Excavation
and restauration activities in the Pamphylian city of Side in the last two
decades have furnished us with a host of new inscriptions, of which 26 are
presented here: No. 1 is a late Hellenistic decree for a Roman patron; he
seems to be one of the Valerius Flaccus brothers, who governed Asia as
legates in the late nineties of the 1st cent. BC. No. 2 is another
decree for a prominent Roman patron, namely Sextus Iulius (Caesar), a relative
of the dictator. The appointment as patron falls into the short period when
Sextus Iulius Caesar governed the province of Syria as proquaestor pro praetore (July 47–mid 46 BC).
In
the Constantine period the theatre of Side was embellished, with statues of
both members of the imperial family and prominent citizens from the past being
set up in the stage area. The inscriptions nos. 3–4, 10 and 28, found in the
ruins of the scenae frons, seem to
belong in this context. The archiatros Marcellus honoured in no. 4 is
identified with the famous Sidetan doctor of the Antonine period, who was
familiar with the emperors Hadrian and Antoninus Pius. Other statues belonged
to a certain Olympionike (no. 10) and to Kreon (no. 4). The revised document
no. 28 is the third known honorary decree set up by the city for Helena,
mother of Constantine the Great. The lavish honours bestowed on Helena may be
connected with her financial support for repair work in the theatre.
Another
epigraphic text from the theatre contains an acclamation of Side as the mother
of the synhodos of the Dionysian technitai (no. 6). This important document
from the 2nd or 3rd cent. AD shows another aspect of the
well-known rivalry between Side and Perge. The epigram no. 7 is a dedication
erected in honour of two kitharists from Aphrodisias, who had come off as winners
in the Agon mystikos. This international festival was perhaps created at
Hadrian’s initiative. Of older date and reserved for citizens of Side, the agon
in honour of the goddess Themis was connected with the epibaterion festival of
Athena and symbolised the annual opening of the shipping season. It was
created by L. Avidius Maximus in the 1st cent. AD. No. 8 is a dedication
of the wrestler Demoneikos to Athena, Themis and the Demos. Demoneikos seems
to have won a prize in the agon of Themis in the category of paides. In the Severian period this
agon seems to have been replaced by the agon of Touesianus, that now was open
to all Pamphylians. The base no. 9 set up in the context of this agon extols
the boy Aur. Menneas from Aspendos and [Lyr]be, who as successful wrestler was
honoured with the citizenship of Side. He won the Touesianic Agon ἀπτώς
as well as ἀμεσολάβητος,
i.e. «without having been caught in a waist lock».
Argaios
dedicated some altars to his native city in the imperial period. No. 11 is one
of the pedestals where the name of Emperor Hadrian and his title «Augoustos» are
cut in quasi-cursive letters. No. 12 is a dedication to Asklepios, nos. 13 and
14 are 3rd-century AD altars for Athena, Artemis and Zeus Soter.
The use of the same altar for both Athena and Artemis may reflect the homonoia created by Gordianus III
between the two rival cities of Perge and Side. The small altar no. 15 belongs
to Zeus Koryphites, attested for the first time. The epithet of Zeus is closely
connected with Koryphe, mentioned in the Customs Law of Asia as the city
harbour of Side. Koryphe apperas to have been the name of the whole promontory
on which Side was located.
The
grave stelae nos. 16–19 from the Hellenistic period were found in the ancient
harbour of Side. Since they feature personal names in the Pamphylian dialect
(otherwise not attested in Side), they seem to have been brought from the
neighbouring city of Aspendos. The funeral monument of Athenades (no. 20)
belongs to the same tomb as ISide no. 195. No. 21 mentions repair work on the
grave monument of Hypsistos. The phrase [καύ]στραν σὺν τῇ κ[ιόνι]
points to a cinerarium that stood on
a round or square pedestal. The inscription no. 22 is engraved on a monumental
marble column which must have stood on the city’s main street and was a gift of
Olympis, who adorned it with a standing male figure. The inscription below the
figure calls him Varus, who might have been a relative (maybe the husband or
father) of the donator. Further names of donors are mentioned in the
inscriptions nos. 23 and 24 on column bases. The last two new inscriptions at
the bottom of both a lamp and a plate reveal the names of the owners of these
household objects (nos. 25–26).
Side Pamphylia city patrons theatre acclamation festivals dedications donations owner names
Son yirmi yıldır Side ören yerinde yürütülen kazı ve onarım çalışmaları
vasıtasıyla yeni epigrafik malzemeler gün ışığına çıkmıştır. Makalede
bunlardan 26 tanesi tanıtılmakta, ayrıca daha önce yayımlanmış iki yazıt için
yeni tamamlama önerileri getirilmektedir. No 1 Romalı bir patronun onurlandırılmasını
içeren Geç Hellenistik Dönem’e ait bir onurlandırma kararnamesidir. Burada onurlandırılan
şahıs, İÖ. 90’lı yıllar sonunda Asia Eyaleti’nde legatus olarak görev yapmış
olan Valerius Flaccus kardeşlerden biri olmalıdır. No 2 ise önde gelen başka
bir Romalı patronu onurlandımaktadır. Bu şahıs dictator Caesar’ın yeğeni
Sextus Iulius (Caesar) ile ilişkilendirmektedir. Sextus Iulius Caesar’ın
yazıtta patron olarak nitelendirilmesi, kendisinin Syria Eyaleti’ni proquaestor pro praetor olarak
yönettiği kısa zaman aralığına (İ.Ö. Temmuz 47–46 yılı ortaları) denk gelmektedir.
Büyük Konstantinos zamanında Side tiyatrosunda yeni bazı düzenlemeler
yapılmıştır. Tiyatronun sahne binası alanına İmparator hanesi üyeleriyle geçmişin
önde gelen Side vatandaşlarının heykelleri dikilmiştir. Sahne binasının
yıkıntıları arasında ele geçen 3, 4, 10 ve 28 no’lu yazıtlar bu kapsamda
değerlendirilebilir. 4 no’lu yazıtta onurlandırılan ve Antoninler Dönemi’nin
Sideli ünlü doktoru olan archiatros
Marcellus, imparatorlar Hadrianus ve Antoninus Pius ile çok samimi bir ilişki
içerisindeydi. Diğer heykeller olimpiyat ödülü kazanan bir sporcuyla (no
10) Kreon adında bir şahsa (no 4) aittir. Farklı bir tamamlama önerisi sunulan
28 no’lu yazıt kentten bilinen üçüncü onur kararnamesidir ve
Büyük Konstantinos’un annesi Helena için dikilmiştir. Helena’nın burada
onurlandırılmasının nedeni, kendisinin tiyatrodaki onarım çalışmaları için sağladığı
finansal destek olabilir.
Tiyatroda ele geçen diğer epigrafik metin (no 6), Side kentini, Dionysos
sanatçılarına ait olan synodos’un
annesi şeklinde nitelendiren bir methiye içermektedir. 3. yüzyıla
tarihlendirilebilecek olan bu önemli belge, Side ile Perge kentleri
arasındaki meşhur rekabeti farklı bir açıdan ortaya koymaktadır. 7 no’lu
epigram Aphrodisias kökenli olan ve Agon
mystikos festivalinde zafer kazanan iki kithara çalgıcısının bir
adağıdır. Uluslararası nitelikteki bu festival, Hadrianus’un teşvikiyle kurulmuş
olabilir. Daha eski ve sadece Side kenti vatandaşlarına açık olup Tanrıça
Themis adına kutlanan yarışma, Athena için düzenlenen ve deniz ulaşımı
sezonunun açılışını simgeleyen epibaterion
festivali ile bağlantılıydı. Bu festival L. Avidius Maximus tarafından
İ.S. 1. yüzyıl içerisinde kurulmuştur. 8 no’lu yazıt Demoneikos isimli bir
güreşçinin Athena, Themis ve kent Demos’u için yaptığı bir adağı içermektedir.
Demoneikos’un Themis Agon’ununda çocuklar kategorisinde zafer kazandığı
gözükmektedir. Severuslar Dönemi’nde bu agon’un yerini, Pamphylia Bölgesi’ndeki
tüm kentlerin ahalisine açık olan Touesianus Agon’unun aldığı gözükmektedir.
Bu agon üzerine bir yazıtı içeren no 9, Aspendos ile [Lyr]be kentlerinin
vatandaşı olan ve başarılı bir güreşçi olarak Side vatandaşlığıyla onurlandırılan
Aur. Menneas isimli bir gencin bir heykel kaidesiyle ödüllendirilmesini
içermektedir. Bu genç, Touesianus Agon’unu ince belini kaptırmadan (ἀμεσολάβητος)
kazanmıştır.
Argaios Yüksek İmparatorluk Dönemi’nde kendi anavatanı için bazı sunaklar
adamıştır. Bunlardan ikisi, İmparator Hadrianus için heykel kaidesi olarak
kullanılmıştır. No 11 bunlardan biridir. No 12 Asklepios için yapılan
bir adaktır. No 13 ile 14 Athena,
Artemis ve Zeus Soter için yapılan ve İ.S. 3. yüzyıla tarihlenen sunaklardır.
Aynı sunak üzerinde Athena ile Perge’nin baş tanrıçası Artemis’in birlikte yer
alması, Gordianus III zamanında birbirine rakip iki kent arasında sağlanan homonoia’nın bir yansıması olarak
görülebilir. 15 no’lu küçük sunak, ilk kez belgelenen Zeus Koryphites
içindir. Zeus için kullanılan bu epithet, Asia Eyaleti’ndeki Gümrük Yasası’nda
geçen ve Side kentinin limanı için kullanılan Koryphe tanımlaması ile
bağlantılıdır. Koryphe terimi açık bir şekilde, üzerinde Side kentinin yer
aldığı tüm burnun ismiydi.
No 16–19 arasındaki mezar stelleri Hellenistik Döneme aittirler ve Side’nin
antik limanında ele geçmişlerdir. Bu mezar stelleri Side kentinde
belgelenmeyen Pamphylia diyalektinde şahıs isimleri içerdikleri için, komşu
kent Aspendos’tan buraya taşınmış gözükmektedirler. Athenades’in mezar steli
(no 20), ISide no 195 ile aynı mezara aittirler. No 21 Hypsistos’un mezarının
onarımını içermektedir. Yazıtta geçen [καύ]στραν σὺν τῇ κ[ίονι] ifadesi,
mezarın yanında duran bir kül kabına veya kare bir kaideye işaret
etmektedir. 22 no’lu yazıt, kentin ana caddesi üzerinde durmuş olması gereken
mermerden büyük bir sütun üzerine yazılmıştır. Ayakta duran bir erkek
figürüyle süslenmiş olan sütun Olympis’in bir hediyesidir. Sütun üzerindeki
figürün altında yazan Varus ismi kendisinin bir akrabası (muhtemelen kocası
veya babası) ya da bu sütunu bağışlayan kişinin adı olmalıydı. Bağışçıların
daha başka isimleri, sütun kaideleri üzerindeki yazıtlarda da (no 23 ve 24)
geçmektedir. Bir tabağın (no 25) ve bir kandilin (no 26) altında yer alan son
iki yazıt, bu ev objelerin sahiplerinin isimlerini taşımaktadırlar.
Makalenin son kısmında daha önce yayınlanmış iki yazıt için yeni tamamlama
önerileri sunulmuştur (no 27–28). no’lu yazıtlar, yazıtların farklı bir
tamamlamayla tekrar değerlendirilmesini içermektedir. No 27’de
onurlandırılan Octavius [Cal]pur[ni]us hakkında başka bir bilgi mevcut değildir.
Yazıtların çevrileri şöyledir:
1. [Side
halkı] Romalıların praetor rütbesinde prokonsul’u … -cus’u, kendi patronunu ve
hayırhahını (dikti).
2. [Halk] proquaestor pro praetore rütbesine haiz, kendi patronu Sextus oğlu Sextus
Iulius’u, erdeminden ve kendisine gösterdiği iyi niyetten dolayı (dikti).
3. Archiiatros Marcellus’u vatanı (dikti).
4. Kreon.
5. Genç Hadrianus’u
Glauketes (dikti).
6. Yaşa, Side, Synhodos’un Annesi!
7. [------]. Ana vatanımız ise
Aphrodisias’tır, kithara her ikimizin Musaları sevindiren galibiyetinin aracı,
bronz heykel ise Mystikos’un ödülüdür.
8. Falancanın oğlu Zopyros’un demiourgos’luğu ve
[agonothetes’liği] sırasında, iki [yılda bir düzenlenen kutsal The]mis ve
[L. Audius Maximus’un kurmuş olduğu sadece vatandaşların katılabildiği] daimi
Athena’nın epibaterion oyunlarında çocuklar kategorisindeki güreş yarışını kazanarak
heykel elde eden -mon torunu, Damoneikos oğlu Damoneikos [Athena, The]mis ve
D[emos] için (adadı).
9. [Aurelius Paioninus Touesianus’un yaşam boyu agonotheteslik yaptığı ve kendi
servetinden Pamphylia’lılar için] tanrılar Athena ve Apollon adına
Touesianeion Epibaterion Themisi’ni tertiplediği sırada, Side’lilerin en parlak ve ünlü kentinde
Aspendos, [Lyr]be ve Side vatandaşı, Bakkhios Dionysios –likles’in oğlu Aurelius Menne[as] çocuklar
kategorisindeki güreş müsabakasında sırtı yere değmeden ve ince belini
kaptırmadan galip geldi ve ödül olarak hem para hem de kaidesiyle birlikte bir
heykel aldı.
10. [Filanca’yı], Olympia zaferi ----
11. Hadrianus Augustus’u
Rhodon’un oğlu, Argaios’un torunu, dindar ve vatansever şahsiyet Argaios
(dikti).
12. Glykon Asklepion’a annesi için adak (olarak sundu).
13. Athena (ve) Artemis’in (sunağı).
14. Zeus Soter’in (sunağı)
15. Zeus Koryphites’in (sunağı).
16. Apeladorys oğlu Damokharis.
17. Apelas oğlu Thanadorous.
18. Thanadorous kızı Damopatra.
19. Leon kızı Demyla.
20. Paion oğlu Athenades.
21. Gorgias
oğlu Hybristos’a ait ölü yakma kabını altlığıyla birlikte kendisinin vasiyeti
üzerine kendi mülkiyetinden Pantagathos onarttı.
22. Olympis (bu sütunu adadı). Varus.
23. M.
Ulpius Titianus’un (sütunu).
24.
Papylos’un (sütunu).
25.
Hermippos’un t(abağı).
26. Geminos’un
(kandili).
27. [ ]
Octavius [Cal]pur[ni]us’u ----.
28. Side
halkı İmparatoriçe Helena’yı, muzaffer İmparator’un annesini (dikti).
Primary Language | German |
---|---|
Subjects | Linguistics |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | December 1, 2015 |
Published in Issue | Year 2015 Volume: 1 |