TÜRKİYE’DE EĞİTİMDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ VE MEKÂNSAL ETKİLEŞİM: İL DÜZEYİNDE BİR ANALİZ

Year 2023, Issue: 54, 367 - 389, 02.01.2023

Sibel Selim Beyza Nur Ok

https://doi.org/10.30794/pausbed.1116990

Abstract

Bu çalışmanın amacı, toplumsal cinsiyet olgusu temelinde, Türkiye’de 81 il bazında kadın ve erkeklerin ortaöğretimde okullaşma, lise ve üniversite mezunu oranının sosyo-ekonomik göstergeler arasındaki ilişkisini mekânsal ekonometrik analiz ile incelemektir. Bu amaçla toplumsal cinsiyet olgusu ve iller arasındaki etkileşim daha iyi ortaya konacak ve özellikle eğitimin bir ülkenin kalkınmasındaki önemi de dikkate alındığında yerel düzeyde politikaların üretilmesi açısından bu çalışma önem arz etmektedir. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, illere ait kadın ve erkeklerin eğitim düzeyinin birbirine yakın olan yerlerde benzer değerler alması illerin birbirinden etkilendiğini göstermiştir. Türkiye’de il bazında kadınların ortaokullaşma ve lise mezunu oranında, erkeklerin lise mezunu ve üniversite mezunu oranında pozitif yönde mekânsal otokorelasyon elde edilirken; üniversite mezunu olan kadınların oranı ile erkeklerin ortaokullaşma oranında iller arasında mekânsal ilişki bulunamamıştır. Ayrıca elde edilen modellerde kadın ve erkeklerin eğitimleri üzerinde en önemli faktörlerin Gini katsayısı, kadın ve erkeğin ilk evlenme yaşları, hanehalkı büyüklüğü ve çocuk nüfus oranı olduğu ortaya çıkmıştır.

Keywords

Eğitim, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Mekânsal Ekonometri, Sosyo-Ekonomik Faktörler, Türkiye.

GENDER INEQUALITY IN EDUCATION AND SPATIAL INTERACTION IN TÜRKİYE: A PROVINCIAL ANALYSIS

Abstract

The aim of this study is to examine the relationship between the ratio of women and men in secondary education, high school and university and socio-economic indicators for 81 provinces in Turkey, on the basis of gender phenomena with spatial econometric analysis. For this purpose, the phenomenon of gender and the interaction between provinces will be better revealed, and this study is important in terms of producing policies at the local level, especially considering the importance of education in the development of a country. According to the findings obtained from the study, the fact that the education level of men and women belonging to the provinces was similar in places close to each other showed that the provinces were affected by each other. While a positive spatial autocorrelation is obtained in the ratio of secondary school and high school graduates of women and high school graduates and university graduates of men on a provincial basis in Turkey, there was no spatial relationship between the provinces in the ratio of women who graduated from university and the rate of men's secondary schooling. In addition, it has been revealed that the most important factors on the education of women and men in the models obtained are the Gini coefficient, age at first marriage of women and men, household size and child population ratio.

Keywords

Education, Gender Inequality, Spatial Econometrics, Socio-Economic Factors, Türkiye.

References

• Ağdemir, S. (1991). “Aile ve Eğitim”, Aile ve Toplum, 1/1, 1-109.
• Akça, H. ve Ela, M. (2012).” Türkiye'de Eğitim, Doğurganlık ve İşsizlik İlişkisinin Analizi”, Maliye Dergisi, 163, 22-242.
• Akın, U. (2009). “Türkiye'de Eğitim Bütçesi”, Millî Eğitim, 184, 8-24.
• Akkaş, İ. (2019). ”Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı”, Ekev Akademi Dergisi Özel Sayısı, 97-118.
• Anselin, L. (2010). “Thirty years of spatial econometrics”, Papers in Regional Science, 89/1, 3-25.
• Anselin, L. (2001). Spatial Econometrics. A Companion to Theoretical Econometrics (ss. 310-330). Blackwell Publishing.
• Anselin, L. (1988). Spatial Econometrics: Methods and Models. Kluwer Academic. Springer, 1-284.
• Anselin, L. ve. Bera, A. K. (1998). “Spatial Dependence In Linear Regression Models with an İntroduction To Spatial Econometrics”, Handbook of Applied Economic Statistics, 237-289.
• Anselin L., ve Florax, R. (1995). “Small sample properties of tests for spatial dependence in regression models”, New Direetions in Spatial Econometries, (Ed: L. Anselin and R. Florax ), Springer-Verlag, Berlin.
• Anselin, L. and Rey, S. (1991). “Properties of Tests for Spatial Dependence in Linear Regression Models”, Geographical Analysis, 23, 112-131.
• Aral, N. ve Aytaç, M. (2016). “Kadınların İşgücüne Katılım Oranlarının Mekansal Analizi”, XVII. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırması ve İstatistik Sempozyumu, Sivas.
• Arbia, G. (2014). A Primer For Spatial Econometrics: With Applications in R, Heidelberg, Springer-Verlag Berlin.
• Baran, D. (2021). Türkiye'de Cinsiyet Eşitsizliği ve Ekonomik Kalkınma: İller Düzeyinde Bir Mekânsal Veri Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Basu, S. ve Thibodeau, T.G (1998). “Analysis of Spatial Autocorrelation in House Prices”, The Journal of Real Estate Finance and Economics, 17/1, 61-85.
• Berber, M. ve Eser, B. Y. (2008). "Türkiye'de Kadın İstihdamı: Ülke ve Bölge Düzeyinde Sektörel Analiz”, ISGUC Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10/2: 1-16.
• Bhasın, K. (2003). Toplumsal Cinsiyet. (Çev: K. AY), Kadav Yayınları, İstanbul.
• Bilen, M. ve Çalışır, M. (2019). Türkiye'de Gelir Dağılımı ile Eğitim Arasındaki İlişki: Ardl Sınır Testi ile Analizi. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(2), 1-30.
• Burridge, P. (1980). “On the Cliff-Ord Test for Spatial Autocorrelation”, Journal of the Royal Statistical Society, 42, 107-108.
• Carmichael, S. (2011). “Marriage and power: Age at first marriage and spousal age gap in lesser developed countries”, The History of the Family, 16(4), 416-436.
• Çatalbaş, G. K. (2015). “Kadınların İşgücüne Katılımını Belirleyen Faktörlerin Belirlenmesi: Panel Veri Yaklaşımı”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(32), 249-280.
• Çemrek, F. ve Şeker, T.. (2020). “Türkiye’de Kadın İşsizlik Oranlarının Yapısal Kırılmalı Birim Kök Testleri İle İncelenmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20th International Symposium on Econometrics, Operations Research and Statistics EYI 2020 Special Issue, 117-132.
• Choo, S. ve Mokhtarian, P.L. (2004). What Type of Vehicle do People Drive? The Role of Attitude and Lifestyle in Influencing Vehicle Type Choice, Transportation Research Part A: Policy and Practice.
• Cinel, E. A. ve Yolcu, U. (2021). “Eğitim, Yaş ve Cinsiyetin İşsizlik Oranı Üzerindeki Etklier: Türkiye Örneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 844-858.
• Doğrul, G. ve Yıldırım, K. (2008). “Çalışmak ya da Çalışmamak: Türkiye’de Kentsel Alanlarda Yaşayan Kadınların İşgücüne Katılmama Kararlarının Olası Belirleyicileri”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 239-262.
• Elhorst, J. P. (2014). Spatial Econometrics From Cross-Sectional Data to Spatial Panels. Sprınger Brıefs In Regional Science, 1-119.
• Er, Ş. (2013). “Türkiye'de Kadınların İşgücüne Katılım Oranını Etkileyen Faktörlerin Bölgesel Analizi”, Öneri Dergisi, 10/40, 35-44.
• Filiz, A. (2020). “Underemployment, Unemployment, Gender and Changing Conditions of (Non)Work under Neoliberalism”, Journal of Economy Culture and Society, 61, 341-353.
• Fischer, M.M. and Wang, J. (2011). Spatial Data Analysis: Models, Methods, and Techniques, Springer, New York.
• Florax, R. J. (2003). “Specification Searches in Spatial Econometrics: The Relevance of Hendry’s Methodology”, Regional Science and Urban Economics, 33/5, 557-579.
• Güçlü, M. (2017). “Türkiye'de Kadınların Bölgesel İşgücüne katılımının Belirleyicileri”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakülte Dergisi, 35/3, 83-102.
• Günay, G. ve Bener, Ö. (2011). “Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Çerçevesinde Aile İçi Yaşamı Algılama Biçimleri”, TSA Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15/3, 157-171.
• Kalnins, A. (2003). “A Hamburger Prices and Spatial Econometrics”, Journal of Economics Management Strategy, 12/4, 591-616.
• Kızılgöl, Ö. A. (2012). “Türkiye’de Eğitimde Cinsiyet Eşitsizliğinin Yoksulluk Üzerindeki Etkisi”, Yönetim ve Ekonomi, 19/1, 179-191.
• Lawton, C. A. (2001). Gender and Regional Differences in Spatial Referents Used in Direction Giving. Sex Roles, 44(5/6), 321-337.
• LeSage, J. P. (1998). Spatial Econometrics. https://www.spatial-econometrics.com/html/wbook.pdf (21.04.2019)
• McCall, L. (1998). “Spatial Routes to Gender Wage (In)equality: Regional Restructuring and Wage Differentials by Gender and Education”, Economic Geography, 74/4, 379-404.
• Moran, P. A. P. (1948). “The Interpretation of Statistical Maps”, Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 10(2), 243-251.
• Ökten, Ş. (2009). “Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Toplumsal Cinsiyet Düzeni”, Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi, 2/8, 302-312.
• Özaydınlık, K. (2014). “Toplumsal Cinsiyet Temelinde Türkiye'de Kadın ve Eğitim”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33, 93-112.
• Özpolat, A. ve Yıldırım, M. (2009). “Gelişmekte Olan Ülkelerde Kadın Eğitimi ve Büyüme İlişkisi”, Anadolu International Conference in Economics, 17(19), 17-19.
• Öztürk, Ö. (2015). Üniversite Mezunu Kadınların İşsizlik Süreçlerinin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Pehlivan, P. V. (2016). “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kuramsal Yaklaşımlar: Bir Literatür Taraması”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1/31, 497-521.
• Pekel, E. (2019). “Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Kadının Çalışma Hayatındaki Konumu”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 5/1, 30-39.
• Reilly, D. ve Andrews, D. L. N. (2016). “Gender Differences in Spatial Ability: Implications for STEM Education and Approaches to Reducing the Gender Gap for Parents and Educators”, Visual-spatial Ability in STEM Education, 195-224.
• Tobler, W. R. (1979). Cellular geography. In: Gale S, Olsson G (eds) Philosophy in Geography. (pp. 379–386).
• Ulusoy, A., Karakurt, B. ve Akbulut, E. (2015). “Eğitim Harcamalarının Gelir Dağılımına Etkisi: Türkiye’de Yükseköğretimin Gelir Eşitsizliğini Giderici İşlevi”, Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(2), 45-74.
• UNDP. (2012). Dünya Kalkınma Raporu, http://www.undp.org.tr/gozlem2.aspx?websayfano=3312
• Urhan, C. ve Yücel, G. (2019).” Sürdürülebilir Kalkınma Yolunda Kadın İşgücü”, TSKB Tematik Bakış, 1-7.
• Üstündağ, İ. (2017). Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Ortaöğretim Düzeyinde Sosyolojik Öğretimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Vatandaş, C. (2007). “Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 29-56.
• Yang, T. C., Noah, A. J. ve Shoff, C. (2015). “Exploring Geographic Variation In US Mortality Rates Using A Spatial Durbin Approach”, Population, Space and Place, 21/1, 18-37.
• Ye, N. J., Li, W. J., Li, Y. ve Bai, Y. F. (2017). “Spatial Econometric Research on the Relationship between Highway Construction and Regional Economic Growth in China: Evidence from the Nationwide Panel Data”, 1st International Global on Renewable Energy and Development (IGRED 2017) IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 100.
• Yenilmez, F. (2018). “Türkiye’de İşgücüne Katılma Oranı-İşsizlik Oranı İlişkisi: Cinsiyet ve Eğitim Düzeyine Dayalı Bir Analiz”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13/2, 55-76.
• Yıldız, Ö. (2013). “İşverenlerin Bakış Açısından Türkiye'de Kadın İstihdamı: Bir Alan Araştırması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2/3, 95-110.
• Yüksel, Y. D. (1999). “Toplumsal Cinsiyet Olgusu ve Türkiye'deki Toplumsal Cinsiyet Kalıplarının Televizyon Dizilerinde Yansımaları”, Kurgu Dergisi, 16, 67-81.
• Zeren, F. ve Savrul, B. K. (2018). “Kadınların İşgücüne Katılım Oranı, Ekonomik Büyüme, İşsizlik Oranı ve Kentleşme Oranı Arasındaki Saklı Koentegrasyon İlişkisinin Araştırılması”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 15/30, 87-103.
• Zeren, F., Yılancı, V. ve İşlek, H. (2021). “İtalya’da Covid-19’un Bölgeler Arası Yayılımı: Keşfedici Mekânsal Veri Analizi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20/79, 1432-1442.