An Unusual Style In Safavid Architecture Masterpiece: Sheikh Lutfullah Mosque

Year 2025, Issue: 8, 10 - 24, 29.09.2025

Gülsen Baş Terzioğlu , Ayşegül Bekmez Yelen

https://doi.org/10.62425/palmet.1687625

Abstract

The Safavid State, which ruled in Iran between the 16th and 18th centuries, offers an exceptional case among Turkish Islamic states in terms of cultural and artistic traditions. The architectural style prevalent in Iran until 1501-1870 is designated the 'Isfahan School'. Sheikh Lutfullah Mosque, which is located in the eastern section of Naqsh-e Jahan Square in Isfahan. The
mosque was constructed by Mohammad Reza Isfahanî between 1603 and 1619, during the Shah Abbas period. The date 1603 and the name of the calligrapher Ali Reza Abbasi are inscribed on the portal, while the date 1616 is present on the dome and the name of the master Mohammad Reza Benna Isfahanî is displayed on the mihrab with the date 1618. The Sheikh Lutfullah
Mosque is regarded as one of the most significant edifices in Safavid architectural history, particularly in its architectural plan and ornamentation. The mosque was designed in a central plan, comprising a square and domed harim and an 'L'-shaped corridor extending from the crown gate in the west to the harim entrance in the north. Of particular note is the ornamentation
programme, which reveals the defining characteristics of Safavid architecture and distinguishes it from other periods. The Sheikh Lutfullah Mosque, considered a masterpiece of Safavid architecture, is unlike any mosque in Iran in its size and layout. The objective of the research is to introduce a significant structure from a lesser-known period of Turkish Art, whilst
simultaneously revealing the characteristics of that particular period.

Keywords

Safavid architecture , Shah Abbas , Sheikh Lutfullah Mosque , central plan , tile decoration

Safevi Mimarisinde Sıradışı Bir Başyapıt: Şeyh Lütfullah Camii

Abstract

İran’da 16-18. yüzyıllar arasında hüküm süren Safevi Devleti kültürel ve sanatsal açıdan Türk İslam Devletleri arasında sıradışı bir yapı arz etmektedir. İran’da 1501-1870 yılına kadar mimaride görülen üsluba “Isfahan Ekolü” denilmektedir. Bu dönemde saraylar, bahçeler, meydanlar öne çıkarken; çininin hemen her yapıda yoğun kullanıldığı, batılı tarzda duvar resimlerinin saray
duvarlarını süslediği bir sanatsal ortam oluşmuştur. Safevi Mimarisi İran`da Sasani, Selçuklu, İlhanlı, Timur geleneğini devam ettirmenin yanında yenilikler de ortaya koymuştur. Safevi Devleti`nin oluşturduğu merkezi yapı, sanat ortamına da yansımış ve İran`da benzer üslupta çok sayıda yapı inşa edilmiştir. Şeyh Lütfullah Camii, Isfahan`da Nakş-ı Cihan Meydanı`nın doğusunda yer almaktadır. Cami Şah Abbas döneminde 1603-1619 yıllarında Muhammed Rıza Isfahanî tarafından inşa edilmiştir. Taçkapı üzerinde 1603 tarihi ve hattat Ali Rıza Abbasi`nin adı yer alırken; kubbede 1616 tarihi ve mihrapta 1618 tarihi ile üstad
Muhammed Rıza Bennâ Isfahanî`nin adı geçmektedir. Şeyh Lütfullah Camii plan ve süsleme özellikleriyle Safevi Mimarisi’nin geldiği en üst noktayı temsil etmektedir. Merkezi planlı şekilde tasarlanan cami, kare planlı ve kubbeli bir harim ile batıdaki taçkapıdan kuzeydeki harim girişine kadar uzanan “L” şeklindeki koridordan oluşmaktadır. Caminin tasarımının diğer önemli parçası süsleme programıdır. Süsleme kompozisyonları Safevi Mimarisi’nin geldiği nokatayı ve diğer dönemlerden ayıran unsurları da ortaya koymaktadır. Araştırma Türk Sanatının daha az bilinen bir döneminin önemli bir yapısını tanıtırken o
döneme dair özellikleri de ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Keywords

Safevi mimarisi , Şah Abbas , Şeyh Lütfullah Camii , merkezi plan , çini süsleme

References

• Arel, H. S. Öner, M. (2017). Use Of Daylight In Mosques: Meaning And Practice In Three Different Cases. International Journal Of Heritage Architecture, 1(3), 143-151.
• Aydoğmuşoğlu, C. (2011). Şah Abbas ve Zamanı. [Tez No: 302301] [Ankara Üniversitesi].
• Babaie, S. (2018). Chasing after the Muhandis: Visual Articulations of the Architect and Architectural Historiography. Affect, Emotion, and Subjectivity in Early Modern Muslim Empires New Studies in Ottoman, Safavid, and Mughal Art and Culture. Kishwar Rizvi (Ed.), içinde (s. 21-44) Leiden: Brill.
• Babaie, S. (2008). Isfahan and its Palaces Statecraft, Shi’ism and the Architecture of Conviviality in Early Modern Iran. Edinburgh: Edinburgh Üniversitesi Yayınları.