Farklı köklendirme ortamları ve IBA uygulamalarının lavantada (Lavandula x intermedia Emeric ex Loisel.) ilkbahar ve sonbahar çeliklerinin köklenmesine etkisi

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 1, 55 - 70, 29.02.2024

Faik Turgut Mehmet Uğur Yıldırım , Merve Baş , Ercument Osman Sarıhan

https://doi.org/10.7161/omuanajas.1378997

Öz

Bu çalışma, farklı dönemlerde alınan lavanta (Lavandula x intermedia Emeric ex Loisel) çeliklerine IBA uygulaması ile birlikte farklı yetiştirme ortamlarındaki köklenme durumlarını belirlemek üzere Aralık 2020, Temmuz 2021 yıları arasında serada yürütülmüştür. Deneme; tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Ana parsellere çelik alma dönemi (sonbahar ve ilkbahar), alt parsele IBA (0 ve 1000 mg/l) uygulamaları, en alt parsellere ise farklı köklendirme ortamları (%100 torf; %75 torf + 25 pomza; %50 torf + %50 pomza; %25 torf +%75 pomza; %100 pomza) yerleştirilmiştir. Köklenme oranı (%), çelik başına kök sayısı (adet/çelik), en uzun kök boyu (cm) ölçümleri yapılmıştır. Köklendirme ortamlarına göre en fazla köklenme %89.5 ile torf ortamlarından elde edilmiştir. Çeliklerin alındığı dönemler bakımından ise ilkbahar çeliklerinde %88.6, sonbahar çeliklerinde ise %78.4 oranında köklenme tespit edilmiştir. Hormon uygulaması bakımından köklenme oranı ise IBA uygulanan çeliklerde ortalama %88.2 olurken, hormon uygulanmayan çeliklerde %78.4 olmuştur. Üçlü interaksiyon ortalama değerlerine göre, denemede en yüksek köklenme oranı (%96.0) ilkbaharda alınan ve hormon (IBA) uygulanan çeliklerin, %75 torf + 25 pomza ve %50 torf + %50 pomza ortamına dikilmesiyle elde edilmiştir. En düşük köklenme oranı (% 64.0) ise sonbahar döneminde alınan, hormon uygulanmamış çeliklerin, %100 pomza ortamına dikilmesiyle elde edilmiştir. Ölçülen ortalama en uzun kök boyu (9.55 cm) ilkbaharda alınan ve hormon uygulanmış çeliklerin, %50 torf + %50 pomza ortamına dikilmesiyle elde edilmiştir. Her ne kadar ilkbahar çeliklerinde en iyi sonuçlar alınmış olsa da sonbahar çelikleriyle de tatmin edici miktarda köklenme sağlanabileceği bunun sonucunda da lavanta bitkisinde sonbahar çelikleriyle de üretimin yapılabileceği belirlenmiştir. Özellikle yetiştiricilikte sadece torf ortamının yerine %25 veya %50 oranında pomza ilavesi yapılan ortamların da uygun olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Köklenme oranı, kök sayısı ve uzunluğu, pomza, torf

Etik Beyan

Bu makalede insan veya hayvan deneklerle herhangi bir çalışma bulunmaması nedeniyle etik onaya gerek duyulmamaktadır.

Teşekkür

Denemede köklendirme ortamlarında kullanılan kırmızı pomza, Oktaş A.Ş. tarafından; Manisa ili Kula ilçesinde bulunan Güven Madencilik sahasından karşılanmıştır. Bu çalışmanın bir kısmı ‘II. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi (TABKON 2022), 29 Eylül-2 Ekim 2022 Rize’de sözlü olarak sunulmuş ve özet olarak basılmıştır.

Effect of different rooting media and IBA applications on rooting of spring and autumn cuttings in lavender (Lavandula x intermedia Emeric ex Loisel.)

Öz

This study was conducted in the greenhouse between December 2020 and July 2021 to determine the rooting status of lavender (Lavandula x intermedia Emeric ex Loisel) cuttings taken in different periods with IBA application in different growing media. The study was conducted divided plots in randomized blocks design with 4 replications. The rooting period was placed in the main plots (autumn and spring), IBA (0 and 1000 mg/l) applications to the lower parcel, and different rooting media (100% peat; 75% peat + 25% pumice; 50% peat + 50% pumice; 25% peat + 75% pumice; 100% pumice) were placed in the lowest plots. Rooting rate (%), number of roots per cutting (number/cutting), the longest root length (cm) were measured. According to the rooting media, the highest rooting rate was obtained from peat medias with 89.5%. In terms of the periods when the cuttings were taken, the spring cuttings showed 88.6% rooting and the autumn cuttings showed 78.4% rooting. In terms of hormone application, the rooting rate was 88.2% on average in IBA treated cuttings, while it was 78.4% in non-hormone-treated cuttings. According to the triple interaction average values, the highest rooting rate (96%) in the experiment was obtained by planting the cuttings taken in the spring and applied hormone (IBA) in 75% peat + 25 pumice and 50% peat + 50% pumice media. The lowest rooting rate (64%) was obtained by planting the cuttings taken in the autumn and non-hormone-treated in 100% pumice media. The longest root length measured (9.55 cm) was obtained by planting the hormone-treated cuttings in spring in 50% peat + 50% pumice media. Even though spring cuttings produced the best results, autumn cuttings were shown to be capable of achieving acceptable roots and, consequently, of producing lavender plants. Simultaneously, it has been found that media containing 25% or 50% pumice added, as opposed to just peat environment, are equally appropriate.

Anahtar Kelimeler

rooting rate, root number and length, pumice, peat

Kaynakça

• Ahmed, M., Laghari, M.H., Ahmed, I., Khokhar, K.M., 2002. Seasonal variation in rooting of leafy olive cuttings. Asian J of Plant Sci., 1(3): 228-229
• Altun, B., Güngör, R., Çetin, A.N., Başpınar, A., Özkan, Z., 2021. Lavandula angustifolia “Sevtopolis” çeliklerinin köklenmesi üzerine bekletme süresi ve farklı iba dozlarının etkileri. Ahi Evran İnternational Confrence on Scientific Research, 44-53, 30 November – 1-2 December, Kırşehir.
• Arslanoğlu, F., Albayrak, Ö., 2011. Farklı IBA dozlarının biberiye (Rosmarinus officinalis L.) ve lavanta (Lavandula angustifolia Spica) gövde çeliklerinin köklenmesi üzerine etkileri. 9. Tarla Bitkileri Kongresi, 1390–1393, 12–15 Eylül, Bursa.
• Aslancan, H., Sarıbaş, R., 2011. Lavanta yetiştiriciliği. Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü; Broşür Yayın No: 41 ss:4.
• Ayanoğlu, F., Mert, A., Kaya, A., 2000. Hatay florasında yetişen karabaş lavantanın (Lavandula stoechas subsp. stoechas L.) çelikle köklendirilmesi üzerine farklı lokasyonların ve hormon dozlarının etkisi. Turk J. Agric For. 24: 607-610
• Baser, K.H.C., 1993. Essential oils of anatolian lamiaceae, A. Profile. Acta Horticulturae 333:217-238
• Bhat, A.B., Siddique, M.A.A., Bhat,Z. A., 2008. Effect of IBA, NAA and rootex on rooting of Lavandula officinalis. Environment and Ecology 26(4A), 1777–1781.
• Bona, C.M., Biasetto, I.R., Masetto, M., Deschamps, C., Biasi, L.A., 2012. Influence of cutting type and size on rooting of Lavandula dentata L. Revista Brasileira de Plantas Medicinais, 14(1), 8-11.
• Boyer, N.Z. Graves, W.R., 2009. NAA is more effective than IBA for rooting stem cuttings of two Nyssa spp. Journal of Environmental Hort. 27(3):183-187.
• Caughey-Espinoza, D.M.M., Ayala-Astorga, G.I., Buitimea-Cantúa, G.V., Buitimea-Cantúa, N.E., Ochoa-Meza, A., 2021. Propagación y establecimiento de lavanda (Lavandula angustifolia Mill.) bajo malla sombra. IDESIA. 39(1):27-35
• Çiçek, E., Özel, A., 2021. Lavanta (Lavandula angustifolia Mill.)’da çelikle çoğaltmada uygun çelik tipi ve IBA dozunun belirlenmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi. 25(2): 254-264
• Demir, C., Satılmış, E., 2019. Kokunun en şifalı hali: lavanta. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi. 7 (77), 7-10.
• Gil-Albert F., Boix, E., 1978. Effects of treatment with IBA on rooting of Ornamenta conifers. Acta Horticul. 79: 63-77.
• Gül, A., 1991. Topraksız kültür yöntemleriyle yapılan sera domates yetiştiriciliğinde uygun agregat seçimi Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 144s, İzmir.
• Hartman, H.T., Kester, D.E., Davies, F., Geneve, Y.R., 1997. Plant propagation: Principles and practices. 6th ed. Prentice-Hall, Upper Saddle River. New Jersey. p.770.
• Hatipoğlu, H., Yıldırım, M.U., 2020. Farklı Büyüme Ortamı ve Hümik Asit Uygulamalarının Safran (Crocus sativus L.) Kormlarının Gelişimine Etkisi . Ziraat Fakültesi Dergisi, Türkiye 13. Ulusal, I. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi Özel Sayısı, 143-151. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sduzfd/issue/52563/650502
• İzgi, M.N., 2020. Farklı IBA (Indol-3-Bütirik Asit) Dozları ve Köklendirme Ortamlarının Bazı Tıbbi Bitkilerin Köklenmesi Üzerine Etkileri. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi. 7(1): 9-16
• İzmirli, A., Yıldırım, M.U., 2023. Time-Based Changes In Essential Oil Contents And Components Of English Lavender (Lavandula angustifolia MILL.) After Foliar Application of Gibberellic Acid (GA3). Journal of Animal & Plant Sciences, 33(3): 2023, Page: 708-714. ISSN (print): 1018-7081;ISSN(online):2309-8694 https://doi.org/10.36899/JAPS.2023.3.0663
• Kara, N., 2011. Uçucu Yağ Üretimine Uygun Lavanta (Lavandula sp.) Çeşitlerinin Belirlenmesi ve Mikroçoğaltım Olanaklarının Araştırılması. Doktora Tezi. SDÜ, Fen Bil. Enstitüsü, Isparta.
• Kara, N., Baydar, H., 2020. Lavantada Köklenme Üzerine Çelik Kalınlıklarının Etkisi. Türk Doğa ve Fen Dergisi. 9(Özel Sayı):58-61
• Kara, N., Baydar, H., Erbaş, S., 2011. Farklı Çelik Alma Dönemleri ve IBA Dozlarının Bazı Tıbbi Bitkilerin Köklenmesi Üzerine Etkileri. Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Derim Dergisi, 28 (2):71-81.
• Karakaş İ., İzci B., 2021. Effects of Three Different Rooting Media on Some Rotting Parameters of Cuttings Belonging to Lavandula angustifolia and Lavandula x intermedia species. Acta Natura Et Scientia, 2(1), 68-75.
• Kumar, N., Sreeja, K.V., 1996. Effect of Growth Regulator On the Rooting Ability of Lavender (Lavandula angustifolia Mill). Indian Perfumer 40: 93–94.
• Özbek, S., Özhan, M., Yılmaz, M., 1961. Çay Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine Muhtelif Hormonların Tesiri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yıllığı Yıl: 11, Fasikül 2.
• Özcan. İ.İ, Arabacı, O., Öğretmen, N.G., 2013. Lavanta (Lavandula hybrida)’nın Köklenmesi Üzerine Farklı Hormon Dozları ve Köklendirme Ortamlarının Etkisi. V. Süs Bitkileri Kongresi Bildiriler Kitabı, Cilt II, 529-534, 06-09/05/2013,Yalova
• Prusinowska, R., Smigielski, B., 2014. Composition, biological properties and therapeutic effects of Lavender (Lavandula angustifolia L.). A review. Herba Polonica, 60(2), 56-66.
• Sarıışık, A., Tozaçan, B., Davraz, M., Uğur, İ., Çankıran, O., 1998. Pomza teknolojisi (Gündüz, L. (ed.), Pomza Karakterizasyonu, Cilt 1, s.285, Isparta.
• Schaberg, P.G., Snyder, M.C., Shane, J.B., Donnelly, J.R., 2000. Seasonal patterns of carbohydrate reserves in red spruce seedlings. Tree Physiol. 2000; 20: 549-555.
• Sevgican, A., 2003. Örtüaltı sebzeciliği, topraksız tarım. Genişletilmiş 2. Baskı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:526.
• Shellie, R., Mondello, L., Marriott, P., Dugo, G., 2002. Characterization of lavender essential oils by using gas chromatography–mass spectrometry with correlation of linear retention indices and comparison with comprehensive two–dimensional gas chromatography. Journal of Chromatography. A, 970(1-2), 225-234.
• Simon, J.E., Chadwick, A.F., Craker, L.E., 1980. Herbs: The scientific literature on selected herbs and aromatic and medicinal plants of the temperature zone. Elsevier. London, UK.
• Smigielski, K., Prusinowska, R., Stobiecka, A., Kunicka – Styczynyska, A., Gruska, R., 2018. Biological properties and chemical composition of essential oils from flowers and aerial parts of Lavender (Lavandula angustifolia), Journal of Essential Oil Bearing Plants, 21(5), 1303-1314.
• Tuncer, G., Özkan, Ş.G., 2001. Pomza madenciliğine genel bir bakış. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7(2), 269-276.
• Tunçez, F.D., 2007. Şeker fabrikası atık çamurları ve pomzanın toprak iyileştirici olarak kullanılması. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 93s, Konya.
• Yıldırım M.U., Sarıhan E.O., Kul, H., Khawar, K.M., 2019. Diurnal and nocturnal variability of essential oil content and components of Lavandula angustifolia Mill. (Lavender). MKU. Tar. Bil. Derg. 24(3) : 268-278.
• Zeybek, U., Haksel, M., 2011. Türkiye’de ve dünya’da önemli tıbbi bitkiler ve kullanımları. Meta basım İzmir, 107–111.