Abbasi Şairi Ebû Temmâm’ın Hikmet Şiirlerinde Etki Unsurları

Year 2023, Volume: 10 Issue: 1, 224 - 238, 30.06.2023

Adnan Arslan

https://doi.org/10.17859/pauifd.1271209

Abstract

Abbasiler dönemi Arap şiiri hakkında bilgi veren tüm edebiyat tarihi kaynaklarının ismine temas etmeden geçemediği Ebû Temmâm (ö. 231/846), el-Hamâse adlı eseriyle kendisinden önceki Arap şairlerinin şiirlerinden bir seçki derlemiştir. Bu seçkide yer alan şiirlerin önemli bir kısmı şairlerin hayat tecrübeleri ve ahlaki tespitlerini içeren hikmet beyitlerinden müteşekkildir. Ebû Temmâm’ın eserinde yer verdiği hikmet şiirleri onun kasideleri içerisinde azımsanmayacak sayıda hikemî beyitler serpiştirmesinde etkili olmuştur. Kendinden önceki şairlerin ahlaka dair tespitleri ve hayata bakışlarını yansıtan düşünceleri onun şairliğinde iz bırakmıştır. Bu çalışmanın amacı, şairin tespit ve tavsiyelerinde etki ve ikna gücünü artıran unsurlar incelemektir. Divanında yer alan hikmet beyitleri bu çerçevede taranmış ve şairin ahlak, sosyal ilişkiler, yaşlılık, insan psikolojisi, aşk vb. pek çok konuda söylediği sözlerindeki etki gücünün sacayağını oluşturan üç unsur tespit edilmiştir. Bunların, beliğ ve zımnî teşbihler ile olgular arasında kurduğu mantıksal bağlar olduğu gözlemlenmiştir. Bu araştırmanın önemi, şairin hikmet beyitlerinin bu yönüyle herhangi bir akademik çalışmanın konusunu teşkil etmemesinde kendini göstermektedir.

Keywords

Arap dili ve belagati, Arap şiiri, Ebû Temmâm, Hikmet, Etki.

References

• Avnullah Enes Ateş, Kur’an Yorumunda Beyan İlmi (İstanbul: Kitabi Yayınları, 2018), 39.
• Elmalı, Hüseyin. “Ebû Temmâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 10/241-243. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Doğan, Gürkan. “Şiir Dili, Bağıntı ve Zayıf Sezdirimler”. bilig 64 (2013), 123-150.
• Ganâm, Muhammed Fevâz Arsân. “et-Teşbîhu’d dımnî”. Câmiatu’l-Bulkâ et-tatbîkıyye kulliyetu’z-Zerkâ el-Câmiiyye (Ocak 2018), 1-30.
• Göçemen, Yakup. Ebû Temmâm Hayatı, Eserleri ve Arap Edebiyatındaki Yeri. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2019.
• Göçemen, Yakup. Ebû Temmâm Habîb b. Evs et-Tâî’nin Hayatı, Eserleri ve Arap Edebiyatındaki Yeri. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Güner, Ekrem vd. “Darüşşifalardan Günümüz Sağlık Kurumlarına Yılan Sembolü”, Lokman Hekim Dergisi 9/1 (209), 97-104.
• Hatîb et-Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Alî b. Muhammed. Şerhu Dîvânî Ebî Temmâm. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1994.
• Huceyra, Azîze. Tecelliyâtu’l-hikme fi’ş-şi´ril’Arabî Ebû Temmâm nemûzecen. Cezayir: Andelhamîd Ibn Badis Üniversitesi, Edebiyat ve Güzel Sanatlar Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2017-2018.
• İbn Ebî Rebîa, Ebü’l-Hattâb (Ebû Hafs) Ömer b. Abdillâh. Dîvânu ´Umer b. Ebî Rabî´a. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1996.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânu’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1414. Kur’ân Yolu. Erişim 24 Nisan 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Meydânî, Abdurrahman. el-Belâgatu’l-Arabiyye. 2 Cilt. Şam: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Meydânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm. Mecmaʿu’l-ems̱âl. thk. Muhammed Muhyiddîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma´rife, ts.
• Nizam, Elif Ayan. “Sözün Gücü, Şiirin Büyüsü: Divan Edebiyatında Söz Ve Şiirin Kutsallığı Üzerine”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 10/4 (2021), 1295-1314.
• Reyhanoğulları, Gökhan. “Şiirde Anlam Sorunu ve Şiirsel Anlamın Yapısı Üzerine”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 1/1 (2021), 207-231.
• Sârîsî, Omar Abdurrahmân. “et-Teşbîhu’d-dımnî ve evveliyyâtuhû fi’ş-şi’ri’l-Abbâsî el-Mutenebbî nemûzecen”. Mecelletu Mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye bi-Dimaşk 84/3, (721-748)
• Sarrâf, Vurûd Velîd Hamûd Huseyn. Eş´âru’l-hikmeti fî dîvâni’l-Hamâse li-Ebî Temmâm. Irak: Kufe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. el-Münteḥal. thk. Ahmed Ebû Alî. İskenderiyye: el-Matbaatu’t-Ticâriyye 1901.
• Usta, Nuray Bayat- Altuner, İlyas. “Herakleitos Felsefesinin Temel Kavramları”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23 (2020), 87-106.