The ʿUlamāʾ Family from Baghdad to Damascus: The Jawzīs

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 210 - 228, 26.06.2025

Emrah Şahin

https://doi.org/10.48120/oad.1612425

Abstract

Although the Jawzīs originated from a family of traders, they came to be recognized as a distinguished ʿulamāʾ family by the mid-12th century, owing to the scholarly and political networks established by Abū al-Faraj Ibn al-Jawzī, who had received his education from the foremost Ḥanbalī scholars in Baghdad. They sustained this scholarly identity until the mid-13th century. Throughout this period, the male members of the Jawzī family were Throughout this period, the male members of the Jawzī family were raised and educated with the expectation of becoming scholars.
The Jawzīs also emerged as political figures, wielding the power to shape public opinion through their practice of preaching, which enabled them to address large audiences. Abū al-Faraj Ibn al-Jawzī, a leading Ḥanbalī scholar in Baghdad, concurrently held headship positions in several madrasas, facilitated by his close relationships with caliphs, viziers, and members of the ruling dynasty. His eloquent and impactful sermons allowed him to exert substantial influence over the society of his time.
In the second generation, Muhy al-Dīn Yusuf assumed bureaucratic and diplomatic roles after serving as a teacher and preacher, further solidifying the family’s political identity. This legacy was extended to Damascus by Sibt Ibn al-Jawzī. This article examines the journey of the Jawzī family from Baghdad to Damascus over the course of nearly a century, demonstrating how preaching, which evolved into a family tradition for the Jawzīs, conferred upon them significant social and political authority.

Keywords

The Abbasids, Preaching, Preacher, The Jawzis, Abu al-Faraj Ibn al-Jawzi, Sibt Ibn al-Jawzi

Bağdat’tan Dımaşk’a Uzanan Bir Ulema Ailesi: Cevzîler

Abstract

XII. yüzyılın ortalarında Bağdat’ın önde gelen Hanbelî âlimlerinden eğitim alan Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin ilmî ve siyasî çevrelerle kurduğu ilişkiler sayesinde tüccar kökenli Cevzî ailesi, bir ulema ailesine dönüşerek bu hüviyetini XIII. yüzyılın ortalarına kadar korudu. Ebu’l-Ferec ile başlayan süreçte Cevzî ailesinin erkekleri, birer âlim adayı olarak dünyaya geldiler ve ilmî tahsillerini tamamladıktan sonra, ulema sınıfının doğal bir üyesi olarak müderrislik ve vaizlik gibi görevler üstlendiler. Geniş kitlelere hitap etme imkânı veren vaizlik mesleğini icra etmeleri sayesinde Cevzîler, kamuoyunu etkileme gücüne sahip birer politik figür haline geldiler. Bağdat’taki Hanbelî âlimlerin en önemli isimlerinden olan Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî halife, vezir ve hanedan mensuplarıyla kurduğu yakın ilişkiler sayesinde aynı anda birçok medresenin müderrisliğini elinde tutmanın yanı sıra, coşkulu vaazlarıyla toplum üzerinde güçlü bir etki oluşturdu. İkinci kuşak Cevzîlerden Muhyiddin Yusuf İbnü’l-Cevzî’nin müderrislik ve vaizliğin ardından bürokratik ve diplomatik görevlere getirilmesi, ailenin politik kimliğini daha aşikâr hale getirdi. Sıbt İbnü’l-Cevzî ile bu kimlik Eyyubi hâkimiyetindeki Dımaşk’a da taşındı. Bu makale, orta çağ İslam dünyasının iki önemli merkezi olan Bağdat ve Dımaşk’ta yaklaşık bir asır etkili konumda bulunan Cevzî ailesinin ilmî ve siyasî ilişkilerini inceleyerek, vaizlik mesleğinin onlar için yalnızca bir gelenek değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasal güç kazandıran bir araç haline geldiğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Abbasiler, Vaaz, Vaiz, Cevzîler, Ebu'l-Ferec İbnü'l-Cevzî, Sıbt İbnü'l-Cevzî

References

• Ateş, Ali Osman. “İbn Nâsır es-Selâmî”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul 1999, 225-226.
• Aykaç, Mehmet. “İbn Hübeyre, Ebü’l-Muzaffer”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul 1999, 82-83.
• Chamberlain, Michael. Ortaçağ’da Bilgi ve Sosyal Pratik Şam 1190-1350. çev. Büşra Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî. Oğluma Mektup. çev. Gamze Özden. İstanbul: Beyan Yayınları, 2017.
• Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî. el-Muntazam fî târihi’l-mülûk ve’l-ümem, C. 17, 18, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, 1992.
• Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî. Kitabu’l-Kussâs ve’l-müzekkirîn, ed. Muhammed bin Latifî, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamiyye, 1988.
• Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî. Meşyehatü İbni’l-Cevzî, Beyrut: Dârü’l-Garbu’l-İslam, 2006.
• Gilbert, Joan Elizabeth. “The Ulama of Medieval Damascus and the International World of Islamic Scholarship.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, California Üniversitesi, 1997.
• Güzel, Fatih. “Nâsır li-Dinillâh’ın Halifeliği ve Şahsiyeti.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2014.
• Hartmann, Angelika. an-Nâsir li-Din Allah (1180-1225) Politik, Religion, Kultur in der spaten Abbasidenzeit. Berlin: Walter De Gruyter, 1975.
• Hibrî, Tayeb. The Abbasid Caliphate. Cambridge: Cambridge University Press, 2021.
• Hourani, Albert. Arap Halkları Tarihi. çev. Yavuz Alogan. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Humphreys, R. Stephen. From Saladin to the Mongols The Ayyubids of Damascus. Albany: State University of New York Press, 1977.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâʾi’z-zamân. ed. İhsan Abbas. C. 3, Beyrut: Dâru Sâder, 1970.
• İbn Kesîr. el-Bidâye ve’n-nihâye Büyük İslam Tarihi. çev. Mehmet Keskin. C. 12, 13, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1995.
• İbn Receb. ez-Zeyl ʿalâ Tabakati’l-Hanâbile. ed. Muhammed Hamid el-Faki. C. 1, Kahire: Matbaatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1952.
• İbn Receb. ez-Zeyl ʿalâ Tabakati’l-Hanâbile. ed. Muhammed Hamid el-Faki. C. 2, Kahire: Matbaatü’s-Sünneti’l-Muhammediyye, 1953.
• İbn Tağriberdî. el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî baʿde’l-vâfî. C. 12, Kahire: Darü’l-Kitab ve’l-Vesâiku’l-Kavmiyye, 2006.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin. Büyük İslam Tarihi. C. 11, İstanbul: Bahar Yayınları, 1985.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin. el-Kâmil fi’t-târîh. C. 10, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’l-İmâd. Şezerâtü’z-zeheb. ed. Abdükâdir el-Arnâut ve Muhammed el-Arnâut. C. 6, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1988.
• İbnü’t-Tıktaka. el-Fahrî. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bilgi Kültür Sanat, 2016.
• Kallek, Cengiz. “İbnü’l-Cevzî, Ebû Muhammed”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 20, İstanbul 1999, 542-543.
• Koca, Ferhat. “Hanbelî Mezhebi”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 15, İstanbul 1997, 525-547.
• Koca, Ferhat. “İbn Kudâme, Muvaffakuddin”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 20, İstanbul 1999, 139-142.
• Kütübî, Muhammed bin Şâkir el-. Fevâtü’l-vefeyât ve’z-zeyl ʿaleyhâ. ed. İhsan Abbas. C. 4, Beyrut: Daru Sâdır, 1973.
• Laoust, Henri. “Ibn al-Djawzī”, The Encylopedia of Islam New Edition. C. 3, Leiden 1986, 751-752.
• Liew, Han Hsien. “Ibn al-Jawzī and the Cursing of Yazīd b. Muʿāwiya: A Debate on Rebellion and Legitimate Rulership”, Journal of the American Oriental Society 139, S. 3 (2019), 631-646.
• Liew, Han Hsien. “Piety, Knowledge, and Rulership in Medieval Islam: Ibn al-Jawzī’s Ameliorative Politics.” Yayımlanmamış Doktora Tezi, Harvard Üniversitesi, 2018.
• Makdisi, George. Ortaçağ’da Yüksek Öğretim. çev. Ali Hakan Çavuşoğlu ve Tuncay Başoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• Mallett, Alex. “Sibṭ Ibn al-Jawzī.” İçinde Medieval Muslim Historians and the Franks in the Levant, ed. Alex Mallett, Leiden: Brill, 2014, 84-108.
• Mason, Herbert. Two Statesmen of Mediaeval Islam. Netherlands: The Hague, Mouton&Company, 1972.
• Morray, David. “Sibt Ibn al-Jawzi, Shams al-Din Abu’l-Muzaffer”, Medieval Islamic Civilization. C. 1, Routledge, New York 2006, 742-743.
• Ocak, Ahmet. Nizâmiye Medreseleri. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2020.
• Ocak, Ahmet. Selçukluların Dinî Siyaseti. İstanbul: Tatav Yayınları, 2002.
• Özen, Şükrü. “İbn Ebu Ya’la”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 19, İstanbul 2019, 447-448.
• Peacock, A.C.S. Büyük Selçuklu İmparatorluğu. çev. Özkan Akpınar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Reşidüddin Fazlullah. Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). çev. İsmail Aka vd. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
• Safedî. el-Vâfî bi’l-vefeyât. ed. Ahmed el-Arnâut ve Türkî Mustafa. C. 18, 29, Beyrut: Darü’l-İhya et-Turâsü’l-Arabî, 2000.
• Sevim, Ali ve Merçil, Erdoğan. Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mirʾâtü’z-zamân fî târihi’l-aʿyân. C. 20, 21, 22, Beyrut: Dârü’r-Risâleti’l Âlemiyye, 2013.
• Sübkî, Tâceddin. Tabakatü’ş-Şâfiʿiyyeti’l-kübrâ. ed. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. C. 5, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Swartz, Merlin L. A Medieval Critique of Anthropomorphism Ibn al-Jawzi’s Kitab Akhbar as Sifat. Leiden: Brill, 2002.
• Swartz, Merlin L. Ibn al-Jawzî’s Kitâb al-Qussâs wa’l-mudhakkirîn. Beyrut: Dar el-Machreq, 1986.
• Tomar, Cengiz. “el-Melikü’l-Muazzam”, TDV İslam Ansiklopedisi. C. 29, Ankara 2004, 71-73.
• Vanessa, Van Renterghem. “Baghdād under the Saljūqs.” İçinde Baghdad From Its Beginnings to the 14th Century, ed. Jens Scheiner ve Isabel Toral, Leiden: Brill, 2022, 227-264.
• Yavuz, Yusuf Şevki ve Avcı, Casim. “İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 20, İstanbul 1999, 543-549.
• Yılmaz, Harun. Zengî ve Eyyûbî Dımaşk’ında Ulema ve Medrese (1154-1260). İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Zehebî. Kitabu Tezkiretü’l-Huffâz. C. 4, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Zehebî. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. C. 21, 23, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1984.
• Zehebî. Târîhu’l-İslâm. ed. Ömer Abdüsselam Tedmürî. C. 48, Beyrut: Darü’l-Kitabü’l-Arabi, 1999.