Samsun/Alaçam'da Bir Konut: Naile Öz Evi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 853 - 876, 25.11.2021

Nadire Tuba Yiğitpaşa , Fatma Yılmaz

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1008294

Öz

Bir bölgenin coğrafi yapısı, tarih süresince yaşamış olan medeniyetler, halkın demografik yapısı, yaşam biçimleri ve fiziksel yapılaşmaları kentsel dokunun oluşumuna etki etmektedir. İnsanlar yaşam alanlarını şekillendirerek mekân kültürünü belirleyerek mimari tasarımlar oluştururlar. Mimaride görülen bu yapılaşma toplumların tarihi belleğinin şekillenmesinde, kent kimliğinin oluşumunda önemli bileşenlerdendir. Bu bağlamda tarihi kent dokusunda, sürekliliğinin sağlanması ve sosyal ilişkilerin devam ettirilmesi o kente duyulan aidiyet duygusunun güçlenmesinde büyük bir rol oynamaktadır.
Kurtuluş Savaşı sonrası (1919-23- XX yüzyıl) Yunanistan ve Türkiye arasında yapılan zorunlu göçün etkileri, sosyo-kültürel alanda köklü bir değişime sebep olmuştur. Bu değişim; fiziksel çevreyi büyük ölçüde etkilemiş ve insanların gündelik yaşamlarını geçirdikleri konutlara da yansımıştır. Mübadillerin Türkiye’ye geldikleri zaman; memleketin savaştan çıktığı, güç şartlar altında yaşamın devam ettiği, ekonominin çöktüğü ve yapıların harap olduğu bir dönemdir. Göç sürecinde, Türkiye’den Yunanistan’a göç eden Rum ahalisinden bazılarının kendi evlerinin yağmalayarak gittikleri görülmektedir. Ülkedeki bu çöküş ve zor yaşam, mübadele ile gelen halk ile yeniden hareketlenmeye başladığı bir sürece girmiştir. İklim ve coğrafyanın farklı koşulları, ilk zamanlarda mübadiller için yaşamı zorlu kılmışsa da zamanla çevre ve sosyo kültürel yapı ile uyumlu yaşamaya başlayarak kentin ekonomisinin canlanmasına katkı sağlamışlardır. Mübadillerin yerleşim bölgelerinden biri, Karadeniz Bölgesi’nin stratejik öneme sahip şehri Samsun ve ilçeleridir. Bu kapsamda Rum köyü olan Alaçam ilçesi mübadillerin iskân edildiği yerleşim yeri olmuştur.
Bu çalışma Alaçam/ Çeşme Mahallesi'nde yer alan tarihe tanıklık etmiş, geleneksel konuta örnek olan Naile Öz'ün evinin plan tipolojisi, malzemesi, inşa teknikleri, süsleme ve donatı elemanlarını konu almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Alaçam, Geleneksel, Mimari, Konut

A House in Samsun/Alaçam: Naile Öz’s House

Öz

The geographical structure of a region, the civilizations that have lived throughout history, the demographic structure of the people, their lifestyles and physical settlements affect the formation of the urban fabric. People create architectural designs by shaping their living spaces and determining the culture of space. This structuring seen in architecture is one of the important components in shaping the historical memory of societies and in the formation of urban identity. In this context, ensuring the continuity of the historical urban fabric and maintaining social relations play a major role in strengthening the sense of belonging to that city.
The effects of the forced migration between Greece and Turkey after the War of Independence (1919-23- XX century) caused a radical change in the socio-cultural field. This change; It has greatly affected the physical environment and is reflected in the houses where people spend their daily lives. When the refugees came to Turkey; It is a period when the country came out of the war, life continued under difficult conditions, the economy collapsed and the buildings were destroyed. It is seen that some of the Greek people who migrated from Turkey to Greece during the migration process left their houses by looting. This collapse and difficult life in the country has entered a period in which it started to mobilize again with the people who came with the exchange. Although the different conditions of the climate and geography made life difficult for the refugees in the early days, they started to live in harmony with the environment and socio-cultural structure over time, contributing to the revival of the city's economy. One of the settlement areas of the emigrants is Samsun and its districts, the strategically important city of the Black Sea Region. In this context, Alaçam district, which is a Greek village, became the settlement where the exchanged people were settled.
This study deals with the plan typology, materials, construction techniques, decoration and equipment elements of Naile Öz's house, which has witnessed the history in Alaçam/ Çeşme Neighborhood and is an example of traditional housing.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Alaçam, Traditional, Architectural, House

Kaynakça

• Anakök, T. (1953). Alaçam Tarihi, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul.
• Arı, K. (2014). Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Demir, N. (2018). Tarihi Süreç İçinde Karadeniz Bölgesi, Altınordu Yayınları, Ankara.
• Eldem, S.H. (1968., Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Emecen, F. M. (2020). Karadeniz Kıyı Kentleri Tarihi, Turkuaz Yayıncılık, İstanbul.
• Günay, R. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri, Yapı-Endüstri Merkezi, İstanbul.
• İpek, N. (2000), Mübadele ve Samsun, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Kuban, D. (1995), Türk Hayat’lı Evi, MTR Yapımcı, İstanbul.
• Mert, S.-Hovardaoğlu, S.Ç. (2018). “Sokağın Mekansal Değişim Sürecinin Belgelenmesi: Alaçam (Samsun) Geleneksel Sokaklarından Örnekler”, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, C. 34, S. 1, 27-42.
• Sarısakal, B. (2017). Belge ve Tanıklarla Samsun’da Mübadele, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun.
• Tarım, G. (2012). “Samsun ve Alaçam”, Mimarlık Bülteni Mimarlar Odası Samsun Şubesi, S. 28. Özdil Basımevi, 3-7.
• Turan, Ş. (2003) “Lozan Antlaşması”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 214-217.
• Yılmaz, C.-Zeybek, İ. (2016). Samsun Coğrafyası, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun.
• Yıldırım Güneş, Ö., Akın Ertek, G. (2021). “Osmanlı Batılılaşmasının Ordu İl Merkezine Yansıması”, Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Ordu, C. 2. Fenomen Yayıncılık, Ordu, 206-246.
• Yiğitpaşa, N. T.- Akın Ertek, G. (2020). “XVIII. Yüzyıl Berlin Mimarisinde Neoklasik Üslup”, Amisos Dergisi, C. 5, S. 8, 219-258.