The Necropoleis of the Ancient Çivril Settlement

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 288 - 312, 25.09.2025

Michael Deniz Yılmaz

https://doi.org/10.33469/oannes.1648125

Abstract

Çivril, a district of Samsun’s İlkadım Municipality, among its borders shelters an ancient settlement which has been named after the district. The ancient settlement of Çivril is known to have been habitated from the Iron Age until the end of the Byzantine Period.
The ancient Çivril Settlement was first discovered in 2015 along with one single grave beside it. With recent survey results from 2023 and 2024 further graves have been discovered. The discovered graves range from rock cut chamber tombs, to terracotta sarcophagi, and chamosorium graves. The mentioned graves are located in two seperate areas and for the time being these are the only two necropoleis of the ancient Çivril Settlement. Within the two necropoleis areas additional finds such as pottery fragments hint to the burial customs and the context of the graves.
The aim of this article is to introduce each of the discovered graves along with the surface finds related to the two ancient Çivril settlement necropoleis. As well as comparing the graves with other known similar graves discovered in the Samsun (Amisus) Region in order to reach conclusions and possible dating regarding the two necropoleis of the ancient Çivril settlement, is the second aim of this article.

Keywords

Samsun , Çivril Settlement (Ancient) , Necropolis , Chamber Tomb , Chamosorium Grave

Antik Çivril Yerleşimi Nekropolisleri

Abstract

Çivril, Samsun’un İlkadım İlçesi’ne bağlı bir mahalle olmakla, mahalle sınırları içerisinde kendi adını taşıyan antik bir yerleşimi de barındırmaktadır. Bu antik yerleşimin Demir Çağı’ndan Geç Bizans Dönemi’ne kadar iskan edildiği araştırmalarda elde edilen veriler ışığında anlaşılmaktadır.
Antik Çivril yerleşimi ilk olarak 2015 yılında, yakınlarında bulunan tekil bir mezarla birlikte keşfedilmiştir. Güncel yüzey araştırmaları sonucunda 2023 ve 2024 daha fazla mezarın varlığı ve mezarların çeşitliliği keşfedilmiştir. Tespit edilen mezarlar kaya oygusu oda mezarlardan, pişmiş toprak lahitlere, ve chamosorium mezarlara kadar çeşitlilik arz etmektedir. Bahsi geçen bu mezarlar şimdiki bilgiler ışığında antik Çivril yerleşimi’ne ait olduğu bilinen ve birbirinden bağımsız iki tane nekropolis alanında yer almaktadır. Antik Çivril yerleşimi’nin bu iki nekropolis alanında tespit edilen seramik parçaları gibi diğer yüzey bulguları ölü gömme gelenekleri ve mezarların içeriği hakkında bazı ipuçları barındırmaktadır.
Bu makalenin amacı antik Çivril yerleşimi’ne ait olan iki nekropolisi ve bünyelerinde tespit edilmiş olan her bir mezarı ve ilgili yüzey bulgularıyla birlikte tanıtmaktır. Bunun amacın yanı sıra antik Çivril yerleşimi’nde tespit edilen mezarların Samsun (Amisus) Bölgesi’nde önceki diğer araştırmalar sonucunda ortaya konmuş olan benzer nitelikteki diğer mezarlarla karşılaştırma yapılması sonucunda antik Çivril yerleşimi’nin iki nekropolis alanı hakkında sonuçlara ve olası tarihlendirmeye varmak, bu makalenin ikinci amacını teşkil etmektedir.

Keywords

Samsun , Antik Çivril Yerleşimi , Necropolis , Oda Mezar , Chamosorium Mezar

References

• Akyüz, U. (2013). Samsun-Kurupelit’de ele geçen bir grup mezar steli ve Çakalca-Karadoğan Höyük üzerine bir inceleme. Kubaba, 22, 33-50.
• Atasoy, S. (1997). Amisos: Karadeniz kıyısında antik bir kent. SAMOTO Otomobil.
• Bilgi, Ö., Atasoy, S., Dönmez, Ş. & Ulugergerli, E. U. (2004). 2002 Yılı Samsun İli yüzey araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 21(1), 87-96.
• Endoğru, M. & Ünan, S. (2011). Samsun İli, İlkadım İlçesi, Dikilitaş Sokak yeraltı mezar odaları kurtarma kazısı. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 19, 203-216.
• Endoğru, M. & Ünan, S. (2012). Amisos’da kremasyon gömü: Tınaztepe Sokak yeraltı oyma oda mezarı. Kubaba, 16, 53-78.
• Kolağasıoğlu, M. & Şirin, O. A. (2016). Antik Amisos Kenti’nden bir yer altı odalı mezar örneği. Bütünşehir, 12, 78-80.
• Şirin, O. A. (2017). Amisos’ta lahit mezar geleneği. Amisos, 2(3), 86-126.
• Şirin, O. A. (2019). Amisos Nekropolü’nden Geç Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bir yer altı kaya mezarı ve defin buluntuları. Amisos, 4(7), 238-278.
• Şirin, O. A. (2021a). Amisos Nekropolü’nden Roma İmparatorluk Dönemi’ne ait bir yer altı kaya mezarı ve mezar buluntuları üzerine bazı değerlendirmeler. Amisos, 6(10), 100-129.
• Şirin, O. A. (2021b). Amisos Nekropolü’nden Geç Hellenistik ve Erken Roma İmparatorluk Dönemi’nde kullanılmış bir yer altı kaya mezarı, mezar buluntuları ve trepanasyonlu bir kafatası parçası üzerine bazı değerlendirmeler. Amisos, 6(11), 285-320.
• Şirin, O. A. (2022a). Amisos teritoryumunda VI. Mithradates Dönemine ait bir yer altı kaya mezarı ve mezar buluntuları. Güven Ofset Yayınevi.
• Şirin, O. A. (2022b). Amisos Nekropolünden çatı kiremitli mezar örnekleri. Amisos, 7(13), 447-468.
• Şirin, O. A. (2023a). Arkaik Dönemden Geç Roma Dönemine kadar Amisos. [Master’s thesis, Ondokuz Mayıs University].
• Şirin, O. A. (2023b). Amisosta Helenistik Döneme ait iki farklı yer altı kaya mezarı. Amisos, 8(15), 214-224.
• Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2017). Amisos Nekropolü basit toprak mezar ve kiremit mezar geleneği. Amisos, 2(2), 1-29.
• Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2018a). Amisos’tan basit toprak ve kiremit mezar örneği. Bütünşehir, 18, 64-68.
• Şirin, O. A. & Kolağasıoğlu, M. (2018b). Amisos’ta urne mezar geleneği. Amisos, 3(4), 167-200.
• Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M. & Yiğitpaşa, D. (2018). Tekkeköy İlçesi kaya mezarları. In M. Y. Erler, A. Temür & D. Yiğitpaşa (Eds.),Tekkeköy tarihi - Dünden bugüne: Antik dönem: Cilt: I (pp. 81-115). Gece Kitaplığı Yayınevi.
• Şirin, O. A. & Yiğitpaşa, D. (2023a). Amisos Nekropolünden bir yer altı kaya mezarı ve mezar buluntuları ile mühürlü amphoraları üzerine bazı gözlemler. In A. Aykurt, H. Tekin, Ş. Aydıngün, T. Zimmermann, H. Aydıngün & S. Gedik-Zimmermann (Eds.), Halime Hüryılmaz’a armağan: Ege’nin ruhunu yaşamak (pp. 323-44), Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Şirin, O. A. & Yiğitpaşa, D. (2023b). Amisos kentinde tespit edilen mezar tiplerinin tespiti ve mezarlara ilişkin bazı değerlendirmeler. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-48.
• Temür, A. (2024). Necropolis Areas and grave types unearthed in the surface surveys conducted in and around the ancient city of Neoklaudiopolis. Archaeologia Bulgaria, XXVIII(1), 1-25.
• Temür, A., Yiğitpaşa, D., Şahin, K., Çelik, M., Özbilgin, Kaytmaz, V., Ö., Sarıgül, M. & Kıvrak, B. (2019). Neoklaudiopolis antik kenti ve territoryumu 2018 yılı yüzey araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 37(1), 81-102.
• Temür, A., Yiğitpaşa, D., Kıvrak, B., Özbilgin, Ö., Sarıgül, M. & Karadeniz, S. (2022). Neoklaudiopolis antik kenti ve territoryumu 2019 yılı yüzey araştırması. In C. Keskin (Ed.), 2019-2020 yılı yüzey araştırmaları (Cilt 1) (pp. 145-165). Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Türker, A. (2017a). Samsun Bölgesi arkeolojik yüzey araştırması 2015 yılı çalışmaları: İlkadım ve Canik lokaliteleri. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 34(1), 391-416.
• Türker, A. (2017b). Samsun Bölgesi 2016 yılı prehistorik ve protohistorik dönem arkeolojik yüzey araştırması sonuç raporu. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 35(1), 117-146.
• Ünan, S. (2010). Samsun ve çevresi mezar tipleri ve ölü gömme adetleri (MÖ. III. Bin - MS IV. yy.). [Doctoral dissertation, Dumlupınar University].
• Ünan, S. (2010b). Mezar buluntuları ışığında Samsun-Amisos’da Hellenstik Dönem pişmiş toprak kaplardan örnekler. 4. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, Haziran 2010 Eskişehir Türkiye: Bildiriler, 663-674.
• Ünan, S. (2013). Tunç Çağı’ndan Roma Dönemi’ne Amisos ve çevresinde yer alan mezar tipleri ve ölü gömme adetleri üzerine genel bir değerlendirme. In Ş. Dönmez (Ed.), Güneş Karadeniz’den doğar: Sümer Atasoy’a armağan yazılar (pp. 385-412). Hel Yayıncılık.
• Ünan, S. (2016). Amisos’da sıradışı bir yeraltı oygu oda mezar. TÜBA-AR, 19, 171-230.
• von der Osten, H. H. (1929). Researches in Anatolia Vol. I: Explorations in Central Anatolia season of 1926 (Oriental Institute Publication V). The University of Chicago Press.
• Yılmaz, M. D. (2024). Akalan Kalesi ve Çevresi (Samsun) arkeolojik yüzey araştırması: 2022 sezonu. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 39(2), 599-612.
• Yılmaz, M. D. (2025a). İlk veriler ışığında Akalan Kalesi nekropolis alanları. In R. Akarsu, A.C. Has & K. Yazar (Eds.), Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü 50. yıl anı kitabı (pp. 293-306). Atatürk Üniversitesi Yayınevi.
• Yılmaz, M. D. (2025b). Akalan Kalesi ve Çevresi (Samsun) arkeolojik yüzey araştırması: 2023 sezonu. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 40(3), 121-136.