Türkiye’de Kamu Personel Yönetimi ve Rejimi İçerisinde Sağlık Personelinin Yeri

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 462 - 492, 29.12.2021

Havva Ecehan Armağan Kaygusuz

https://doi.org/10.47097/piar.937856

Abstract

Devletin sürekli artan göreviyle birlikte bu görevleri yerine getirecek insan kaynağı da artmakta ve çeşitlenmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kamu personeline özgü çalışma sistemlerinin bütünü insan kaynakları yönetimi ve o ülkenin veya o sektörün personel rejimini oluşturur. Devletin asli görevlerinden olan sağlık hizmetlerinin sunumunda da sağlık personeli sistemin en önemli bileşenini oluşturur. Bu çalışmada kamu personel yönetimi ve rejimi ile rejim içerisinde büyük yeri olan sağlık personelinin planlanması, Türkiye’deki bu konuyla ilgili politika dönüşümü ve bu politikalar ışığında oluşan istihdam çeşitliliği, nedenleri ve gereklilikleri incelenmiştir. Türkiye’de kamu sağlık sektöründe personel rejimiyle ilgili yapılan çalışmalar az sayıdadır. Kamu personel rejiminin önemli bir parçası olan sağlık personel rejiminde mevzuatlar ile düzenleme yapılmaya çalışılmış ancak zamanla yapı karmaşık, bölünmüş, parçalı bir hal almıştır. Ayrıca sağlık personel rejimini etkileyen aktörlerin ve konusu olan çalışanların unvan, yetişme/eğitim durumu, gelir düzeyleri, toplumsal konumları ve yaptıkları işler ile bağlı bulundukları kurumsal yapılar da oldukça farklılık gösterebilmektedir. Çalışmada literatür taraması yapılarak sağlık çalışanları analiz edilmiştir.

Keywords

Kamu Personeli, Sağlık Personeli, Kamu Personel Yönetimi, Sağlık Personeli Yönetimi

The Place of Health Personnel in Public Personnel Management in Turkey

Abstract

With the ever-growing duties of state, human sources to fulfil these duties increase and vary, as well. The dimensions of working system peculiar to the civil servants working for state institutions and organisations are formed by an extensive personnel management and personnel regime of that country or sector. Health personnel also compose the most significant component of system in health service delivery which is one of the fundamental duties of state. It has been tried to regulate with legislations within personnel regime which is a substantial part of civil servant regime, however; the structure has become confusing, disunited and fragmental over time. In addition, the titles, backgrounds, levels of income, social positions, works to do and registered institutional structures of the actors affecting the health personnel regime and the personnel that are a subject of regime may also differ notably. In this study, personnel management and regime, planning of health personnel who have a substantial place within regime, political transformation In Turkey related to this subject, employment diversity created In the light of these policies, its reasons and necessities are analysed by reviewing the literature.

Keywords

Public Personnel, Healthcare Personnel, Public Personnel Management, Healthcare Personnel Management.

References

• Acar, Osman Kürşat (2018). “Sağlıkta Dönüşüm Programı Sonrası Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısı; Isparta İli Üzerinden Nitel Bir Analiz”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (3), 703-722.
• Ağartan, Tuba İnci (2008). Turkish Health System in Transition: Historical Background and Reform Experience, Unpublished Ph.D. Dissertation, State University of New York at Binghamton, ProQuest Dissertations Publishing.
• Ak, Murat (2018). “Yeniden Yapılandırılan Sağlık Bakanlığı’nda Değişen İnsan Kaynakları Uygulamaları”, Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 62-78.
• Akdağ, Recep (2007). Nereden Nereye Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Kasım 2002-Haziran 2007, Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 713.
• Akdağ, Recep (2012). Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003-2011), Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Akdur, Recep (2008). “Cumhuriyetten Günümüze Türkiye'de Sağlık”, 12. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, (21-25 Ekim 2008 Ankara), 45-71.
• Akgüner, Tayfun (2009). Kamu Personel Yönetimi: Memurluğa Giriş-Haklar Yükümlülükler-Disiplin- Ceza Kovuşturması-Aylıklar-Emeklilik, İstanbul, Der Yayın Evi.
• Akın, Ülgen, Aksoy, Serap (1985). Sağlık Hizmetlerinde Verimlilik Açısından Bir Yaklaşım, Ankara, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları: 332.
• Aslan, Onur Ender (2005). Kamu Personel Rejimi: Statü Hukukundan Esnekliğe, Ankara, TODAİE.
• Aslan, Onur Ender (2012). Devlet Bürokrasi ve Kamu Personel Rejimi, Ankara, İmge Kitabevi.
• Avcı, Keziban, Ağaoğlu, Selçuk (2014). “Türkiye’de Sağlık İnsan Kaynakları Planlaması”, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 7, 83-94.
• Aykaç, Burhan (1990). “Personel Yönetiminde Yeterlilik İlkesi”, Amme İdaresi Dergisi, 4 (23), 91-109.
• Aykır, Emel (2014). 2000-2012 Sağlık Politikaları Ve Sağlıkta Dönüşüm, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Ayman Güler, Birgül (2005). Kamu Personeli (Sistem ve Yönetim), 1. Baskı, Ankara, İmge Kitabevi.
• Belek, İlker (1998). Sınıf, Sağlık, Eşitsizlik, İstanbul, Sorun Yayınları.
• Bozkurt, Ömer (2008). Kamu Yönetimi Sözlüğü, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• Boztok, Derman ve Kılıç, Bülent (1995). “Sağlık İnsangücü Planlaması”, Çalışma Ortamı, 23, 7-10.
• Cankul, İbrahim Halil (2010). İnsan Kaynakları Yönetimi ve Planlaması: Sağlık Hizmetlerinde Bir Uygulama, Ankara.
• Canman, Doğan (1993). Personelin Değerlendirilmesinde Çağdaş Yaklaşımlar, Ankara, TODAİE.
• Canman, Doğan (2000). İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara, Yargı Yayınları.
• Çirpici, Erdal (2010). Türkiye’de Kamu Sağlık Hizmetlerinde 1980 Sonrası Uygulanan Neo-Liberal Ekonomi Politikalarının Sağlık Personeli İstihdamı Üzerindeki Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Aydın.
• Demirkol, Selami ve Akbulut, Emre (2013). “Türkiye'de Kamu Personelinin Verimliliğinin Arttırılmasında Hukuki Araçlar ve Yargı Kararları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17 (1-2), 1327-1366.
• Dreesch, Norbert, Dolea, Carmen, Poz, Mario R. Dal, Goubarev, Alexandre, Adams, Orvill, Aregawi, Maru, Bergstrom, Karin, Fogstad, Helga, Sheratt, Della, Linkins, Jennifer, Scherpbier, Robert, Youssef-Fox, Mayada (2005) “An Approach to Estimating Human Resource Requirements to Achieve the Millennium Development Goals”, The London School of Hygiene and Tropical Medicine, Oxford University.
• Dikmetaş Elif, İnan Nesrin (2000). “Sağlık İnsan gücü Planlaması”, I. Ulusal Sağlık İdaresi Kongresi, 20-21 Mayıs, Ankara.
• Dolgun, Uğur (2010). İnsan Kaynakları Yönetimi, Ekin Basım Yayım Dağıtım, Bursa.
• DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1963), Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• DPT (1968), İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972), Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• DPT (1973), Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977), Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• DPT (2000), Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005), Ankara, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.
• Durmuşoğlu, Olgun (2013). Türkiye Sağlık Sisteminde Değişim ve 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşların Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararnamenin Sağlık Personeli Tarafından Bilinirlik Düzeyi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Eren Veysel ve Eken Musa (2007). “Kamu Personel Rejiminde Reform Arayışları” (Ed. Şinasi Aksoy ve Yılmaz Üstüner), Kamu Yönetimi Yöntem ve Sorunlar, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 173-193.
• Erdoğan Kaya, Saliha (2014). Kamu Sağlık Kurumlarında İnsan Kaynakları Temini ve Seçiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hastane ve Sağlık Kuruluşlarında Yönetim Bilim Dalı, İstanbul.
• Erigüç, Gülsün, Şahinbaş, Furkan, Demirci, Şenol, Şantaş, Gülcan (2018). “Sağlık Kurumlarında İnsan Kaynakları Alanında Yapılan Çalışmaların İncelenmesi”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (1), 49-64.
• Eryılmaz, Bilal (2010). Kamu Yönetimi, Okutman Yayıncılık.
• Etiler, Nilay (2012). “Neoliberal Politikalar ve Sağlık Emekgücü Üzerindeki Etkileri”, Türk Tabipler Birliği, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 11 (42), 1-11.
• Fişek, Nusret (1983). Halk Sağlığına Giriş, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Dünya Sağlık Örgütü Hizmet Araştırma ve Araştırmacı Yetiştirme Merkezi.
• Fişek, Nusret (1995). “Sağlık İnsan Gücü: Sorunlar ve Çözümler”, Çalışma Ortamı, (Fişek Sağlık Hizmetleri ve Araştırma Enstitüsü Yayını), 23, Kasım-Aralık, 21-24.
• Görmüş, Ayhan (2011). Sağlık Sistemindeki Neoliberal Dönüşümün Sağlık İnsan Gücü Üzerinde Etkisi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Bilim Dalı, İstanbul.
• Gülmez, Mesut (2011). “TBMM 4/C’lileri: Sendika Karşıtı Geçici Personel İstihdamı”, Çalışma ve Toplum, 3, 11-72.
• ILO (2003). Terms of Employment and Working Conditions in Health Sector Reforms, Public Service International Studies.
• İleri, Hüseyin, Seçer, Betül, Ertaş, Handan (2016). “Sağlık Politikaları Kavramı ve Türkiye’de Sağlık Politikalarının İncelenmesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 12, 176-186.
• Kaplan, Ahmet (2013). Sağlık Bakanlığı İstihdam Çeşitliliğinin Karabük İlindeki Sağlık Çalışanlarının Motivasyonuna Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Karabük.
• Karkın, Naci (2007). Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü Sürecinde Yerel Yönetimlerin Tutum ve Beklentileri: Büyükşehir Belediyeleri Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Antalya.
• Kasapoğlu, Aytül (2016). “Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü”, Sosyoloji Araştırmalar Dergisi, 19 ( 2), 131-174.
• Kavuncubaşı Şahin, Yıldırım Selami (2010). Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, 2. Baskı, Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Kayar, Nihat (2018). Kamu Personel Yönetimi, Bursa, Ekin Kitabevi.
• Kaynak Özçelik, Kezban (2016). Kamu Kurumlarında Çalışan Sağlık Personelinin İstihdam Türleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri Anabilim Dalı, İzmir.
• Kılıç, Mustafa ve Tunç, Şebnem (2004). “İnsan Kaynakları Planlaması Açısından Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde Çalışan Hekimlerin Sorunları ve Memnuniyet Durumlarının Değerlendirilmesi”, Sağlık İdaresi Dergisi, 7 (1), 39-64.
• Küçük, Aziz (2017). Kapitalist Devlette Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesindeki Dönüşüm: Türkiye Üzerine Bir Analiz, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Ankara.
• Mavi, Esra Ebru (2010). 1960 Sonrası Türk Sağlık Personeli Politikası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ankara.
• McCourt, Willy (2007). The Merit System and Integrity in the Public Service, Development Economics and Public Policy Working Papers Series No: 20.
• Memişoğlu, Dilek (2011). Sağlık Hizmetlerinde Yaşanan Dönüşüm ve Etkileri: Batı Akdeniz Bölgesi İl Merkezleri Örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta.
• Mollahaliloğlu, Salih (2007). Sağlıkta İnsan Kaynakları Mevcut Durum Analizi, Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Onay, Zeynep (1998). “Sağlık Sektöründe Bilgi Sistemleri”, D.E.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 13 (2), 35-46.
• Özkal Sayan, İpek (2009). “Türkiye’de Kamu Personel Sistemi: İdari, Askeri, Akademik, Adli Personel Ayrımı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 64 (1), 201-245.
• Özkal Sayan, İpek, Albayrak, Süha Oğuz (2011). “İstisnailikten Genelliğe, Geçicilikten Sürekliliğe: 4/B Sözleşmeli Personel İstihdamı”, Amme İdaresi Dergisi, 44 (3), 141-172.
• Özkal Sayan, İpek ve Küçük, Aziz (2012). “Türkiye’de Kamu Personeli İstihdamında Dönüşüm: Sağlık Bakanlığı Örneği”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (1), 171-203.
• Özkal Sayan, İpek (2016). “Türkiye’de Kamu Personel Sisteminde Sorun Alanları ve Çözüm Önerileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71 (3), 669-691.
• Özkan, Şirin (2014). Hastanelerde İş Yüküne Dayalı Personel İhtiyacını Belirleme: Kocaeli Örneği, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hastane İşletmeciliği Anabilim Dalı, İstanbul.
• Özkan, Şirin, Uydacı, Mert (2019). “Sağlık Sektöründe İnsan Kaynakları Planlaması”, Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 29-37.
• Özmen, Remzi (2016). Devlet Memurları Kanunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Sallan Gül, Songül, Dericioğulları, Ayşe, Ergun, Cem, Gül, Hüseyin (2009). “Sosyal Devletin Tasfiyesi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı Çerçevesinde Aile Hekimliği Uygulaması Üzerine Bir İnceleme”, Necat Akyıldız, vd. (Editörler), KAYFOR 2008: 18. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Kamu Yönetiminde Reform, Ankara: TODAİE, 567-582.
• SASAM (Sağlık-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi), Enstitüsü (2018). Türkiye Sağlık Sisteminde İnsan Gücü Durumunun Analizi, Yıl: 4, Sayı: 13, Ankara.
• Savaş, B. Serdar (2001). “Türkiye Sağlık Sistemi: ’Kısa Bir Genel Bakış’”, Yeni Türkiye Dergisi, 39, 87-128.
• Sezer, Mustafa Serdar, Yıldız, Mete (2009). “Türkiye’de Bir Kamu Politikası Sorunu Olarak Yabancı Doktor İstihdamı: Avustralya, Birleşik Krallık ve Kanada Örnekleri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (3), 43-78.
• Schuler, Randall, Huber, L. Vandra (1990). Personnel and Human Resource Management, 4th Edition, Boulder, Colorado, West Public Company.
• Sümbüloğlu, Kadir (1982). Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler, Ankara, Türk Tabipler Birliği Ankara Tabip Odası Yayını: 4.
• Sünter, Minenur (2018). “Sağlık Kurumlarında İnsan Kaynakları Yönetiminin Önemi”, Verimlilik Dergisi, 3, 143-160.
• Şahin, Bahadır (2016). “Kamu Personel Sisteminde İşe Girme ve Yükselmede Çağdaş Liyakat Kavramları”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 231-242.
• Şantaş, Fatih, Özer, Özlem ve Çıraklı, Ümit (2012). “Türk Kalkınma Planlarında Sağlık İnsan Gücü Planlaması”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (2), 45-59.
• Şaylan, Gencay (2000). Devlet Reformu: Kamu Personel Yönetiminden İnsan Kaynaklarına Geçiş, İstanbul, TESEV Yayını.
• Tahtalıoğlu, Hava (2016). Yükselmeye Açık Kamu Personel Sistemine Sahip Türkiye’de ‘Cam Tavan’, Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Denizli.
• Taşkın, Mükremin (2001). “Sağlık Politikamız”, Yeni Türkiye, 7 (39), 243-250.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1990). 2000 Yılında Herkese Sağlık, T.C. Sağlık Bakanlığı, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1996). “Sağlık İnsan gücü Mevcut Durum Raporu”, Ankara, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2003). Sağlıkta Dönüşüm, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü (2007a). Sağlıkta İnsan Kaynakları ve Politika Oluşturma Çalıştayı, Ankara, 32-54.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü (2007b). Türkiye’de Sağlığa Bakış, Ankara, 211-214
• Tutum, Cahit (1976). Personel Yönetimi, Ankara, TODAİE.
• Türkay, Figen, Özcan, Serpil, Taranto, Yael, Koç, Yenigül, Veziroğlu, Aykut, Akbay, Kemal (1999). Sağlık İnsangücü Mevcut Durum Raporu, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü Yayını, Ankara.
• Ulutaş Ünlütürk, Çağla (2011). Türkiye’de Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü, NotaBene Yayınları, Ankara.
• Yalçın, Berrin (2011). Kamu Sektöründe Sözleşmeli Personel İstihdamı: Akdeniz Üniversitesi Örneği, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ABD, Isparta.
• Yavuz, Cavit Işık (2016). “Sağlık Emekçilerinin Durumu Üzerine”, Türk Tabipler Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 16 (60), 2-7.
• Yenimahalleli Yaşar, Gülbiye (2010). “Türk Sağlık Politikasında Neoliberal Dönüşüm: Eleştirel Bir Değerlendirme”, İpek Özkal Sayan (Yay. Haz.), Devlet Yönetim Bilimi: Kamu Yönetimi, Bürokrasi, Yerel Yönetimler. Prof.Dr. Kurthan FİŞEK İçin Yönetim Üzerine, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Yıldırım Hasan Hüseyin ve Yıldırım Türkan (2013). “Türkiye Sağlık Reformları ve Politikaları: Politika Analizi Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, (Ed. Mete Yıldız ve M. Zahid Sobacı), Kamu Politikası Kuram ve Uygulama, Ankara, Adres Yayınları, 352-385.
• Yıldırım, Selami ve Işıkhan, Vedat (2014). “Sağlık İnsan Gücü Planlaması: Sosyal Hizmet Uzmanlarına Yönelik Bir Durum Analizi”, Toplum ve Sosyal Hizmet, 25 (1), 133-148.
• Yılgör, Esat (2006). “Sağlıkta İnsangücü Planlaması Nasıl Yapılmalı?”, Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı, 01-03 Aralık 2006, 24-30.
• YÖK (2010). Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu, Ankara, YÖK.
• www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf (657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu)
• www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf (4857 Sayılı İş Kanunu)
• www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5258.pdf (5258 Sayılı Aile Hekimliği Kanunu)
• www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.17232&MevzuatIliski=0(Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği)
• www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari (Onbirinci Kalkınma Planı)