Cross-Border Surrogacy Motherhood in Comparative Law and The Problem of Legal Parenthood

Year 2020, Volume: 40 Issue: 1, 437 - 480, 30.06.2020

Cahit Ağaoğlu

Abstract

Surrogacy motherhood emerges as one of the popular topics in private international law. The reasons are that surrogacy motherhood is a complex phonemonen both in social and legal aspects and domestic legal approaches differ widely between jurisdictions. Some countries disallow the surrogacy motherhood, some countries allow it with some conditions, some other countries remain unregulated. This study first determines these countries in theorical approaches. These theoretical approaches clearly demonstrate that prohibition of surrogacy do not stop this activity. On the contrary, intended parents living in a country where surrogacy is prohibited travel to the countries where surrogacy is permitted. This situation injects foreigness to surrogate motherhood and makes it the subject of private international law and therefore brings to fore the problem of conflict of laws. This study clarifies these problems vis a vis domestic jurisprudence and with the aid of the surveys conducted with the those involved in the surrogacy process. The surveys and case-law demonstrate that the most important problem in the practice of surrogacy is who the legal parents of the child should be and consequently to determine the nationality of the child. It is emphasized how this issue is clarified both in common and civil law jurisdictions.

Keywords

Surrogate mother, Cross border surrogacy, Legal parenthood, Conflict of laws, Recognition, Lex fori

Karşılaştırmalı Hukukta Sınıraşan Taşıyıcı Annelik ile Taşıyıcı Anneden Doğan Çocukların Yasal Anne-Babalığının Kazanılma Sorunu

Abstract

Milletlerarası Özel Hukuk’ta taşıyıcı annelik konusu önemli bir yer edinmeye başlamıştır. Bunun sebepleri olarak taşıyıcı annelik konusunun hem sosyal hem de hukuki açıdan karmaşık bir konu olması ve aynı zamanda iç hukuk düzenlemelerinin bu konuda farklılık göstermesi sayılabilir. Ülkelerin bir kısmı taşıyıcı anneliği tamamen yasaklarken bir kısım ülkeler ise taşıyıcı anneliğe belli şartlarla izin vermekte, bazıları ise bu konuda hiçbir düzenleme getirmemektedir. Çalışmamızda öncelikle bu ülkeler tespit edilerek teoride getirilen düzenlemelere ışık tutulacaktır. Bu teorik çalışmalarda görülecektir ki, taşıyıcı anneliğin yasak olması bu faaliyeti durdurmamakta, tam tersine taşıyıcı anneliğin yasak olduğu ülkelerde yaşayanlar taşıyıcı anneliğin serbest olduğu ülkelere giderek orada çocuk sahibi olmaya çalışmaktadır. Bu durum da taşıyıcı anneliğe yabancılık unsuru katarak milletlerarası özel hukuk konusu haline getirdiği gibi beraberinde birçok kanunlar ihtilafı sorununa da yol açmaktadır. Uygulamada bu sorunların neler olduğu mahkeme içtihatları ve taşıyıcı annelik sürecinde yer alan aktörler ile yapılan anketler ile tespit edilmeye çalışılacaktır. Yapılan anketler ve elde edilen içtihatlar, sınıraşan bir taşıyıcı annelik uygulamasında en önemli sorunun çocuğun yasal anne ve babası kimler olması gerektiği ve buna bağlı olarak çocuğun vatandaşlığı konusunu öne çıkarmıştır. Bu sorunun gerek Kara Avrupası gerekse de Anglo-Sakson Hukuk sistemini benimseyen ülkelerdeki mahkeme kararlarıyla nasıl çözüme kavuşturulduğu konusu üzerinde de durulacaktır.

Keywords

Taşıyıcı anne, Sınıraşan taşıyıcı annelik, Yasal ebeveynlik, Kanunlar ihtilafı, Tanıma, Lex fori

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

References

• <https://britishsurrogacycentre.com/>, Erişim Tarihi 28 August 2019.
• <https://hopesurrogacysupportservice.co.uk/>, Erişim Tarihi 28 August 2019.
• <https://www.brilliantbeginnings.co.uk/about>, Erişim Tarihi 28 August 2019.
• <https://www.loc.gov/law/foreign-news/article/brazil-new-rules-approved-for-assistedreproduction/>, Erişim Tarihi 21 August 2019.
• <https://www.medbox.org/india/national-guidelines-for-accreditation-supervision-and-regulationof-art-clinics-in-india/preview?q=>, Erişim Tarihi 01 September 2019.
• Abdul-Kareem M and Killian A (eds), Assisted Reproductive Technologies, 2010(11) Georgetown Journal of Gender and the Law, 411.
• Ahsen Türkmen S., ‘Milletlerarası Özel Hukukta Taşıyıcı Annelik’, in Günseli Öztekin Gelgel and Faruk Kerem Giray (eds), Milletlerarası Aile ve Çocuk Hukukuna İlişkin Seçilmiş Makaleler (Beta 2017) 142 vd.
• Akıncı Ziya and Demir Gökyayla Cemile, Milletlerarası Aile Hukuku (Vedat 2010) 122.
• Baygın Cem, ‘Kan Bağına Dayanan Soybağı’, Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 2002 (6) 258.
• Baygın Cem, Soybağı Hukuku (On İki Levha 2010) 15 vd.
• Beaumont Paul and Trimmings Katarina, ‘Working Paper No 2016/4: Recent jurisprudence of the European Court of Human Rights in the area of cross-border surrogacy: is there still a need for global regulation of surrogacy?’1, 1-5 (University of Aberdeen Working Papers) < https://www. abdn.ac.uk/law/documents/CPIL_2016-4.pdf>, Erişim Tarihi 19 September 2019.
• Ben-Nun Liubov, Surrogate Motherhood Hagar and Sarah (B.N. Publications 2014) 74 vd.
• Beşir Acabey Mehmet, Soybağı (Güncel 2002) 221-222. Browne-Barbour Vanessa, ‘Bartering for Babies: Are Preconceptions Agreements in the Best interest of Children?’ 2004 (26), Whittier Law Review 429, 436.
• Bychkov Gree Sonia, ‘Interstate Intercourse, How Modern Assisted Reproductive Technologies Challenge the Traditional Realm of Conflicts of Law’, (2009) (24) Wisconsin Journal of Law, Gender and Society, 25, 25-115; Çelikel Aysel and Erdem Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk (15th edn Beta 2017) 257 vd.
• Doğan İzzet, Öğretide ve Uygulamada Milletlerarası Aile Hukuku ve Milletlerarası Usul Hukuku (Seçkin 2010) 77.
• Ekşi Nuray, ‘Mahkeme Kararlarında Sınıraşan Taşıyıcı Anneliğe İlişkin Hukuki Sorunlar’ (2016) 36(2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (MHB) 1, 27-28.
• Erdem Bahadır, Türk Vatandaşlık Hukuku (7th edn, Beta 2019).
• Erol Yasemin, Yapay Döllenme Yöntemleri ve Taşıyıcı Annelik (Yetkin 2012).
• Field Martha, ‘Reproductive Technologies and Surrogacy: Legal Issues’, 1991-1992 (25), Creighton Law Review 1589, 1595.
• Hague Conference on Private International Law, ‘A Preliminary Report on the Issues Arising from International Surrogacy Arrangements (Prel.Doc. No:10 for the 2012 Council)’ para. 37. <https:// assets.hcch.net/docs/d4ff8ecd-f747-46da-86c3-61074e9b17fe.pdf>, Erişim Tarihi 11 September 2019.
• Hatemi Hüseyin and Kalkan Oğuztürk Burcu, Kişiler Hukuku, Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler (Vedat 2013).
• Kalkan Oğuztürk Burcu, Türk Medeni Hukuku’nda Biyoetik Sorunlar (Vedat 2011).
• Kırkbeşoğlu Nagehan, Soybağı Alanında Biyoetik ve Hukuk Sorunları (Vedat 2006).
• Kokiasmenos Maria and Mihalich Lori, ‘Assisted Reproductive Technology’ (2004) (5) The Georgetown Journal of Gender and the Law, 619-642.
• Lammers Roman, Leihmutterschaft in Deutschland, Rechtfertigen die Menschenwürde und das Kindeswohl ein striktes Verbot? (Peter Lang 2017).
• Malhotra Anil and Malhotra Ranjit, ‘All Aboard the Fertility Express’, <https://docplayer. net/20135516-Malhotra-malhotra-associates-international-lawyers-all-aboard-for-the-fertilityexpress.html>, Erişim Tarihi 23 July 2019.
• Martínez De Aguirre Carlos, ‘Surrogate Motherhood in Spanish and Latin American Law : The law and the loophole’ in Piotr Mostowik (ed), Fundamental Legal Problems of Surrogate Motherhood Global Perspective (IWS 2019).
• Mayer Claudia, ‘Ordre public und Anerkennung der rechtlichen Elternschaft in internationalen Leihmutterschaftsfällen’, (2014) 78 Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht.
• Metin Sevtap, ‘Yöründengesinden Çıkan Tabiat: Etik, Sosyal, Psikolojik ve Hukuki Görünümleriyle Taşıyıcı Annelik, (2012) İstanbul Barosu Dergisi (Sağlık Hukuku Makaleleri II) 7, 47.
• Munro Julie, ‘How much Does the Surrogacy Costs?’<https://mtqua.org/2014/09/29/commercialsurrogacy-cost/#more-6592>, Erişim Tarihi 01 September 2019.
• Nomer Haluk Nami, ‘Suni Döllenme Dolayısıyla Ortaya Çıkabilecek Nesep Problemleri’ in M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, (Beta 2000).
• NOMER Ergin, Türk Vatandaşlık Hukuku (26th edn, Filiz 2019).
• Özdemir Hayrünnisa, ‘Yapay Döllenme ve Soybağı’ (2013) Prof.Dr.Mustafa Dural’a Armağan 901.
• Özsunay Ergun, ‘Yapay Döllenmeye İlişkin Hukuki Sorunlar’ (2009) Ankara Brosu Yayınları (II. Sağlık Hukuku Kurultayı) 57, 85.
• Öztekin Gelgel Günseli, Devletler Özel Hukukunda Çocuk Hukukundan Doğan Problemler (Beta 2012).
• Parlak Börü Şafak, ‘Aile Hukukunda Zor Bir Dönemeç’ (2019) 39 (1) MHB 63, 96 vd.
• Pluym, Liesbet & Pennings Guido, ‘Surrogate Motherhood in Belgium’ in E. Sills (ed) Handbook of Gestational Surrogacy: International Clinical Practice and Policy Issues (Cambridge 2016).
• Rodziewicz Piotr, ‘International surrogacy – conflict of laws and procedural issues of judicial cooperation in civil matters’ in Piotr Mostowik (ed), Fundamental Legal Problems of Surrogate Motherhood Global Perspective (IWS 2019) 902.
• Scott Sills Eric, M. Healy Clifford, ‘Building Irish Families Through Surrogacy: Medical And Judicial Issues for the Advanced Reproductive Technologies’, <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pmc/articles/PMC2585562/,> Erişim Tarihi 21 August 2019. Serozan Rona, Çocuk Hukuku (Vedat 2005).
• Surrogacy in the UK: Further Evidence for reform Second Report of the SurrogacyUK Working Group on Surrogacy Law Reform December 2018 <https://surrogacyuk.org/wp-content/ uploads/2018/12/Surrogacy-in-the-UK-2nd-Report-20181 230.pdf>.
• Surrogacy in the UK: Myth Busting and Reform Report of Surrogacy UK WOrking Group on Surrogacy Law Reform November 2015 <https://kar.kent.ac.uk/59740/1/Surrogacy%20in%20 the%20UK%20Report%20FINAL .pdf>.
• Steven H. Synder and Mary Patricia Bryn, ‘The Use of Prebirth Parentage Orders on Surrogacy Proceedings’, 2005(6) Family Law Quarterly 633, 633-634; <https://www.researchgate.net/ publication/7170329_The_use_of_ prebirth_parentage_ orders_in_surrogacy_proceedings>, Erişim tarihi 26 July 2019.
• Svitnev Konstantin, ‘Legal Control of Surrogacy International Perspectives’ in Joseph G Schenker (Ed), Ethical Dilemmas in Assisted Reproductive Technologies (Berlin, Walter de Gruyter GmbH & Co KG, 2011) 155.
• Şensöz Malkoç Ebru, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Boşluk: Taşıyıcı Annelik’, (2012-2013) 25 SD Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 90-93.
• Şensöz Malkoç Ebru, ‘Uluslararası Taşıyıcı Annelik Sözleşmesinden Doğan İhtilaflara Uygulanacak Hukuk’ (2005) 35 (2) MHB 13, 15-16.
• Şimşek Ayşe, ‘Yapay Döllenme Tekniği Olarak Taşıyıcı Annelik: Hukuki ve Biyoetik Açıdan Değerlendirilmesi’ (2014) 6 Journal of Intercultural and Religious Studies, 27, 30 < https:// docplayer.biz.tr/2736758-Yapay-dollenme-teknigi-olarak-tasiyici-annelik-hukuki-ve-biyoetikacidan-degerlendirilmesi.html>, Erişim Tarihi 01 September 2019.
• Tekinalp Gülören and Uyanık Çavuşoğlu Ayfer, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları (Vedat 2016).
• Tiryakioğlu Bilgin, Milletlerarası Özel Hukukta Çocuklara İlişkin Kurallar (1991, 6) Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı 29.
• Torres Gloria, Shapiro Anne, K. Mackey Tim, ‘A review of surrogate motherhood regulation in south American countries: pointing to a need for an international legal framework’, <https:// bmcpregnancychildbirth. biomedcentral.com/articles/10.1186/s12884-019-2182-1>, Erişim Tarihi 21 August 2019.
• Trimmings Katarina and Beaumont Paul, ‘Parentage and Surrogacy in a European Perspective’ in Jens M. Scherpe (ed), European Family Law Volume 3 (Edward Elgar 2016) 237.
• Trimmings Katarina and Beaumont Paul, ‘General Report on Surrogacy’ in Katarina Trimmings and Paul Beaumont (eds), International Surrogacy Arrangements, Legal Regulation at the International Level, (Hart Publishing, 2013), 439.
• Turgut Cemile, Yapay Döllenme Taşıyıcı Annelik ve Soybağına İlişkin Hukuki Sorunlar (XII Levha 2016).
• Uyanık Çavuşoğlu Ayfer, ‘Devletler Özel Hukukunda Yapay Döllenme Sonucunda Dünya’ya Gelen Çocuk ile Ana ve Babası Arasındaki Nesep İlişkisine Uygulanacak Hukuk Sorunu’, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi (2006) 17-18 (Ocak-Şubat) 32.
• Uyanık Çavuşoğlu Ayfer, ‘Yeni MÖHUK’a Göre Soybağı İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Sorunu’ (2008) 2 Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 315, 315-322.
• Westreich Avishalom, ‘Surrogacy and Egg Donation in Israel: legal arrangements, difficulties and arrangements’ in Piotr Mostowik (ed), Fundamental Legal Problems of Surrogate Motherhood Global Perspective (IWS 2019) 269 vd.
• Zuckerman Jamie L., ‘Extreme Makeover-Surrogacy Edition: Reassessing the Marriage Requirement in Gestational Surrogacy Contracts and the Right to Revoke Consent in Traditional Surrogacy Agreements’, (2007-2008) 32 (3) Nova Law Review, 661, 665.