Amerikan Misyonerlerinin Yayınlarında İkna İlkelerinin Tezahürü: Yunan Alfabesiyle Yazılmış Türkçe Çocuk Dergisi Angeliaforos Çocuklar İçün Örneği

Year 2023, Issue: 19 - December, 2023, 176 - 201, 15.12.2023

Hayrullah Kahya

https://doi.org/10.21021/osmed.1356794

Abstract

19. yüzyılda çok sayıda misyoner örgüt, misyonerlik faaliyetleri aracılığıyla Osmanlı toplumuna etkin bir şekilde sızmıştır. Bu örgütler arasında 1820 yılından itibaren Osmanlı topraklarında faaliyet gösteren American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) önemli bir misyonerlik kurumu olarak öne çıkmaktadır. ABCFM, misyonerlik faaliyetleri çerçevesinde Osmanlı toplumunun gündelik yaşamı hakkında titizlikle bilgi toplamış, eğitim, sağlık ve özellikle yayıncılık girişimleriyle onlarla anlamlı bağlar kurmaya çalışmıştır. ABCFM öncelikli olarak Osmanlı toplumundaki gayrimüslim cemaatlere odaklanmış, bu cemaatler arasında dini aidiyetleri nedeniyle Rum olarak algılanan Karamanlı Ortodoks cemaati de yer almıştır. ABCFM, Karamanlılar da dahil olmak üzere tüm hedef grupları Protestan inancına döndürerek başarılı olmayı amaçlamıştır. Ancak bu hedefe ulaşmak ikna kabiliyetlerine bağlıydı. Bu nedenle, bu çalışma ABCFM yayınlarının ikna ilkelerine uygunluğuna odaklanmıştır. Bu amaçla, ABCFM misyonerleri tarafından Ermeni harfleriyle Türkçe olarak yayımlanan Ermeni harfli Türkçe Avedaper’in Yunan harfli Türkçe karşılığı olarak İstanbul’da yayımlamaya başladığı resimli bir çocuk dergisi olan Angeliaforos Çocuklar İçün örnek olay olarak seçilmiştir. Çalışma, Angeliaforos Çocuklar İçün'ün 1872 tarihli ilk cildini ikna ilkeleri açısından incelemiştir. Bulgular, ABCFM'nin Angeliaforos Çocuklar İçün'de ikna edici ilkelere büyük ölçüde bağlı kaldığını göstermektedir. Bu sonuç, ABCFM’nin yayınlarında oldukça titiz davrandıklarını ve başarılarının tesadüfi olmadığının bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

Keywords

American Board, Angeliaforos Çocuklar İçün, ABCFM, Karamanlılar, misyonerler

The Manifestation of Persuasion in American Board Missionaries' Publications: The Case of the Greek-Lettered Turkish Children's Magazine Angeliaforos Çocuklar İçün [The Messenger for Children]

Abstract

IIn the 19th century, many missionary organizations effectively infiltrated Ottoman society through their missionary activities. Among these organizations, the American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM), which has been active in Ottoman lands since 1820, stands out as an important missionary institution. Within the framework of its missionary activities, the ABCFM meticulously gathered information about the daily life of Ottoman society and sought to establish meaningful ties with them through educational, health and especially publishing initiatives. The ABCFM primarily focused on non-Muslim communities in Ottoman society, including the Karamanli Orthodox community, which was perceived as Greek due to their religious affiliation. The ABCFM aimed to succeed by converting all target groups, including the Karamanlides, to the Protestant faith. However, achieving this goal depended on their persuasiveness. Therefore, this study focuses on the compliance of ABCFM publications with the principles of persuasion. For this purpose, Angeliaforos Çocuklar İçün (The Messenger for Children), an illustrated children's magazine that ABCFM missionaries began publishing in Istanbul as the Greek-lettered Turkish equivalent of the Armenian-lettered Turkish Avedaper, was selected as a case study. The study analyzed the first volume of Angeliaforos Çocuklar İçün in 1872 in terms of the principles of persuasion. The findings show that the ABCFM largely adhered to the principles of persuasion in Angeliaforos Çocuklar İçün. The findings show that ABCFM adhered to persuasive principles to a great extent in Angeliaforos Çocuklar İçün. This result can be interpreted as an indication that ABCFM was very meticulous in their publications and that their success was not accidental.

Keywords

American Board, Angeliaforos Çocuklar İçün, ABCFM, Karamanlis, 19th century missionaries

References

• Aksu, Ayşe, Osmanlı’da İki Amerikalı – Misyoner Levi Parkons ve Pliny Fisk’in Anadolu ve Kudüs Seyahat Raporları, Istanbul: Dergah, 2015.
• Aksu, Ayşe, Robert Kolej’in İzinde – Türkiye’de Amerikan Misyonerliğinin Eğitim Stratejisi, Istanbul: Dergah, 2017.
• Aksu, Ayşe “The Education Activities of American Missionaries in Ottoman Anatolia (1820-1900) and its Effects on Ottoman Social Structure”, PhD. Thesis, Marmara University, 2010.
• Alan, Gülbadi, Merzifon Amerikan Koleji ve Anadolu’daki Etkileri, Ankara: TTK, 2008a.
• Alan, Gülbadi, Misyonerlik Karşısında Osmanlı Devleti’nin Politikaları, Kayseri: Arka Oda Yayınları, 2008b.
• Alan, Gülbadi, Sultan II. Abdülhamid’in Hristiyan Misyonerleri ve Kurumlarına Karşı Takip Ettiği Politikalar, ed. Metin Hülagü, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 2011, 213-256.
• Alan, Gülbadi. Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Protestan Okulları. Ankara: TTK, 2015.
• Alan, Gülbadi. Amerikan Board Örgütünün Dünyası. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Misyonerler ve Faaliyetleri, eds. Yunus Emre Tekinsoy, Murat Hanilçe, Istanbul: Kitabevi Yayınları, 2018, 55-95.
• Alan, Gülbadi, “Protestan Amerikan Misyonerleri, Anadolu’daki Rumlar ve Pontus Meselesi.” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (2001): 183-208.
• Altuntaş, Mehmet, “Karamanlı Türkçesinde Yayımlanan Angeliaforos Çocuklar İçün (1872-1896) Dergisinin Analitik Bibliyografyası”, Master’s Thesis, Kırklareli University, 2021.
• Anzerlioğlu, Yonca, “Tarihi verilerle Karamanlı Ortodoks Türkler”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 51, (2009):171-188.
• Anzerlioğlu, Yonca, Karamanlı Ortodoks Türkler. Ankara: Phoenix, 2016.
• ARIT-I. http://dlir.org/eresources/93-american-board-periodical-collection.html (Acces on 20.07.2021)
• Balta, Evangelia, “Anadolu Turkofon Hıristiyan Ortodoksların Ulusal Bilinçlerini Araştırmaya Yarayan Bir Kaynak Olarak Karamanlıca Kitapların Önsözleri”, trans. Herkül Milas, Tarih ve Toplum, 74, (1990):18-20.
• Balta, Evangelia, “A Notebook on the History of the Karamanli Press”, eds, Evangelia Balta, Georgios Salakidis and Theoaris Stavrides, In Studies Ottoman Empire and Turkey, İstanbul: The Isis Press, 2014, 61-83.
• Balta, Evangelia, Gerçi Rum İsek de, Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz: Karamanlılar ve Karamanlıca Edebiyat Üzerine Araştırmalar, trans. Herkül Millas et al. Istanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Benlisoy, Stefo, “Education in the Turcophone Orthodox Communities of Anatolia During in the Nineteenth Century”, PhD diss., Boğaziçi University, 2010.
• Canyaş, Hüseyin and Canyaş, F. Orkunt, "Osmanlı’dan Günümüze Misyonerlerin Kültürel Alandaki Faaliyetleri” Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 31(2012 ): 55-75.
• Cialdini, Robert B. İknaya Açılan Kapı, Trans. Taner Gezer, Istanbul: MediaCat Kitapları, 2017.
• Cialdini, Robert B. (2023). İknanın Psikolojisi. Trans. Fevzi Yalım, Istanbul: MediaCat, 2023.
• Coakley, James, "Printing Offices of the American Board of Commissioners for Foreign Missions, 1816-1900: A Synopsis." Harvard Library Bulletin 9/1, (Spring 1998): 5-34. https://nrs.harvard.edu/URN-3:HUL.INSTREPOS:37363511.
• Constitutions, laws and regulations of the American Board of Commissioners for Foreign Missions. Boston, 1839. Doğan, Mehmet Ali and Sharkey, Heather J., (eds.) American Missionaries in the Middle East: Foundational Encounters. Salt Lake City: The University of Utah Press, 2011.
• Eckmann, Janos, “Karaman Edebiyatı”, In Türk Dünyası Edebiyatı I, prep. Halil Açıkgöz, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1991, 20-37.
• Eddy, David Brewer, What Next in Turkey - Glimpses of the American Board’s Work in the Near East, Boston: American Board, 1913.
• Eröz, Mehmet, Hıristiyanlaşan Türkler. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1983.
• Göktürk, Gülen, “Well-Preserved Boundaries: Faith and Co-Existence in the Late Ottoman Empire” PhD diss., Middle East Technical University, 2015.
• Güngör, Erol, Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri, İstanbul: Ötüken, 1999.
• Hutchison, William R., Errand to the World: American Protestant Thought and Foreign Missions. Chicago: The University of Chicago Press, 1987.
• Irakleous, Stelios, “Sociolinguistic Aspects of Αγγελιαφόρος Τζοτζουκλάρ ιτζούν 1872-1896.” ed. Evangelia Balta. In Cultural Encounters in the Turkish-Speaking Communities of the Late Ottoman Empire, Istanbul: Isis Press, 2014a, 393-410.
• Irakleous, Stelios, “The Contents of the Periodical Αγγελιαφόρος Τζοτζουκλάρ ιτζούν. The First Decade (1872-1880).” eds. Evangelia Balta, Georgios Salakidis and Theoharis Stavrides. In Festschrift in honor of Ioannis P. Theocharides - Studies on the Ottoman Empire and Turkey II, Istanbul: Isis Press, 2014b,155-197.
• İbar, Gazanfer, Anadolu Hemşehrilerimiz Karamanlılar ve Yunan Harfli Türkçe, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları, 2010.
• Kahraman, Nazan, “Amerikan Protestan Misyonerlerin Osmanlı Coğrafyasına Yönelik İlk Matbaası Malta (1822-1833)”, Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 7/1(2020): 96-136.
• Kahya, Hayrullah, “Grek Harfli Osmanlı Türkçesi Bir Eser: İspat-ı Mesihiye Üzerinde Dil İncelemesi”, Master’s Thesis, Fatih University, 2003.
• Kahya, Hayrullah, “Karamanlıca Bir Kitap Yeñi Hazne Ve Dil Özellikleri (İmlâ Özellikleri Ve Ses Bilgisi)”, Turkish Studies 3/6(2008): 367-408.
• Kahya, Hayrullah, Karamanlıca Resimli Bir Çocuk Dergisi: Angeliaforos Çocuklar İçün (1872). Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Karabıçak, Yusuf Ziya, “Angeliaforos Çocuklar İçin ve Osmanlı Devleti’nde Yayınlanan Diğer Çocuk Gazeteleri: Modern Çocukluk Söyleminin Oluşumu,” Toplumsal Tarih, 215 (2011): 2-11.
• Kieser, Hans-Lukas, Nearest East: American Millennialism and Mission to the Middle East. Philadelphia: Temple University Press, 2010.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Anadolu’daki Amerika – Kendi Belgeleriyle 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları. 4. bs. Ankara: İmge Kitabevi, 2023.
• Kocabaşoğlu, Uygur. “Osmanlı İmparatorluğu'nda XIX. yüzyılda Amerikan matbaaları ve Yayımcılığı”, eds. Aydın Aybay, Rona Aybay, In Murat Sarıca Armağanı, İstanbul: Aybay Yayınları, 1988, 267-287.
• Makdisi, Ussama, Artillery of Heaven: American Missionaries and the Failed Conversion of the Middle East. Ithaca: Cornell University Press, 2008.
• McAlister, Melani, Epic Encounters: Culture, Media, and U.S. Interests in the Middle East, 1945-2000. Berkeley: University of California Press, 2001.
• Mutlu, Şamil, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları. İstanbul: Gökkubbe, 2005.
• Öney, Celal, Osmanlı Suriyesi’nde Misyonerlik Faaliyetleri. Ankara: Maarif Mektepleri, 2019.
• Öztürk, Ayhan, American Board’ın Kuruluşu, Teşkilatlanması Ve Osmanlı Devletinde Kurduğu Misyonlar, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, (2007): 63-74.
• Richter, Julius, A History of Protestant Missions in The Near East, London 1910, Roper, Geoffrey, “The Beginnings of Arabic Printing by the ABCFM, 1822-1841”, Harvard Library Bulletin, 9/1 (Spring 1998): 50-68. https://dash.harvard.edu/handle/1/37363517.
• Saatci İzci, Büşra and Halaç, Hicran Hanım, “Bibliometric Analysis of The American Board Missionary Organization”. Turkish Academic Research Review, 7/1, (2022): 97-118.
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarr/issue/68995/1017465
• Sharkey, Heather J. “American Missionaries in Ottoman Lands: Foundational Encounters”, (2010). https://repository.upenn.edu/nelc_papers/19 .
• Sharkey, Heather J, American Evangelicals in Egypt: Missionary Encounters in an Age of Empire. Princeton: Princeton University Press, 2008.
• Stone, Frank A. Sömürgeciliğin Hasat MevsimiAnadolu'da Amerikan Misyoner Okullar. Trans. Ayşe Aksu, Istanbul: Dergah, 2023.
• Strauss, Johann, “Who Read What in the Ottoman Empire (19th-20th Centuries)?” Middle Eastern Literatures, 6/1 (2003): 39-76.
• Şahin, Emrah Faithful Encounters: Authorities and American Missionaries in the Ottoman Empire. Montreal: McGill-Queen's University Press, 2018.
• Taşkın, Faruk, “Amerikan Board Misyonerlerinin Türkiye’deki Sağlık Faaliyetleri (1833-1923)”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, VI/2 (2017): 149-176.
• Tozlu, Necmettin, Kültür ve Eğitim Tarihimizde Yabancı Okullar, Ankara: Akçağ Yayınları, 1991.
• Yılmaz, Eray, “Türkçe çocuk gazetelerinde Osmanlı kimliği (1869-1908) (Ahlak, ilim, dil, tarih ve coğrafya)”, PhD. Diss., Yildiz Technical University, 2015.
• Yücel, İdris, “Anadolu’daki Amerikan Hastaneleri ve Tıbbi Misyonerlik (1880-1930)”, PhD. Diss., Hacettepe University, 2011.
• Yücel, İdris, “Kendi Belgeleri Işığında Amerikan Boardın Osmanlı Ülkesindeki Teşkilatlanması”, Master’s Thesis, Erciyes University, 2005.