Koronavirüs Salgınına Ait Deneyim ve Etkilerin İşe Adanmışlık ile Arasındaki İlişkide İş-Aile Çatışmasının Düzenleyici Rolü: Hemşireler Üzerine Bir Araştırma

Year 2022, Volume: 11 Issue: 2, 13 - 30, 31.12.2022

Fevziye Bekar

Abstract

Bu araştırmanın amacı koronavirüs salgını sürecinde hemşirelerin işe adanmışlık, koronavirüs salgınına ait etkiler (finansal, psikolojik) ve salgına ait deneyimleri (kişisel tanı ve tedavi süreci, başkalarına yatkınlık), iş-aile çatışması değişkenleri arasındaki ilişkilerin belirlenmesidir. Öncelikle koronavirüs salgınına ait hemşirelerin algıladığı finansal ve psikolojik etkiler ile işe adanmışlık arasındaki ilişkiye odaklanılmaktadır. İkinci olarak ise hemşirelerin salgın deneyimleri ile işe adanmışlık arasındaki ilişkisi incelenmektedir. Son olarak ise koronavirüs salgınına ait hemşirelerin üzerinde etkiler ve deneyimleri ile işe adanmışlık arasındaki ilişkide iş-aile çatışma değişkeninin düzenleyici rolüne odaklanılmaktadır. Araştırma esnasında kolayda örneklem yöntemi ve kartopu örnek yöntemi tercih edilmiştir. Google formslardan hazırlanan çevrimiçi anket formu sayesinde araştırma verileri elde edilmiştir. 2021 yılında yürütülmüş olan araştırmada toplamda 751 veri elde edilmiştir fakat araştırmanın amacına uygun olmayan veriler çıkarılarak 593 veri ile basit doğrusal regresyon analiz yöntemi, PROCESS Makro boostrapt metoduna dayalı regresyon analiz yöntemi (Model 1) kullanılarak hipotezler test edilmiştir. Analizler neticesinde salgının oluşturduğu etkilerden finansal etkiler alt boyutu ile işe adanmışlık arasında pozitif; psikolojik alt boyut ile işe adanmışlık arasında negatif ve anlamlı bir ilişki bulgulanmıştır. Koronavirüs salgını deneyimi başkalarına yatkınlık alt boyutu ile işe adanmışlık arasında ise pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda bu değişkenler arasındaki ilişkide iş-aile çatışmasının düzenleyici rolü olduğu bulgulanmıştır. Hemşireler iş ve ailelerine ait rollerine dayalı sorumluluklarını yerine getiremediğini, bu süreçte güçlük çektiklerini yüksek düzeyde düşündüklerinde, hemşirelerin iş ve aile yaşantısına ait ortaya çıkan zorluklar sebebiyle iş-aile çatışması değişkeninin salgının meydana getirdiği etkiler ve deneyimler ile işe adanmışlık arasındaki ilişkiyi negatif yönlü düzenlendiği bulgulanmıştır.

Keywords

Koronavirüs Salgınının Etkileri, Koronavirüs Salgını Deneyimi, İşe Adanmışlık, İş-Aile Çatışması, Hemşirelik

References

• Albrecht, S. L., Green, C. R., ve Marty, A. (2021). Meaningful work, job resources, and employee engagement. Sustainability, 13(7), 1- 14.
• Apaydın, M.D., (2004) Çift kariyerli ailelerde iş-aile ve aile-iş çatışmalarının kendini kurgulama düzeyleri ile ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
• Baki, S., ve Piyal, B. (2020). Covid-19 pandemisi ve benzeri olağanüstü durumlarda sağlık çalışanları açısından iş-aile çatışması. Sağlık ve Toplum. 30, 119-123.
• Baş, T. (2008). Anket: Anket Nasıl Hazırlanır?, Anket Nasıl Uygulanır?,Anket Nasıl Değerlendirilir?. Seçkin Yayıncılık. Ankara.
• Baykal, U., Alan, H., Gungor, S., Tekin, D. E., ve Gumus, E. (2020). Türkiye’de COVID-19 salgını: Kriz yönetiminde yönetici hemşirelerin deneyimleri ve yönetici hemşireler derneği’nin faaliyetleri. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 17(3), 290-293.
• Bayülgen, M. Y., Bayülgen, A., Yeşil, F. H., ve TÜRKSEVER, H. A. (2021). COVID-19 Pandemisi Sürecinde Çalışan Hemşirelerin Anksiyete ve Umutsuzluk Düzeylerinin Belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi. 3(1), 1-6.
• Bernburg, M., Hetzmann, M. S., Mojtahedzadeh, N., Neumann, F. A., Augustin, M., Harth, V., ... ve Mache, S. (2021). Stress perception, sleep quality and work engagement of German outpatient nurses during the COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(1), 313.
• Blaique, L., Ismail, H. N., ve Aldabbas, H. (2022). Organizational learning, resilience and psychological empowerment as antecedents of work engagement during COVID-19. International Journal of Productivity and Performance Management, 1-24.
• Brislin, R. W. (1970). Back-translation for cross-cultural research. Journal of cross-cultural psychology, 1(3), 185-216.
• Bülez, A., Özel, İ., Gül, K. (2021) Hastane çalışanlarında koronavirüs anksiyetesinin iş-aile çatışmasına etkisi. Karya Journal of Health Science, 3(2), 44-49.
• Chaudhary, V., Mohanty, S., Malik, P., Mary, A. A. S., Maroor, J. P., ve Nomani, M. Z. M. (2022). Factors affecting virtual employee engagement in India during Covid-19. Materials Today: Proceedings, 51, 571-575.
• Conway, L. G., III, Woodard, S. R., ve Zubrod, A. (2020). Social psychological measurements of COVID-19: Coronavirus perceived threat, government response, impacts, and experiences questionnaires. https://doi.org/10.31234/osf.io/z2x9a. Cortés-Denia, D., Lopez-Zafra, E., ve Pulido-Martos, M. (2021). Physical and psychological health relations to engagement and vigor at work: a PRISMA-compliant systematic review. Current Psychology, 1-16.
• Çam, H. (2016). İşletmelerin dış kaynak kullanımını etkileyen faktörlerin yapısal eşitlik modeli yaklaşımı ile belirlenmesi. Gümüshane University Electronic Journal of the Institute of Social Science/Gümüshane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi,7(15), 210-228.
• Çevirme, A., ve Aylin, K. (2020). COVID-19 pandemisi ve hemşirelik mesleğine yansımaları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 46-52.
• Duran, M. S., & Acar, M. (2020). Bir virüsün dünyaya ettikleri: Covid-19 pandemisinin makroekonomik etkileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(1), 54-67.
• Fabıyanı, N. N., Sudıro, A., Moko, W., & Soelton, M. (2021). Conceptualizing the role of work engagement: A case study of the hotel Sector in Surabaya during the COVID-19. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(5), 485-494.
• Fiabane, E., Gabanelli, P., La Rovere, M. T., Tremoli, E., Pistarini, C., & Gorini, A. (2021). Psychological and work‐related factors associated with emotional exhaustion among healthcare professionals during the COVID‐19 outbreak in Italian hospitals. Nursing & Health Sciences, 23(3), 670-675.
• Giménez-Espert, M. D. C., Prado-Gascó, V., & Soto-Rubio, A. (2020). Psychosocial risks, work engagement, and job satisfaction of nurses during COVID-19 pandemic. Frontiers in Public Health, 1-8, 566896.
• Gómez‐Salgado, J., Domínguez‐Salas, S., Romero‐Martín, M., Romero, A., Coronado‐Vázquez, V., & Ruiz‐Frutos, C. (2020). Work engagement and psychological distress of health professionals during the COVID‐19 pandemic. Journal of Nursing Management, 29(5), 1016-1025.
• Greenhaus, J. H., ve Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, 10(1), 76-88.
• Gürbüz, S. (2019b). Sosyal Bilimlerde Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri, I. Baskı. Seçkin Yayıncılık. Ankara.
• Hai-Dong, L., Ya-Juan, Y., & Lu, L. (2022). In the context of COVID-19: the impact of employees’ risk perception on work engagement. Connection Science, 34(1), 1367-1383.
• Hiçdurmaz, D., & Üzar-Özçetin, Y. S. (2020). COVID-19 pandemisinde ön safta çalışan hemşirelerin ruhsal sağlığının korunması ve ruhsal travmanın önlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 7(Özel Sayı), 1-7.
• İnce, A. R. (2016). Algılanan Örgütsel Desteğin İşe Adanmışlık Üzerindeki Etkisinde Yönetici Desteğinin Aracılık Rolü. Electronic Journal of Social Sciences, 15(57). 649-660.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (Vol. 5). Asil Dağıtım. Ankara.
• Karasu, F. (2020). Koronavirus (COVID-19) Vakaları artarken salgının ön safındaki bir yoğun bakım hemşiresi: “Cephede Duran Kahramanlar”. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 24(1), 11-14.
• Karatepe, O. M., & Karadas, G. (2016). Service employees’ fit, work-family conflict, and work engagement. Journal of Services Marketing, 30(5), 554–566.
• Kılıç, Y. (2020). Borsa İstanbul’da COVID-19 (koronavirüs) etkisi. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 5(1), 66-77.
• Kiyat, İ., Karaman, S., Ataşen, G. İ., & Kiyat, Z. E. (2020). Yeni koronavirüs (COVID-19) ile mücadelede Hemşirelik. Türk Hemşireler Derneği Dergisi, 1(1), 81-90.
• Lyu, X., & Fan, Y. (2020). Research on the relationship of work family conflict, work engagement and job crafting: A gender perspective. Current Psychology, 1-11. Macey, W. H., & Schneider, B. (2008). The meaning of employee engagement. Industrial and Organizational Psychology, 1(1), 3-30.
• Nemțeanu, M. S., Dinu, V., Pop, R. A., & Dabija, D. C. (2022). Predicting job satisfaction and work engagement behavior in the COVID-19 pandemic: a conservation of resources theory approach. Business Administration and Management, 23-40.
• Netemeyer, R. G., Boles J.,S.ve McMurrian R. (1996), "Development and Validation of Work-Family Conflict and Family-Work Conflict Scales.", Journal of Applied Psychology, 81(4), 400-410.
• Odacı, N., ve Kalanlar, B. (2022). Covid-19 pandemisinde yoğun bakım ünitesinde çalışan hemşirelerde iş-aile çatışmasını yönetme öz-yeterliği, psikolojik sağlamlık, tükenmişlik düzeyleri ve ilişkili faktörler. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 4(2), 77-84.
• Ruiz-Frutos, C., Adanaqué-Bravo, I., Ortega-Moreno, M., Fagundo-Rivera, J., Escobar-Segovia, K., Arias-Ulloa, C. A., ve Gómez-Salgado, J. (2022). Work engagement, work environment, and psychological distress during the covıd-19 pandemic: a cross-sectional study in ecuador. In Healthcare, 10(7). 1-12.
• Schaufeli, W. B., ve Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi-sample study. Journal of organizational Behavior, 25(3), 293-315.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., González-Romá, V., ve Bakker, A. B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness studies, 3(1), 71-92.
• Sharif Nia, H., Arslan, G., Naghavi, N., Sivarajan Froelicher, E., Kaveh, O., Pahlevan Sharif, S., ve Rahmatpour, P. (2021). A model of nurses’ intention to care of patients with COVID‐19: Mediating roles of job satisfaction and organisational commitment. Journal of clinical nursing, 30(11-12), 1684-1693.
• Şahin, S., Adegbite, W. M., ve Şen, H. T. (2021). How do family supportive supervisors affect nurses' thriving: A research before and during COVID-19 pandemic. Archives of Psychiatric Nursing, 35(6), 602-609.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı. (2021). 2021 yılı faaliyet raporu. https://sgb.saglik.gov.tr/TR-87502/tc-saglik-bakanligi-2021-yili-faaliyet-raporu-yayinlanmistir.html). Erişim Tarihi: 21.09.2022
• Tulucu, F., Anasori, E., ve Kinali Madanoglu, G. (2022). How does mindfulness boost work engagement and inhibit psychological distress among hospital employees during the COVID-19 pandemic? The mediating and moderating role of psychological resilience. The Service Industries Journal, 42(3-4), 131-147.
• Turgut, T. (2011). Çalişmaya tutkunluk: iş yükü, esnek çalişma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatişmasi ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
• Wordometer, 2022, https://www.worldometers.info/coronavirus/ . Erişim Tarihi: 22.09.2022
• Yenihan, B., ve İslamoğlu, E. (2021). COVİD-19 pandemi sürecinin sağlık çalışanlarının iş-aile yaşamına olan etkileri. Pandemi, 1-14.
• Yerköy Ateş, A., ve Figen, O. (2020). COVID-19 Pandemisinde gizli kahramanlar: Hemşire liderler. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(3), 625-638.
• Zhang, M., Zhang, P., Liu, Y., Wang, H., Hu, K., ve Du, M. (2021). Influence of perceived stress and workload on work engagement in front‐line nurses during COVID‐19 pandemic. Journal of Clinical Nursing, 30(11-12), 1584-1595.