Yabancı Mahkemeler Lehine Yapılan Yetki Anlaşmasında Seçilen Mahkemenin Belirli Olmamasından Kaynaklanan Meseleler

Year 2020, Volume: 40 Issue: 1, 299 - 352, 30.06.2020

İlyas Arslan

Abstract

Türk hukukunda 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) m.47 hükmüyle yabancılık unsuru içeren borç ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkların yabancı devlet mahkemelerinde çözümlenmesi konusunda yetki anlaşmaları akdetme yetkisi tanınmıştır. Yargıtay, MÖHUK m.47’de yer almamasına rağmen, yabancı mahkemeleri yetkilendiren anlaşmaların geçerliliği için seçilen yabancı mahkemenin/mahkemelerin belirli olması şartını aramaktadır. Ancak, Yargıtay’ın yabancı mahkemenin belirli olması şartına ilişkin içtihatlarında, söz konusu şartın aranmasına haklı kılan gerekçeler ortaya konmadığı gibi, yakın tarihli çoğu kararında gerekçe olarak yalnızca yetki anlaşmasıyla Türk mahkemelerinin yetkili kılınmasının hukuki rejimini belirleyen Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.17-18’e dayandığı görülmektedir. Daha da önemlisi, Yargıtay’ın yakın tarihli içtihatları dahi birbiriyle çelişki arz etmektedir. Bu durum, MÖHUK m.47’ye güvenerek Türk mahkemelerinin yetkisinin bertaraf edildiği ve olası uyuşmazlığın yabancı mahkeme önünde görüleceği düşüncesiyle hareket eden tarafları belirsizliğe itmektedir. Kaldı ki söz konusu şartın aranmasının, milletlerarası yetki anlaşmalarının amacı ve işlevi karşısında ne derece yerinde olduğu da tartışmaya açıktır. Ayrıca MÖHUK m.47 bakımından söz konusu şartın aranması, kimi hallerde yabancı devlet mahkemelerini yetkilendiren kimi anlaşmaların geçerliliğine ilişkin problemleri de ortaya çıkarabilecektir.

Keywords

Yetki Anlaşmaları, Yabancı Mahkemeleri Yetkilendiren Anlaşmalar, MÖHUK m.47, Yabancı Mahkemenin Belirli Olması, Yetki Anlaşmasının Geçerliliği

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Issues Arising from Uncertainty of Chosen Court in Choice-of-Forum Agreements Conferring Jurisdiction on Foreign Courts

Abstract

In Turkish law, Article 47 of Turkish Code on Private International Law and International Civil Procedure no.5718 (CPIL) allows parties to agree on foreign courts to resolve disputes arising out of contractual relationships with foreign elements. Although there’s no such stipulation in Art.47, the Court of Cassation demands that a foreign court(s) chosen by the parties must be determined specifically in the choice-of-forum agreement. However, the Court has not revealed reasonable or justified reasons for their decisions. More recently, the Court has based its decisions only on Art.17-18 of Turkish Code on Civil Procedure which determines the legal regime of choice-of-forum agreements in Turkish courts. More importantly, even the most recent decisions in the Court regarding the application of this condition in question contradicts each other. This situation pushes the parties, who believe that the competence of Turkish courts have been abolished and possible disputes will be heard before foreign courts by relying on Art.47 of CPIL, to the uncertainty. Moreover, it can also be argued as to what extent it’s appropriate to seek for this condition in terms of the purpose and function of choice-of-forum agreements.

Keywords

Choice-of-Forum Agreements, Choice-of-Forum Agreements on Foreign Courts, Art.47 of the CPIL, the Certainty of the Foreign Court, Validity of Choice-of-Forum Agreements

References

• Akıncı Z, Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmesine Dayanan Yabancı Derdestlik (Seçkin 2002).
• Akıncı Z, ‘Milletlerarası Usul Hukukuda Seçilen Mahkemenin Bağlantılı Olması Koşulu’ (2002) 22(2) MHB (Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan) 1-28.
• Akkan M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku (15th edn On İki Levha 2017). Altuğ Y, Devletler Hususi Hukukunda Yargı Yetkisi (2nd edn İstanbul Üniversitesi Yayınları 1979)
• Aşık İ, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre Yetki Sözleşmesi’ Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2011(97) 11-48.
• Aybay R and Dardağan E, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2nd edn İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2008)
• Bayraktaroğlu Özçelik G, Milletlerarası Usûl Hukukunda Paralel Davalar (Yetkin 2017).
• Briggs A, Agreements on Jurisdiction and Choice of Law (OUP 2008). Briggs A, Private International Law in English Courts (2014 OUP).
• Bolayır N, Medeni Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmeleri (Beta 2009).
• Canbeldek Ö, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Kanunu Işığında Yetki Sözleşmeleri’ (2012) 8(2) MİHDER 203-238.
• Chen RC, ‘Taiwan: Legislation and Practice on Choice of Court Agreements in Taiwan’ in Mary Keyes (ed), Optional Choice of Court Agreements in Private International Law (Asser Press 2020) 387-408.
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (15th edn Beta 2017)
• Demir Gökyayla C, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Vesayet’ Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011(1) (Prof.Dr. Atâ Sakmar’a Armağan) 403-427.
• Demir Gökyayla C, Milletlerarası Özel Hukukta Tek Satıcılık Sözleşmeleri (Münhasır Bayilik Sözleşmeleri) (2nd edn Vedat 2013).
• Demirkol B, Milletlerarası Yetki Anlaşmaları (Vedat 2018).
• Dicey, Morris and Collins, The Conflict of Laws Vol.1 (15th edn Sweet and Maxwell 2012).
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (5th edn 2019).
• Ekşi N, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi (2nd edn Beta 2000).
• Ekşi N, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi (Beta 2013).
• Ekşi N, ‘Uluslararası Ticarete İlişkin İki Güncel Sorun: Sözleşme Bedelinin Yabancı Para Olarak Ödenmesi ve Yabancı Mahkemenin Yetkisinin Tesisi’ (1998) 72(10-12) 864-891.
• Esen E, ‘Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Kavramı’ (2002) 22(2) MHB (Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan) 183-206.
• Esen E, ‘Alman Hukukunda İhtarlı Basit Dava Usulü (Mahnverfahren) Çerçevesinde Verilen Kararların Türk Hukukunda Tenfizi’, (2007) 27(1-2) MHB 21-80.
• Esen E, ‘Critique of a Turkish Court of Cassation Decision on the Validity of Choice-of-Law and Choice of-Forum Clauses in an Insurance Agreement’, (2010) 42(59) Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul 365-375.
• Esen E, ‘Yetkili Kılınan Tahkim Kurumunun Mevcut veya Belirli Olmadığı Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği’ UTTDER (2017)(1) 75-148
• Fentiman R, International Commercial Litigation (2dn edn OUP 2015).
• Hartley T, Choice-of-Court Agreements under the European and International Instruments (OUP 2013).
• Hartley TC, International Commercial Litigation-Texts, Cases and Materials on Private International Law (2nd edn Cambridge University Press 2015).
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı (4th edn Beta 2013).
• Joseph D, Jurisdiction and Arbitration Agreements and Their Enforcement (3ed edn Sweet and Maxwell 2015)
• Keyes M and Marshall BA, ‘Jurisdiction Agreements: Exclusive, Optional and Asymmetrical’, (2015) 11(3) Journal of Private International Law 345-378.
• Kuru B, ‘Sözleşme ile Yabancı Mahkemenin Yetkili Kılınması’ (1986) 6(2) MHB 140-145.
• Magnus U, Mankowski P and Magnus U, Brussels Ibis Regulation (2016), Art.25 Ed. Ulrich Magnus and Peter Mankowski (Verlag 2016).
• Merret L, ‘Article 23 of the Brussels I Regulation: A Comprehensive Code for Jurisdiction Agreements?’ ICLQ (2009) 58(3) 545-564.
• Mikelenas V, ‘Reform of Private International Law in Lithuania’ 2005(7) Yearbook of Private International Law 161-181.
• Müller-Chen, Zürcher Kommentar zum IPRG, Band I (3.Auflage 2018).
• Nomer E, Devletler Hususî Hukuku (22th edn Beta 2018).
• Nomer E, ‘Devletler Hususî Hukukunda Milletlerarası Yetki Mefhumu’ (1974) 40(1-4) İÜHFM 393-426.
• Nomer E, ‘Yabancı Mahkeme İlâmlarının Tenfizinde Mahkemelerin Yetkisi ve Kamu Düzeni’ (2003) 23(1-2) MHB (Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan) 565-578.
• Nuyts A, Study on Residual Jurisdiction, (Review of the Member States’ Rules concerning the “Residual Jurisdiction” of their courts in Civil and Commercial Matters pursuant to the Brussels I and II Regulation), General Report, Final Version Dated 3 September 2007.
• Özgenç Z, ‘Brüksel I Bis Tüzüğü Uyarınca Yetki Anlaşmalarının Geçerliliği’, (2017) 37(2) MHB (Prof.Dr. Yücel Sayman’a Armağan).
• Patzina, Münchener Kommentar Zur ZPO (5.Auflage 2016).
• Rozehnalová N, Mahdalová S and Zavadilová L, ‘Czech Republic: The Treatment of Optional and Exclusive Choice of Court Agreements’ in Mary Keyes (ed.), Optional Choice of Court Agreements in Private International Law (Asser Press 2020) 169-195.
• Sakmar A, Yabancı İlâmların Türkiye’deki Sonuçları (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1982).
• Sakmar A, Ekşi N and Yılmaz İ, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun: Mahkeme Kararları, (2nd edn Beta 1999).
• Sargın F, Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Anlaşmaları (Yetkin 1996).
• Schoeman E, ‘South Africa: Time for Reform’ in Mary Keyes (ed), Optional Choice of Court Agreements in Private International Law (Asser Press, 2020) 347-368.
• Schulz A, ‘The Hague Convention of 30 June 2005 on Choice of Court Agreements’, 2005(7) Yearbook of Private International Law 1-16.
• Stein F and Jonas M, Kommentar zur Zivilprozessordnung, (23. Auflage Mohr Siebeck 2014).
• Süral C, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2012(100) 167-216.
• Süzen B, Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Yetkisinin Denetimi (On İki Levha 2016).
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn Beta 2019).
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (7th edn Beta 2019).
• Şensöz Malkoç E, Aile Hukukuna İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması (Oniki Levha 2017).
• Tanrıbilir FB, ‘30 Haziran 2005 Tarihli Yetki Anlaşmasına Dair Lahey Sözleşmesi’ (2007) 11(1-2) GÜHFD 321-354. Tiryakioğlu B, Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi (AÜHF Yayınları 1996).
• Tu G and Huang Z, ‘People’s Republic of China (PRC): Optional Choice of Court Agreements in the Vibrant Age’ in Mary Keyes (ed.), Optional Choice of Court Agreements in Private International Law (Asser Press 2020) 151-168.
• Tütüncübaşı U, Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Tanınması (Adalet 2014).
• Vischer F, ‘General Course oın Private International Law’, Recueil Des Cours-Collected Courses 1992(232) 9-255.
• İnternet Kaynaklar/Web References
• <https://assets.hcch.net/docs/0de60e2f-e002-408e-98a7-5638e1ebac65.pdf>
• <www.lexpera.com.tr> <https://www.ilo.org/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/106778/131132/F303261621/ J2017T0028P_20180102_FIN.pdf>
• <https://sociedip.files.wordpress.com/2013/12/belgica-the-code-of-private-international-law-2004. pdf>
• <http://www.pravda.gov.me/ResourceManager/FileDownload.aspx?rid=169116&rType=2&file=In ternational%20%20private%20law%20act.pdf>
• <https://www.ifrc.org/Docs/idrl/868EN.pdf> <http://www.pisrs.si/Pis.web/npbDocPdf?idPredpisa=ZAKO5288&idPredpisaChng=ZAKO1258 &type=doc&lang=EN>
• <https://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2012:351:0001:0032:en:PDF>
• <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/full-text/?cid=98>
• <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=98>
• <www.kazanci.com> <https://www.mevzuatdergisi.com/2003/09a/04.htm#>
• <https://emsal.yargitay.gov.tr>
• <https://eur-lex.europa.eu>
• <https://ila.vettoreweb.com>
• <https://www.justice.gov.za/about/sa-courts.html>
• <https://www.judiciary.uk/about-the-judiciary/the-justice-system/jurisdictions/civil-jurisdiction/>
• <https://en.wikipedia.org/wiki/High_Court_of_Justice>
• <https://www.bger.ch/ext/eurospider/live/de/php/aza/http/index.php?highlight_ docid=aza%3A%2F%2F21-09-2017-4A_131-017&lang=de&type=show_ document&zoom=YES&>