İran Coğrafyasında Yaşayan Türkmenlerin Giyim-Kuşam Kültürü

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 57 - 76, 31.12.2023

Abdolvahid Soofizadeh

Öz

Türkmenler günümüzde Hazar Denizi’nin güneydoğu, Türkmenistan sınır bölgelerine yakın yerlerde iskân etmektedirler. Merv, Harezm ve Ceyhun Nehri yakınlarına kadar uzanan coğrafyada Selçuklu Devleti döneminden itibaren yoğun bir nüfus halinde yaşayan Türkmenler, daha sonra Safevi ve Kaçar devletleri zamanında da bu bölgede yaşamaya devam ettiler. Zaman içinde İran coğrafyasında kurulan devletler bu konargöçer Türkmenler hakkında çeşitli politikalar uygulasalar da belirsiz sınırı korumak ve farklı ırk ve devletlere karşı savunma politikası uygulamak için Türkmenleri bu bölgelere yerleştirdiler. Coğrafî açıdan özellikle bozkır hayat tarzına rahatça adapte olan Türkmenler zaman içinde sınır bölgelerini bağlı oldukları devletlerin lehine savundular. Bu süreçten sonra Türkmenlerin bir kısmı yerleşik hayata geçmiş bir kısmı ise konargöçer hayat tarzını devam ettirmiştir. Nasıl ki Türkiye’de günümüzde de konargöçer hayat tarzını yaşamaya devam edenlere Yörük diyorlarsa İran coğrafyasında da Göçebe hayat tarzını yaşayanlara “Çavdur” ( veya Çarva) denilir ve yerleşik hayat tarzında olanlara da “Çamur” denilir. Süreç içerisinde Türkmenler bölgede yaşayarak gelenek ve göreneklerine devam ettirdiler. Bir toplumda gelenek görenekler, örf ve adetler toplumun kültürünü yansıtmaktadır. Dolaysıyla biz bu araştırmamızda İran coğrafyasında yaşayan Türkmenlerin kadın ve erkek olmak üzere giyim tarzlarını ele aldık.

Anahtar Kelimeler

Türkmen,, Giyim, Kültür, gelenek ve görenekler

Kaynakça

• Aydoğmuşoğlu, Cihat, ‘‘Şah Abbas (1587-1629) Devrinde İran’da Sosyal ve Kültürel Hayat’’, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. XI/2, İzmir 2011.
• Goli, Amin, Seyri Der Tarih-i Siyasi ve İctima’i Türkmenha, İlim Yayınevi, Tahran 1366.
• Kara, Mehmet, ‘‘Hazar Ötesi Türkmenleri ve Türkmenistan’’ Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 14, Ankara, Güz 2002.
• Keleş, Erdoğan, ‘‘Rusya’nın Sıcak Denize İnme Politikası (Alman Deniz Yüzbaşısı Stenzel’e Göre), Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 28, S. 46, Ankara 2009.
• Lambton, Ann, Seyri Der Tarih-i İran Bad Az İslam, Çev: Yakup Ajand, Emir Kebir Yayınevi, Tahran 1372.
• Soofizadeh, Abdolvahid, ‘‘İran Meşrutiyet Döneminde İran Türkmenlerinin Genel Durumu’’, Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu’da Türkmenler (Irak-İran-Suriye), Uluslararası Sempozyumu, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Bilecik 2016.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar (Türkmenler) Tarih- Boy- Teşkilat- Destanları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1972.
• Şemim, Ali Asğar, İran Der Devre-i Saltanat-ı Kacar, Tahran 1375.
• Vambery, Arminius, Seyahete Dervişi Droğin der Hanat-ı Asiyayi Miyane, Çev: Feth Ali Hace Nuriyan, İntişarat-ı İlmi Ferhengi, Tahran 1370.