Türkiye’ye İadesi İstenen Çocuk Hakkında Tokyo Mahkemelerince Verilmiş Kararlar ve Japonya Örneğine Genel Bakış

Year 2021, Volume: 41 Issue: 2, 421 - 461, 29.12.2021

Onur Can Saatcıoğlu

Abstract

Japonya, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Sözleşme'nin tamamlandığı 1980 yılından sonraki otuz yıl boyunca Sözleşme’ye taraf olmaktan kaçınmıştır. Bu tercih, uluslararası camiada Japonya’ya karşı yoğun tepkiler doğmasına yol açmış ve nihayetinde Sözleşme, Japonya'da 1 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Japon uygulama kanunu, bir anlamda Sözleşme’nin yeniden yazılması halini almış, Japonya’nın ihtiyaçları ve öncelikleri doğrultusunda deyim yerindeyse “özel dikim” hazırlanmıştır. Sözleşme m.13/1-b hükmünde yer alan "ciddi risk" istisnası, Japon uygulama kanununda Sözleşme’deki aslından daha geniş bir kapsamda düzenlenmiş ve mahkemelere yol gösterecek bir fonksiyonda kaleme alınmıştır. Bu hüküm, ilk defa Türkiye'den yapılmış bir iade istemi hakkında uygulanmıştır. Bir başka deyişle, Sözleşme’nin Japonya’da yürürlüğe girdiği andan itibaren bir mahkeme tarafından “ciddi risk” istisnası kapsamında verilmiş ilk red kararı, Türkiye’de yaşayan Türk vatandaşı bir baba aleyhine verilmiştir. Tokyo Aile Mahkemesi'nin iade yönünde verdiği karar, Tokyo Bölge Mahkemesi'nce istisna hükmü işletilerek iptal edilmiştir. Bu çalışmanın ana konusu, söz konusu mahkeme kararlarının Türkçe'ye çevrilerek belirli bir sistematik dahilinde sunulmasıdır. Fakat öncelikle, Japonya’nın niçin uzun bir süre Sözleşme’ye taraf olmaktan özellikle kaçınmış olduğu ve nihayet taraf olacağı zaman da neden ilk olarak detaylı bir uygulama kanunu hazırlamak yolunu tercih ettiği hususlarına temas edilecektir. Ardından, Japon uygulamasında iade taleplerinin değerlendirilme süreci hakkında kısa bir bilgilendirme yapılacaktır. Japon uygulama kanununun bu istisnayı ne şekilde düzenlediği, özellikle de bu konuda Sözleşme metninden ne ölçüde farklılaştığı hususlarına temas edilecektir. Son olarak, ilgili mahkeme kararları sunulacak ve bu kararlara ilişkin değerlendirmemize yer verilecektir.

Keywords

Lahey Sözleşmesi, uluslararası çocuk kaçırma, ciddi risk, Japon hukuku, madde 13/1-b

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Tokyo Court Decisions Regarding a Request for the Return of a Child to Turkey and a Brief Reference to the Japanese Practice

Abstract

Japan refrained from becoming a party to the Convention of 25 October 1980 on Civil Aspects of International Child Abduction for nearly thirty years following its completion. Due to this choice, Japan received enormous pressure from numerous states, all of which eventually led to Japan becoming a member state, and thus, starting from 1 April 2014, applying the Convention. The Japanese implementation act was drafted completely mindful of the particular needs and priorities of Japan and therefore ended up being a customized text. In the Act, the provision related to the "grave risk" exception of art.13(1)b of the Convention was stipulated in a broader scope than the original rule, with an aim to guide Japanese courts dealing with matters which may fall under this exception. The first time this provision was ever applied, the application was made from Turkey and by a Turkish father. The return order given by Tokyo Family Court was challanged by the Japanese mother and ultimately cancelled by Tokyo District Court. This paper aims to translate the above decisions into Turkish and present them in a systematic way. For doing that, however, reasons for Japan's late ratification and for it's need of a detailed implementation act must be revealed. Then, following after a short introduction to the general application framework embraced by the Act, the approach regarding the grave risk exception and in which ways it differs from the Convention will be examined. Lastly, the abovementioned two decisions alongside our comments on them will be given.

Keywords

Hague Convention, international child abduction, grave harm, Japanese law, article 13(1)b

References

• Convention of 25 October 1980 on the Civil Aspects of International Child Abduction Status Table, (Hague Conference on Private International Law, 19.07.2019) <https://www.hcch.net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=24> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Costa J, ‘If Japan Signs the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction: Real Change or Political Maneuvering?’ (2010) 12 Or. Rev. Int'l L. 369-388
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta 2020)
• Gaimushou, ‘Nihon to kokusai shakai no heiwa to antei ni muketa torikumi’ in Gaikou seisho (mofa, 2011) (外務省, ‘日本と国際社会の平和と安定に向けた取組’ (2011) 外交青書) <https://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/bluebook/2011/pdf/pdfs/3_1.pdf> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Hanley P, 'Black Hole in the Rising Sun: Japan and the Hague Convention on Child Abduction' (2016) 2 DePaul Int'l Hum Rts J 1-22
• Hayakawa S, ‘Haagu kodasshu jouyaku dansou -nihon no oyako housei e no ichishiten (tokushuu shinken wo meguru doukou - minpounado kaisei to haagu jouyaku kamei e no ugoki) (2011) 1430 Jurisuto 12-18 (早川眞一郎, ‘「ハーグ子奪取条約」断想--日本の親子法制への一視点(特集 親権をめぐる動向--民法等 改正とハーグ条約加盟へのうごき’ (2011) 1430 ジュリスト 頁12-18)
• Hosokawa K, ‘Kantougen - kokusaitekina ko no tsuresari’ (2006) 2 Keesu kenkyuu 1-3 (細川清, ‘巻頭言 国際的な子の連れ去り’ (2006) 2 ケース研究 頁1-3)
• Houmushou, 'Kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru joyaku (kashou) wo jisshi suru tame no ko no henkan tetsuzuki to no seibi ni kansuru chuukan torimatome ni kansuru iken boshuu no kekka ni tsuite' (法務省, '国際的な子の奪取の民事上の側面に関する条約（仮称) を実施するための子の返還手続等の整備に関する中間取りまとめに関する意見募集の結果について') (MOJ, 2011) <www.moj.go.jp/content/000081707.pdf> Erişim Tarihi 25 August 2020.
• Kaji R, ‘Kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru jouyaku (haagu dasshu jouyaku)’ (2012 / 5) 328 Rippou to chousa 15-28 (加地良太, ‘国際的な子の奪取の民事上の側面に関する条約(ハーグ子奪取条約)’ (2012 /5) 328 立法と調査 頁15-28)
• Kamoto I, ‘Kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru jouyaku (haagu jouyaku) wo meguru mondai’ (2014 / 10) 26(2) Kazoku shakaigaku kenkyuu 157-164. (嘉本伊都子, ‘国際的な子の奪取の民事上の側面に関する条約 (ハーグ条約)をめぐる問題’ (2014/10) 26(2) 家族社会学研究 頁157-164)
• Kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru jouyaku no jisshi ni kansuru houritsu - Heisei 25nen houritsu dai48gou (平成二十五年法律第四十八号 国際的な子の奪取の民事上の側面に関する条約の実施に関する法律) < https://elaws.e-gov.go.jp/search/elawsSearch/elaws_search/lsg0500/detail?lawId=425AC0000000048> Erişim Tarihi 25 August 2020.
• Konno Y, 'A Haven for International Child Abduction: Will the Hague Convention Shape Japanese Family Law?' (2015) 46 Cal. W. Int'l L.J. 39-68
• Kouseiroudoushou, ‘Dai 2 hyou - fusai no kokuseki betsu ni mita konin kensuu no nenji suii (厚生労働相, 第２表 、夫妻の国籍別にみた婚姻件数の年次推移) <https://www.mhlw.go.jp/toukei/saikin/hw/jinkou/suii10/dl/s05.pdf> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Kuchikomi, ‘Int'l marriages test ability to balance love with tolerance’, (Japan Today, 19.04.2012) <https://japantoday.com/category/features/kuchikomi/international-marriages-test-ability-to-balance-love-with-tolerance> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Kuroda A, 'Haagu anken ni kansuru oosaka katei saibansho ni okeru jitsumu-ADR no riyou-bengoshi no tachiba kara' (2019/6) 20 Katei no hou to saiban 11-16 (黒田愛, 'ハーグ案件に関する大阪家庭裁判所における実務・ADRの利用・弁護士の立場から' (2019/6) 20 家庭の法と裁判 頁11-16)
• Lowe NV, 'Return Orders under the 1980 Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction - The Issues Facing Japanese Courts' (2014) 57 Japanese YB Int'l L 77-101
• Morley J, ‘Japan & International Child Abduction: An Update’ (International Family Law, 24.02.2010) <http://www.internationalfamilylawfirm.com/2010/02/> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Murakami M, 'Case Proceedings for the Return of An Abducted Child and the Compulsory Execution in Japan' (2014) 57 Japanese YB Int'l L 33-55
• Nakamura M, ‘Haagu jouyaku -kokusaitekina ko no dasshu no minjijou no sokumen ni kansuru 1980nen 9gatsu 25nichi no jouyaku-’ (2013) 27 Kokusai josei 142-145 (中村恵, ‘ハーグ条約 -国際的な子の奪取の民事上の側面に関する1980年10月25日の条約- ’ (2013) 27 国際女性 頁142-145)
• Nakanishi Y and Kitazawa A and Yokomizo D and Hayashi T, Kokusaishihou (Yuuhikaku 2014) (中西康, 北澤安紀, 横溝大, 林貴美, 国際私法 (有斐閣, 2014)
• Nihon Bengoshi Renaikai, ‘Kokusaitekina ko no tsuresari ni kansuru ankeeto houkoku’ (nichibenren, 2011) (日本弁護士連合会『国際的な子の連れ去りに関するアンケート報告』2011) <https://www.nichibenren.or.jp/library/ja/jfba_info/publication/data/2011child_abduction-enquete.pdf> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Nishioka T and Tsujisaka T, 'Introductory Note: Japan's Conclusion of the Hague Convention on the Civil Aspect of International Child Abduction' (2014) 57 Japanese YB Int'l L 7-23
• Nishitani Y, ‘Nihon ni okeru kodasshu jouyaku no unyou to kinji no doukou ni tsuite’ (2020/6) 26 Katei no hou to saiban 48-61 (西谷祐子, ‘日本における子奪取条約の運用と近時の動向について’ (2020/6) 26 家庭の法と裁判 頁48-61)
• Nishitani Y, ‘2015 (Ra) No. 714 Appeal case against an order to return the child’, (INCADAT) <https://www.incadat.com/en/case/1439> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Ootani M, ‘Bekkyo/rikon ni shitagau ko no shinken/kango wo meguru jisshijou no kadai’ (2011) 1430 Jurisuto 19-27 (大谷美紀子, ‘別居・離婚に伴う子の親権・監護をめぐる実務上の課題’ (2011) 1430 ジュリスト 頁19-27)
• Saatcıoğlu OC, 'Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Hakkında Sözleşme m.13/1-b Hükmü Kapsamında “Ev İçi Şiddet” Olgusu: Eleştirel Bir Değerlendirme' (2021) 41(1) Public and Private International Law Bulletin 1-40
• Schwemann B, ‘Japans Beitritt zum Haager Übereinkommen über die zivilrechtlichen Aspekte internationaler Kindesentführung’ (2014/9) Frankfurt Working Papers on East Asia 1-38
• Shibaike T, 'Haagu kodasshujouyaku no jitsumujou no toutatsuten to kongo no kadai' (2019/6) 20 Katei no hou to saiban 4-10 (芝池俊輝, 'ハーグ子奪取条約の実務上の到達点と今後の課題' (2019/6) 20 家庭の法と裁判 頁4-10)
• Stark B, ‘Foreign Fathers, Japanese Mothers, and the Hague Abduction Convention: Spirited Away’ (2016) 41 NC J Int’l L 761-792
• Şanlı C and Ataman-Figanmeşe İ and Esen E, Milletlerarası Özel Hukuk (8th edn, Beta 2020)
• Tanahashi T and Watanabe K and Ogawa A, Haagu jouyaku jiken no jitsumu -ko no henkan jiken wo chuushin ni (2017)1 Keesu kenkyuu 138-163 (棚橋哲夫　,渡辺健一, 小川敦, 'ハーグ条約事件の実務-子の返還事件を中心に' (2017)1 ケース研究　頁138-163
• Tanamura M, 'International Child Abduction Cases and the Act for the Implementation of the Hague Convention' (2014) 57 Japanese YB Int'l L 24-32
• The Seventh Meeting of the Special Commission on the Practical Operation of the 1980 Hague Child Abduction Convention and the 1996 Hague Child Protection Convention – October 2017, s.7 (HCCH) <https://assets.hcch.net/docs/d0b285f1-5f59-41a6-ad83-8b5cf7a784ce.pdf> Erişim Tarihi 25 August 2020.
• Torisawa T, ‘Kokusaitekina kodomo no tsuresari -haagu jouyaku no hijun wo megutte’ (2012/4) Refarensu 55-83 (鳥澤孝之, ‘国際的な子どもの連れ去り -「ハーグ条約」の批准をめぐって- (2012/4) レファレンス 頁55-83)
• ‘Torukojin no otto e no danji henkan - toukyou kasai mitomeru’, (Haagu jouyaku no jian, 25.03.2015) <http://hague-convention-jpn.info/index.php?%E6%9C%80%E6%96%B0%E3%83%8B%E3%83%A5%E3%83%BC%E3%82%B920150325c> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Sözleşme'nin Çekince ile Onaylanması Hakkında Karar, Karar Sayısı: 99/13909, RG: 15.02.2000/23965 <https://diabgm.adalet.gov.tr/arsiv/sozlesmeler/coktaraflisoz/lahey/turkce_lah28.pdf> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yön ve Kapsamına Dair Kanun, Kanun Numarası: 5717, Kabul Tarihi: 22.11.2007, RG:04.12.2007/26720 <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/12/20071204-5.htm> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesi’nin uygulanmasına ilişkin 65, 65/1 ve 65/2 sayılı Adalet Bakanlığı Genelgeleri <www.uhdigm.adalet.gov.tr/genelgeler> Erişim Tarihi 25 August 2020
• ‘U.S. removes Japan from blacklist of countries not complying with Hague Convention on child abduction, but remains highly concerned’, (The Japan Times, 13.05.2019) <https://www.japantimes.co.jp/news/2019/05/13/national/politics-diplomacy/u-s-removes-japan-list-countries-showing-noncompliance-hague-convention-child-abduction/#.X0LdWUk3E0o> Erişim Tarihi 25 August 2020
• Watanabe S, ‘Kokusaitekina ko no dasshu no minjimen ni kansuru jouyaku no hijun wo meguru kentoumondai(ge)’ (2011) 674 Koseki jihou 24-47 (渡辺惺之, ‘国際的な子の奪取の民事面に関する条約の批准をめぐる検討問題(下)’ (2011) 674 戸籍時報 頁24-47)
• Weiner M, ‘International Child Abduction and the Escape from Domestic Violence’ (2000) 69(2) Fordham L. Rev. 593-706
• Yamaguchi S and Lindhorst T, 'Domestic Violence and the Implementation of the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction: Japan and U.S. Policy' (2016) 17(4) Journal of International Women's Studies 16-30
• Yamamoto BA, ‘International Marriage in Japan: An Exploration of Intimacy, Family and Parenthood, (18th Biennial Conference of the Asian Studies Association of Australia, Adelaide, 5-8 July 2010) https://www.researchgate.net/publication/282121752_International_Marriage_in_Japan_An_Exploration_of_Intimacy_Family_and_Parenthood
• Yoda Y, ‘Haagu jouyaku jisshihou ni motodzuku ko no henkan moushitate jiken no shuukyoku ketteirei no keikou ni tsuite’ (2018/1) 12 Katei no hou to saiban 27-38 (依田吉人, ‘ハーグ条約実施法に基づく子の返還申立事件の終局決定例の傾向について’ (2018/1) 12 家庭の法と裁判 頁27-38)