(Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Yargı Kararları Işığında) 1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi’nin Uygulanmasında Çocuğun Üstün Yararı

Year 2023, Volume: 43 Issue: 1, 177 - 209, 19.07.2023

Özlem Canbeldek Akın

https://doi.org/10.26650/ppil.2023.43.1.1202464

Abstract

1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Hakkında Sözleşme, mutad meskeni akit bir devlette bulunan ve velayet hakkı ihlâl edilerek başka bir akit devlete kaçırılarak götürülen veya alıkonulan ve 16 yaşını henüz tamamlamamış çocuğun mutad meskenine derhal iadesini sağlamayı amaçlamaktadır. İade kararı, velayete ilişkin karar verilinceye kadar olan geçici bir dönemi düzenleyen, usûli bir karar olarak öngörülmüş olup velayet hakkına ilişkin kararın, bu konuda daha yetkin olduğu kabul edilen mutad mesken mahkemesi tarafından verilmesi tercih edilmiştir. Sözleşme’de, derhal iade amacı gözetilerek sınırlı sayıda iade ret sebebine yer verilmiştir ve çocuğun üstün yararı ilkesi sayılan bu iade ret sebepleri arasında yer almamaktadır. Ancak bu noksanlık Sözleşme kapsamında çocuğun üstün yararı ilkesinin gözetilmediği anlamına da gelmemektedir; derhal iade ve iadenin yaratabileceği risklerin bertaraf edilebilmesi amacıyla yer verilen iade retsebepleriyle bu ilkenin temin edildiği kabul edilmektedir. Çocuğun, ebeveynleriyle ilişkilerini düzenlemesi açısından Sözleşme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m. 8’de yer alan ‘aile hayatına saygı hakkı’yla yakından bağlantılıdır. Belirtilen nedenle, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında, Sözleşme ve aile hayatına saygı hakkı beraber yorumlanmaktadır. Kararların belirli bir kısmında Sözleşme ve m. 8 uyumlu bir şekilde yorumlanıp uygulanırken, bir kısmında Sözleşme’deki derhal iade ilkesi göz ardı edilerek çocuğun üstün yararına ilişkin ayrıntılı ve müstakil bir değerlendirme yapılmaktadır. Çalışmamızda, Lahey Sözleşmesi bağlamında çocuğun üstün yararı ilkesi öncelikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında ışığında ele alınmakta ve daha sonra söz konusu ilkenin Türk mahkeme kararlarındaki yeri ortaya konmaya çalışılmaktadır.

Keywords

1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Hakkında Sözleşme, Çocuğun üstün yararı, İade, X v Latvia, Neulinger and Shuruk v Switzerland

Applying the Principle of Best Interests to the Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction in Light of the Decisions of the European Court of Human Rights and of Turkish Courts

Abstract

The Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction was signed on October 25, 1980 with the aim of preventing the “wrongful removal or retention [of children under 16 years of age] and to establish procedures to ensure their prompt return to the State of their habitual residence.” Decisions regarding the return of a child are considered temporary and procedural, while decisions regarding custody rights are left to the courts of habitual residence. The convention states a limited number of grounds for refusal to return, and the best interest of the child does not occur among these. Despite its absence, the convention operates on the assumption that a prompt return is in children’s best interests, with exceptions being provided under certain limited circumstances so as to secure the child’s best interests under these exceptional situations. The convention is considered to be closely tied to Article 8 of the European Convention on Human Rights (ECHR, 1953), as it regulates children’s relationships with their parents. Therefore, the convention and Article 8 of ECHR are applied together in the decisions of the European Court of Human Rights. The convention and Article 8 of ECHR have been interpreted harmoniously in some decisions, while the Court has also conducted a separate and extensive best interest principal analysis for other decisions. This paper will analyze the best interest principle in the context of the convention and in light of the decisions of the European Court of Human Rights and of Turkish court.

Keywords

Hague Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction, child’s best interests, X v. Latvia, Neulinger and Shuruk v. Switzerland

References

• Akıncı Z and Gökyayla CD, Milletlerarası Aile Hukuku (1st edn, Vedat 2010) google scholar
• Anton E, ‘The Hague Convention on International Child Abduction’ (1981) 30 (3) The International and Comparative Law Quarterly 537-567. google scholar
• Ataman-Figanmeşe İ, ‘Çocukların Uluslararası Kaçırılmasının Hukuki Yönlerine Dair 1980 Tarihli Lahey Sözleşmesi’ in Prof. Dr. Nihal Uluocaka Armağan (Beta 1999) 55-101 google scholar
• Bozdağ GG, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair La Haye Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun ladesi Talebinin Red Nedenleri (1st edn, Yetkin 2014) google scholar
• Bucher A, ‘The New Swiss Federal Act on International Child Abduction’ (2008) 4 (2) Journal of Private International Law 139-165 Costa JP, ‘The Best Interests of the Child in the Recent Case-Law of the European
• Court of Human Rights’ (2011) <https://assets.hcch.net/upload/wop/abduct20ninfo05_en.pdf> Erişim tarihi 11 Eylül 2022. Eekelaar J, ‘The Role Of The Best Interests Principle In Decisions Affecting Children And Decisions About Children’ (2015) 23 Int J Child Rights 3-26 Ekinci A and Kaplan Arık A, ‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Y önlerine Dair Lahey Sözleşmesi’nde Çocuğun İadesi’ (2021) 2 Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 1123-1183 Erdem B, ‘Türk Hukukunda Uluslararası Çocuk Kaçırma ve Uygulamaları’ (2015) 2 Public and Private International Law Bulletin 147-171 Giray FK, ‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmalarının Hukuki Veçheleri Hakkında La Haye Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun Iadesine İlişkin Taleplerin Reddi Sebepleri ile Türk Mahkemelerinin Konuya İlişkin Uygulamaları’ (2011/7) 20 Fasikül Dergisi Özel Sayısı 41-51 (reddi sebepleri) google scholar
• Giray FK, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Aile İçi Uluslararası Çocuk Kaçırma ihtilaflarına İlişkin Seçilmiş Kararları’ (2015) 35 (2) Public and Private International Law Bulletin 173-201 Giray FK, Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonan Çocukların I adesi (1st edn, Beta 2010) (Çocukların iadesi) google scholar
• HCCC, ‘1980 Child Abduction Convention Guide to Good Practice Article 13(1)(b) Part VI’ erişim 10 Temmuz 2022 HCCC, ‘Report of the Fifth Meeting of the Special Commission on the Abduction Convention and the 1996 Child Protection Convention’ https://assets.hcch.net/upload/wop/abd_2006_rpt-e.pdf. > erişim tarihi 10 Temmuz 2022 HCCH, The Hague Conference, Conclusions and Recommendations of Part I of the Sixth Meeting of the Hague Special Commission, 1-10 June 2011 https://www.hcch.net/en/publications-and-studies/details4/?pid=6224&dtid=57 Erişim tarihi 11 July 2022 Hof V and Kruger T, ‘Separation from the Abducting Parent and the Best Interests of the Child: A Comparative Analysis of Case Law in Belgium, France and Switzerland’ (2018) 65 Neth Int Law Rev 131-153 google scholar
• Victoria Stephens and Nigel Lowe, ‘Children’s welfare and human rights under the 1980 Hague Abduction Convention - the ruling in Re E’ (2012) 34 (1) Journal of Social Welfare and Family Law 125-135. google scholar
• İzmirli L, ‘Milletlerarası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Daire Lahey Sözleşmesi’nin 13 / 1- B Maddesi Bağlamında Covid-19 Pandemisinin Çocuğun Mutad Meskenine Etkisi’ (2021) 6 (2) YBHD 469-512 google scholar
• Vurucu N Ç, “European Convention on Human Rights Article 8 (Right to Respect for Private and Family Life) and Hague Convention on Civil Aspects of International Child Abduction in Light of Case Between MR and DR /Aganist Ukraine (Application No 63551 / 13)” (2019) 11 (111) Fasikül Hukuk Dergisi 267 - 270 google scholar
• Keller H and Heri C, ‘Protecting the Best Interests of the Child: International Child Abduction and the European Court of Human Rights’ (2015) 84 (2) Nordic Journal of International Law 270-296. Kvisberg E T, ‘Child Abduction Cases in the European Court Of Human Rights - Changing Views on the Child’s Best Interests’ (2019) 6(2) Oslo Law Review 90-106 Leto M, ‘Whose Best Interest? International Child Abduction Under the Hague Convention ’ (2002) 3 (1) Journal of International Law 247-253 McEleavy P, ‘The European Court of Human Rights and the Hague Child Abduction Convention: prioritising return or reflection?’ (2015) 62 (3) Netherlands International Law Review 365-405 (Hague Convention) google scholar
• Loon v H, ‘Interaction Between Recent Case-law of the European Court of Human Rights and the Hague Convention of 25 October 1980 on the Civil Aspects of International Child Abduction, Stement by Hans van Loon, Secretary General of the Hague Conference on Private International Law at the 41st Meeting of the Committee of Legal Advisers on Public International Law < https:// assets.hcch.net/upload/coe2011.pdf> Erişim Tarihi 23 July 2022 google scholar
• Mol C and Kruger T, ‘International Child Abduction And The Best Interests Of The Child: An Analysis Of Judicial Reasoning In Two Jurisdictions’ (2018) 14 (3) Journal of Private 421-454 Walker L and Beaumont P, ‘Shifting The Balance Achieved by the Abduction Convention: The Contrasting Approaches of the European Court of Human Rights and the European Court of Justice’ (2011) 7(2) Journal of Private International Law 231-249 Silberman L, ‘A Brief Comment on Neulinger and Shuruk v. Switzerland (2010), European Court of Human Rights’ (2010) XVHI The Judges’ Newsletter 18-19 (Brief Comment) google scholar
• Saatçioğlu O, ‘Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçheleri Hakkında Sözleşme m.13/1-b Hükmü Kapsamında “Ev Içi Şiddet” Olgusu: Eleştirel Bir Değerlendirme’ (2021) 41(1) Public and Private International Law Bulletin 1-40 google scholar
• Silberman L, ‘Abbott v. Abbott’ (2011) 105 (1) The American Journal of International Law 108 - 114 Silberman L, ‘Hague Convention on International Child Abduction: A Brief Overview and Case Law Analysis’ (1994) 28 (1) Special Issue on International Family Law 9-34. google scholar
• Telli K, ‘The Role Of Central Authorities In The Application Of The 1980 Hague Convention On Child Abduction: A Critical Analysis Of A Genuine Area Of Public International Law’ (2015) 1 (5) Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 761 - 782 google scholar
• Walker L, ‘The Impact of the Hague Abduction Convention on the Rights of the Family in the Case-Law of the European Court of Human Rights and the Un Human Rights Committe : The Danger of Neulinger’ (2010) 6 (3) Journal of Private International Law 649-682. (The Impact of the Hague Abduction Convention) google scholar
• Öztekin Gelgel G, ‘25 Ekim 1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırma ve Hukukı Yönlerine Ilişkin Lahey Sözleşmesi Çerçevesinde Arabuluculuk Uygulaması’ (2017) 37 (2) Public and Private International Law Bulletin 611-640 google scholar
• Nelson S C, ‘Turning Our Backs on the Children: Implicaitons of Recent Decisions Regarding The Hague Convention on International Child Abduction’ (2001) 2 University Of Illinois Law Review 669- 694 google scholar
• Perez-Vera E, ‘Explanatory Report’ < https://assets.hcch.net/docs/a5fb103c-2ceb-4d17-87e3-a7528a0d368c.pdf> Erişim tarihi 10 Ağustos 2022 google scholar
• Schuz R, ‘Child Abduction Convention: Family Law and Private International Law’ (1995) 44(4) The International and Comparative Law Quarterly 771-802 google scholar
• Paton J, ‘The Correct Approach to the Examination of the Best Interests of the Child in Abduction Convention Proceedings Following the Decision of The Supreme Court in RE E (Children) (Abduction: Custody Appeal’ (2012) 8 (3) Journal of Private International Law 547-576 Ruiter A, “40 years of the Hague Convention on child abduction: legal and societal changes in the rights of a child” (2020) European Parliament’s Committee on Legal Affairs < http://www. europarl.europa.eu/supporting-analyses> European Parliament’s Committee on Legal Affairs Erişim tarihi 10 July 2022 Tekin E, ‘1980 Tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Veçhelerine Dair La Haye Sözleşmesi’ne Göre Çocuğun İadesinin Reddi Sebepleri’ (2019) 2 Ankara Barosu Dergisi 42-71 Toker A G, ‘Lahey Çocuk Kaçırma Sözleşmesi Kapsamında Online İletişim Araçları ile Arabuluculuk Sürecinin İşletilmesi Mümkün müdür?’ (2021) 23 (1) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 111-162 (Online) google scholar
• Toker A G, Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun Mutad Meskeni Kavramı (1st edn, Adalet Yayınları 2020) (mutad mesken) google scholar
• Şanlı C and Ataman-Figanmeşe I and Esen E, Milletlerarası Özel Hukuk (9th edn, Beta 2021) United Nations Committee on the Rights of the Children General comment No. 14 (2013) on the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration (art. 3, para. 1) < https://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/gc/crc_c_gc_14_eng.pdf> Erişim Tarihi 10 July 2022 google scholar
• Atıcı A, ‘1980 TarihH Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukukı Yönlerine Daır Lahey Sözleşmesi ve Türkiye’deki Uygulaması’ (2020) 1 İzmir Barosu Dergisi 117-174 Beaumont P et al ‘Child Abduction: Recent Jurisprudence of the European Court of Human Rights ’ (2015) 64 (1) Holliday The International and Comparative Law Quarterly 39-63 google scholar