Okul Öncesi Dönem Çocuklarında Doğal Afet Farkındalığı

Yıl 2019, Cilt: 38 Sayı: 1, 283 - 295, 28.06.2019

Özkan Sapsağlam

Öz

İnsan yaşamında oldukça belirgin bir etkiye sahip olan ve
kalıcı izler bırakan okul öncesi yıllar, bireyin gelecek yaşamını
şekillendirmektedir. Okul öncesi dönemde çocuk, içinde yaşadığı aile, toplum ve
doğaya ilişkin deneyimler ve gözlemler yoluyla öğrenmelerini
gerçekleştirmektedir. Çocuklar, içinde yaşadıkları dünyayı keşfetme yolunda
güçlü bir isteğe ve motivasyona sahiptirler. Merak duyguları öğrenme
motivasyonlarının kaynağını oluşturmaktadır. Okul öncesi dönem çocuklarının
doğal afetlere ilişkin bilgi ve farkındalık düzeylerinin incelendiği bu
çalışmada kesitsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma grubu amaçlı
örnekleme yöntemi ve benzeşik örnekleme tekniği ile oluşturulmuştur.
Araştırmaya resmi bir anaokulunda eğitimlerini sürdüren üç, dört ve beş yaş
gruplarından 110 çocuk katılmıştır. Araştırma verileri çocukların doğal
afetlere ilişkin bilgi ve farkındalıklarını yansıtan çoklu durumları içerecek
şekilde toplanmıştır. Bunun için en sık karşılaşılan doğal afetlerden deprem,
sel, yangın, heyelan ve çığ görsellerinin olduğu fotoğraf kartları
hazırlanmıştır. Çocuklarla bireysel görüşmeler yapılarak fotoğraf kartlarındaki
doğal afet olayını tanıma durumları belirlenmiş ve çocukların yanıtları veri
formuna kaydedilmiştir.  Fotoğraf
kartlarındaki doğal afet olayını tanıyan her yaş grubundan beş çocuğa doğal
afet olayının sebebi ve böyle bir olayla karşılaştığında ne yapılması gerektiği
sorulmuştur. Araştırma verilerinin analizinde içerik analizi yöntemi
kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; tüm yaş gruplarında çocuklar
tarafından en çok bilinen doğa olayı yangın, en az bilinen doğa olayı ise çığ
olmuştur. Çocukların yaşlarının büyümesiyle birlikte doğal afetler hakkındaki
bilgi ve farkındalık düzeylerinde artış olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi dönem, Okul öncesi eğitim, Doğal afet, FarkındalıK

Kaynakça

• Adikari, Y. & Yoshitani, Y. (2009). Global trends in water-related disasters: An insight for policymakers. International Centre for Water Hazard and Risk Management. The United Nations World Water Assessment Programme. Paris: Unesco. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000181793 adresinden 05/01/2019 tarihinde erişilmiştir.
• AFAD (2019). Neler yapıyoruz. Ankara: Afad https://www.afad.gov.tr/tr/23586/Neler-Yapiyoruz 28/12/2019 tarihinde erişilmiştir.
• Altay, S. (2008). İlköğretimde sosyal bilgiler dersinde depremle ilgili konuların irdelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Berument, S. K., Sayıl, M., & Uçanok, Z. (1999). Depremden etkilenen çocuklarınıza nasıl yardımcı olabilirsiniz? Anne-baba el kitabı. Türk Psikoloji Bülteni, 5(14), 78-88.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Bruner, J. (2010). The culture of education. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Brunton, P. & Thornton, L. (2010). Science in the early years: building firm foundations from birth to five. UK: Sage Publications.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Deering, C. G. (2000). A cognitive developmental approach to understanding how children cope with disasters. Journal of Child & Adolescent Psychiatric Nursing, 13(1), 7-16.
• Demiral, Ö. (1986). Okul öncesi döneminde fen ve doğa çalışmaları. Ya-Pa 4. Okul Öncesi Eğitimi Yaygınlaştırma Semineri. Ankara: Ya-Pa Yayınları.
• Erdoğan, H. (2009). Ortaöğretim coğrafya derslerinde doğal afetler konularının coğrafi bilgi sistemleri uygulamaları ile öğretimi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Erkan, S. (2010). Deprem yaşayan ve yaşamayan okul öncesi çocukların davranışsal/duygusal sorunlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 56-62.
• Fetihi, L. & Gülay, H. (2011). Deprem Bilinci Artırma Programı’nın (Debap) 6 yaş çocukları üzerindeki etkisi. International Online Journal of Educational Sciences, 2(1), 1-17. Kandır, A. & Orçan, M. (2011). Beş-altı yaş çocuklarının erken öğrenme becerileri ile sosyal uyum ve becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 40-50.
• Kırıkkaya, E. B., Çakın, O., İmalı, B. & Bozkurt, E. (2011). Earthquake training is gaining importance: the views of 4th and 5th year students on Earthquake. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 2305–2313.
• Limoncu, S. & Atmaca, A.B. (2018). Çocuk merkezli afet yönetimi. Megaro, 13(1), 132-143.
• MEB. (2017). Afet eğitim programı. Ankara: MEB http://tegm.meb.gov.tr/www/afet-egitimi-programi/icerik/465 adresinden 25/12/2019 tarihinde erişilmiştir. Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2016). Meteorolojik karakterli doğal afetler 2016 yılı değerlendirme raporu. Ankara. https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/dogalafet-2016.pdf adresinden 10/01/2019 tarihinde erişilmiştir.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Munich, Re. (2010). Topics: Natural catastrophes, annual rewiew of natural catastrophes 2009. Munchen: Munich Re Insurance Company. https://www.munichre.com/site/mram-mobile/get/documents_E601714186/mram/assetpool.mr_america/PDFs/3_Publications/Topics_Geo_2014.pdf adresinden 10/01/2019 tarihinde erişilmiştir.
• Oktay, A. (2004). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Osofsky, H. J., Osofsky, J. D., Kronenberg, M., Brennan, A., & Hansel, T. C. (2009). Posttraumatic stress symptoms in children after Hurricane Katrina: Predicting the need for mental health services. American Journal of Orthopsychiatry, 79, 212–220.
• Özşahin, E. (2013). Türkiye’de yaşanmış (1970-2012) doğal afetler üzerine bir değerlendirme. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı 25- 27 Eylül 2013 –MKÜ, Hatay.
• Patton, Q. M. (1987). How to use qualitative methods in evaiuation. London: Sage Publication.
• Sapsağlam, Ö. & Bozdoğan, A.E. (2017). The effect of active-participant experiments upon the skills of nursery class students to recognize measuring instruments. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 3(1), 100-109.
• Scheeringa, M. S., & Zeanah, C. H. (2008). Reconsideration of harm’s way: Onsets and comorbidity patterns of disorders in preschool children and their caregivers following Hurricane Katrina. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 37, 509–518.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. İstanbul: Gönül Yayınevi.
• Simeonova, E. (2009). Out of sight, out of mind? The impact of natural disasters on pregnancy outcomes, CESifo, Center for Economic Studies & Ifo Institute for economic research.
• Stone, P. J., Dunphy D. C., Marshall, S. S., & Ogilvie, D. M. (1966) The general ınquirer: A computer approach to content analysis. Massachusetts: M.I.T. Press.
• Torche, F. (2011). The effect of maternal stress on birth outcomes: Exploiting a natural experiment. Demography, 48(4), 1473-1491.
• Turan, İ. & Kartal, A. (2011). İlköğretimde doğal afetler öğretiminin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. 20. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı 8-10 Eylül 2011, Bildiri Özeti. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Turan, İ. & Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 67-81.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2000). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin deprem öncesinde ve deprem sonrası öğrenme ve öğretme başarıları ile deprem sonrası oluşabilecek değişiklikler. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.