Harun Reşidin Kostantin'e Gönderdiği İslam'a Davet Mektubunda Yer Alan Kelamî Konular

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 585 - 607, 30.06.2020

Yasin Ulutaş

Abstract

Abbasi halifelerden Hârûn Reşîd, ülkede merkezi otoriteyi sağladıktan sonra Rumları kuşatmak suretiyle onları cizye ödemeye razı eder. Daha sonra Bizans Kralı Konstantin’i İslam’a davet eden uzun bir mektubu, Muhammed b. Leyse yazdırıp gönderir. Hârûn Reşîd’in bu tavrı, dönemindeki Hristiyanların İslam inancı hakkındaki iddia ve şüphelerine ilmi bir düzeyde cevap verilmesi bakımından takdire şayan bir eylemdir. Hârûn Reşîd, mektubunda İslam inancının temeli olan tevhid ile nübüvvet konularına yer vererek, Allah’ın tek olduğunu eşi ve benzerinin bulunmadığını, Hz. Peygamber’in son peygamber, İslam dinin de son din olduğunu vurgular. Hz. Peygamber’in nübüvvetini ispat etmeyi amaçlayan birçok akli ve nakli delile yer verir. Ayrıca Kur’an-ı Kerim’in Allah tarafından indirildiğini ve muhafaza edildiğini belirtir. Hristiyanların sahip olduğu teslis inancının, akli ve nakli temellerden uzak olduğunu iddia eder. Bu mektup, hicri II. asırda inanç konularının Müslümanlar ile Hıristiyanlar arasında hangi zeminde nasıl tartışıldığını göstermesi bakımından oldukça önemlidir. Makale, erken dönem kelami metinlerinden biri olan bu mektubun tevhit, nübüvvetin delilleri ve teslis inancının tutarsızlığı konularında ortaya koyduğu mantıksal çıkarım ve açıklamaların ortaya çıkması açısından önem arz eder.

Keywords

Kelam, Tevhit, Nübüvvetin delilleri, Teslis, Hârûn Reşîd, Konstantin

References

• Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr el-. Kitabü’l-heyevan. thk. Abdusselam Muhammed Hârûn. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî ve evlâduhu, 1965.
• Câhız, Ebu Osman Bahr b. Amr el-. Resâilü’c-Câhız. şrh. Ali Ebu Mülhim. Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, 2002.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf. çev. Ömer Türker. İstanbul: TYEKB Yayınları, 2015.
• Cüveynî, Ebu’l-Me’âlî İmâm el-Haremeyn el-. Tevrat ve İncil’deki Tahrifler. çev. Mustafa Ulu. İstanbul: Seha Neşriyat, 1989.
• Derveze, İzzet. Nüzul Sırasına Göre Kur’an Tefsiri. çev. Şaban Karataş. İstanbul: Ekin Yayıncılık, 1998. Ebû Hânife, Numan b. Sabit. İmâm-ı Azam’ın Beş Eseri. çev. Mustafa öz. İstanbul: y.y., 1981. Gazâlî, Muhammed b. Ahmed. el-Hikmetü Fi Mahlukatillahi. Thk. Muhammed Reşid. Beyrut: Dâru İhyâi’l- ulum, 1978
• İbn İshak, Muhammed. Siyer. Hazırlayan. Muhammed Hamidullah. İstanbul: Akabe Yayınları, 1991.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdülmelik. Siret-i İbn Hişam. Çev. Abdülvehhab Öztürk. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2016.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdülhalim. el-Cevâbü’s-sâhih limen beddele dinü Mesih. Thk. Ali b. Hasan b. Nasır. 3. Baskı. 6 Cilt. Riyad: Dârü’l-Asime, 1999.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ahmed. Tesbîtu Delâili’n-nübüvve. çev. M. Şerif Eroğlu. İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• Kaya, M. Cüneyt. Varlık ve İmkân Aristoteles’ten İbn Sînâ’ya İmkânın Tarihi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011.
• Leys, Muhammed. Risâletü Ebi er-Rebi’ Muhammed b. Leys min Hârûn er-Reşîd, ila Konstantin meliki er-Rum. thk. Halid Muhammed Abduh. Kahire: Mektebetü’n- Nâfize, 2006.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr el-. Kitâbü’t-Tevhîd. çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: İsam Yayınları, 2002.
• Şehristânî, Muhammed eş-. el-Milel ve’n-nihal. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Lıtera Yayıncılık, 2011.
• Taberi, Ali b. Rabben. Hz. Muhammed’in Peygamberliğinin Delilleri. çev. Fuat Aydın. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Tercüman, Abdullah. Tuhfetü’l-erîp fi’r-reddi alâ ehli’s-salib. çev. Hacı Mehmed Zihni Efendi. İstanbul: Bedir Yayınları, 1990.
• Yeşilyurt, Temel. Çağdaş İnanç Problemleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.