergisi, (1), 1-17.
• Yetiş, M. (2015). Antik Atina’da Demokrasinin Gelişimi: Soloncu Pasif Devrimden Peisistratos’un Tiranlığına. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54 (2), 1-35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbf/issue/3222/44863 adresinden 1 Aralık 2023 tarihinde edinilmiştir.
• Zelnick-Abramovitz, R. (2009). Freed Slaves, Their Status and State Control in Ancient Greece. European Review of History, 16(3), 303-318, Taylor & Francis.
• Zouboulakis, M. S. (2014). Greece: Ancient Greece, Encyclopedia of Law and Economics. 1-7, Thessaly: Springer Science Business Media New York. https://www.researchgate.net/publication/304114340 adresinden 3 Nisan 2024 tarihinde edinilmiştir.