Behçet Necatigil’in şiirlerinde renk, ışık, form ve armoni

Year 2022, Issue: Ö11, 255 - 286, 21.07.2022

Gülsün Nakıboğlu

https://doi.org/10.29000/rumelide.1146597

Abstract

İnsanların dünyaya dair algılarının şekillenmesinde renklerin önemli bir rolü vardır. Bazı şairler, şiirlerinde renklere özel bir şekilde yer verirler. Behçet Necatigil, bu şairlerden biridir. Şair, şiirlerinde renklerle sıra dışı bir ilişki kurmakta ve renklerle ilişkisi zaman içinde gelişerek çeşitlenmekte ve değişmektedir. Renkler, Necatigil’in şiirlerinde başlangıçta nesneyi, zamanı, mekânı ve insanı nitelendirmek üzere kullanılırken ve kısmen simgesel bir özellik arz ederken daha sonra sinestetik bir mahiyet kazanarak farklı duyuların, duyguların ve kavramların ilişkilendirilmesinde kullanılmaya başlamaktadır. Renk; önceleri bir fon ya da niteleyici iken gittikçe bir belirtke değeri kazanmakta ve nihayet şiirde kurucu bir unsur hâline gelmektedir. Renk, bu gelişim çizgisi doğrultusunda şiiri gerek içerik gerekse biçim açısından yönlendiren bir hüviyete sahip olmaktadır. Şairin şiirlerinde renklerle kurduğu ilişkiyi ortaya koymak üzere bu makalede, renk kuram bilgisinden faydalanılmaktadır. Şiirlerde renk, ışık ve form ile bütünlük arz edecek şekilde kullanıldığından rengin yanı sıra ışık ve form unsurları da makalede renk bağlamında ele alınmaktadır. Şair, şiirlerinde renklerle çeşitli armoni denemeleri yapmaktadır. Makalede bu denemeler ayrıntılı olarak incelenmektedir. Necatigil’in ana renkleri siyah ve beyazdır. Ancak şairin paletinde ana ve ara renklerin tamamı yer aldığı gibi kendisinin tanımladığı özel renkler de bulunmaktadır. Şair kendi icat ettiği bu renklerle şiirin muhtevası arasında ilişki kurmaktadır. Necatigil’in şiirlerinde renkle kurduğu alışılmışın dışındaki ilişkinin farklı yönlerini göstermek üzere makalede, renk psikolojisi alanındaki çalışmalardan da istifade edilmektedir. Makalede renk, ışık ve form şairin renge yaklaşımındaki değişimler gözetilerek dönemler hâlinde incelenmektedir. Sonuç olarak Behçet Necatigil’in Türk şiirinin en zengin renk paletine sahip şairlerinden biri olduğu ortaya konulmaktadır.

Keywords

Behçet Necatigil, renk, ışık, form, armoni

Color, light, form and harmony in Behçet Necatigil’s poetry

Abstract

Colors play an important role in shaping people's perceptions of the world. Some poets give a place to colors in their poems in a special way. Behçet Necatigil is one of these poets. The poet establishes an extraordinary relationship with colors in his poems and his relationship with colors diversifies and changes over time. While colors are used in Necatigil's poems to characterize the object, time, place and human being at first and have a partially symbolic feature, later they gain a synesthetic nature and begin to be used in associating different senses, emotions and concepts. Colour; While it was a background or qualifier before, it gradually gains a token value and finally becomes a founding element in poetry. In line with this line of development, color has an identity that directs the poem in terms of both content and form. In this article, knowledge of color theory is used to reveal the relationship that the poet has with colors in his poems. Since color is used in poems in a way that integrates with light and form, besides color, light and form elements are also discussed in the context of color in the article. The poet tries various harmonies by colors in his poems. These trials are examined in detail in the article. The main colors of Necatigil are black and white. However, the poet's palette includes all of the main and intermediate colors, as well as special colors that he defines. The poet establishes a relationship between these colors he invented and the content of the poem. In the article, studies in the field of color psychology are also used to show the different aspects of Necatigil's unorthodox relationship with color in his poems. In the article, color, light and form are examined in periods by considering the changes in the poet's approach to color. As a result, it is revealed that Behçet Necatigil is one of the poets with the richest color palette of Turkish poetry.

Keywords

Behçet Necatigil, color, light, form, harmony

References

• Akay, H. (2006). Kare-Deniz (Şiirin Kare Dalgaları: Behçet Necatigil'in Kareler'i Üzerine Çözümlemeler). İstanbul: 3F.
• Akgül, A. (2010). "Abdal"da Mesnevi Geleneği, Mitoloji ve Romantik Dışavurumculuk. Asfalt Ovalarda Yürüyen Abdal: Behçet Necatigil (s. 135-148). içinde İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Altuntaş, G. (2008). Cemal Süreya'nın Şiirlerinde Renklerin Kullanımı (Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Andaç, F. (2022, 04 22). Solgun Renklerin Şairi: Behçet Necatigil. 07.06. 2022 tarihinde Fikir Turu: https://fikirturu.com/kultur-sanat/solgun-renklerin-sairi-behcet-necatigil/ adresinden alındı
• Arslan, F. (2016). Doğurgan Renkler İkileminde Turgut Uyar Okuma Biçimleri/ İlk Tercih: Siyah ve Beyaz. İdil, 5(25), 1351-1361. https://doi.org/10.7816/idil-05-25-02
• Asiltürk, B. (2011). Tarancı'nın Şiirlerinde Renkler. B. Asiltürk içinde, Hilesiz Terazi: Şiir Yazıları (2 b., s. 59-65). İstanbul: YKY.
• Baudelaire, C. (2011). Modern Hayatın Ressamı (6 b.). (A. Berktay, Çev.) İstanbul: İletişim.
• Belge, M. (2018). Şairaneden Şiirsele. İstanbul: İletişim.
• Bingöl, N. (1973, 05). Hâşim'in Şiirinde Renkler. Türkoloji Dergisi, 5(1), 55-91. https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000087
• Bolay, M. N. (1992). Bedîhî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 5, s. 322-323). içinde İstanbul: TDV.
• Bouma, P. J. (1947). Physical Aspects of Colour: An Introduction to the Scientific Study of Colour Stimuli and Colour Sensations. Eindhoven (Netherlands): N. V. Philips Gloeilampenfabrieken Technical and Scientific Literature Department.
• Çetin, N. (2013). Behçet Necatigil: Hayatı, Sanatı ve Eserleri (2 b.). Ankara: Akçağ.
• Çevirme, H. (2008). Türk Halk Şiirinde Renklerin Değerleri ve Anlama Katkısı. Motif Akademi, 1(2), 92-107.
• Demir, R. (2016). Divan Şiirinde Renkler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Doğan, M. H. (2006). Yazının Bir Çağı: Seçme Yazılar (1966-1998) . İstanbul: 1998.
• Durmuş, M. (2001). Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun Şiirlerinde Işık ve Renk Unsuru. Türkoloji, XIV(1), 239-254.
• Gabain, A. v. (1968). Renklerin Sembolik Anlamları. DTCF Türkoloji Dergisi, 1(3), 107-113.
• Goethe, J. W. (2020). Renk Öğretisi: Doğa Bilim Yazıları Dizisi (2 b.). İstanbul: Kırmızı.
• Gombrich, E. H. (2011). Sanatın Öyküsü (7 b.). (E. Erduran, & Ö. Erduran, Çev.) İstanbul: Remzi.
• Hoffman, E. (2013, 01). The Wine-dark sea: color and perception in the ancient world. 05.06. 2022 tarihinde ClarkesWorld: https://clarkesworldmagazine.com/hoffman_01_13/#:~:text=Homer's%20descriptions%20of%20color%20in,is%20often%20described%20as%20bronze. adresinden alındı
• Holbrook, V. R. (2010). Sûretler Kalesi: Mevlânâ ve Gâlib. (M. Ak , Dü.) İstem, 8(15), 345-361.
• Hurford, E. A. (1971). Colour-imagery in the poetry of Gautier (Master of Art Thesis). Massey: Massey University.
• Huxtable, M. (2008). Colour, Seeing, and Seeing Colour in Medieval Literature (Doctor of Philosophy Thesis). Durham: Durham University.
• İleri, S. (2015). Kırık İnceliklerin Şairi: Behçet Necatigil. İstanbul: Everest.
• Kalmık, E. (1950). Renklerin Armoni Sistemleri. İstanbul: Cumhuriyet.
• Kandinsky, W. (2020). Sanatta Ruhsallık Üzerine. (M. A. Sevgi, Çev.) İstanbul: Ketebe.
• Kaplan, M. (2002). Şiir Tahlilleri 2: Cumhuriyet Devri Türk Şiiri (11 b.). İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, M. (2004). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 2 (6 b.). İstanbul: Dergâh.
• Kaplan, M. (2007). Tevfik Fikret: Devir-Şahsiyet-Eser (10 b.). İstanbul: Dergâh.
• Karaca, A. (2005). İkinci Yeni Poetikası. Ankara: Hece.
• Karakuş, N. K. (2022). Behçet Necatigil'in Şiirlerinde Tasarım ve Mekânın Ruhu (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Dili ve Edebiyatı Programı.
• Kavasoğlu, R. (2021). Renk. Ankara: İksad...................................
• Kefeli, E. (2009). Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları (2 b.). İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Koçak, O. (2012). Kopuk Zincir: Modern Şiir Üzerine Denemeler. İstanbul: Metis.
• Küçük, S. (2010, Yaz). Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı. Bilig(54), 185-210.
• McLean, L. M. (1889, 04). Dante's Sense of Color. Modern Language Notes, 4(4), 101-104. https://doi.org/10.2307/2918468
• Medievalists. (2018, 02). Color in the Middle Ages. 07.03. 2022 tarihinde Medievalists.net: https://www.medievalists.net/2018/02/color-middle-ages/#:~:text=The%20Middle%20Color,extremes%20of%20white%20and%20black. adresinden alındı
• Merleau-Ponty, M. (2014). Algılanan Dünya: Sohbetler (4 b.). (Ö. Aygün, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Morsunbul, H. (2006). Resim ve Şiir İlişkisi Işığında İlhan Berk Sanatı (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Anabilim Dalı.
• Nakıboğlu, G. (2021, 12). "[B]en gözlerimle dinlerken": Tevfik Fikret'in Şiirlerinde Edebî Sinestezi ve Bir Edebî Sinestet Olarak Tevfik Fikret. RumeliDE(25), 468-504. https://doi.org/10.29000/rumelide.1036573
• Necatigil, B. (1997). Bile/Yazdı: Poetika. İstanbul: YKY.............................
• Necatigil, B. (2005). Serin Mavi: Behçet Necatigil'den Eşine Mektuplar (2 b.). (S. Esemen (Necatigil), & A. Sarısayın (Necatigil), Dü) İstanbul: YKY.
• Necatigil, B. (2006). Düzyazılar I (2 b.). İstanbul: YKY...................
• Necatigil, B. (2012). Şiirler (5 b.). (A. Tanyeri, & H. Yavuz, Dü) İstanbul: YKY.
• Necatigil, B. (2021). Düzyazılar II (3 b.). İstanbul: YKY....................................
• Nesterov, D., & Fedorova, M. Y. (2017). Colour Perception in Ancient World. IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering(262), 1-6.
• O'Connor, W. V. (1946, 11). The Color of Modern Poetry. Poetry, 69(2), 88-93.
• Okur, G. (2013, 12). İletişim Açısından Exlibris. Anadolu Üniversitesi Sanat & Tasarım Dergisi, 5(5), 40-49.
• Özcan, T. (2017). Aykırı ve Şair İlhan Berk: İnsan-Eser. İstanbul: Kesit.
• Öztürk, Ş. (2015). Türk Kültüründe Renk Kavramı ve Renklerin Maddi Kültür Unsurlarına Yansıması (Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Genel Türk Tarih Bilim Dalı.
• Sirel, Ş. (1974). Kuramsal Renk Bilgisi. İstanbul: Kutulmuş.
• Sun, H., & Sun, D. (1998). Hayatınızı Renklendirin. (A. E. Songör, & M. Demirci, Çev.) İstanbul: Beyaz.
• Şahin, S. (2006). Tevfik Fikret, Parnasizm, Servet-i Fünûn ve Resim ile Şiir İlişkisi. Tevfik Fikret: Biyografya 7 (s. 137-156). içinde Bağlam.
• Şeyh Galip. (2012). Hüsn ü Aşk (7 b.). (O. Okay, & H. Ayan, Dü) İstanbul: Dergâh.
• Şimşek, Ş. Ş. (2010). "İçe Dönük Bir Kapı" Olarak Necatigil Şiiri. Asfalt Ovalarda Yürüyen Abdal: Behçet Necatigil (s. 121-134). içinde İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Taşçıoğlu, Y. (2006). Dar Vakitlerde Geniş Zamanlar: Behçet Necatigil'in Şiiri. İstanbul: 3F.
• Taburoğlu, Ö. (2019). Tanpınar Sözlüğü: Şahsî Bir Masalın Simgeleri. Ankara: Doğu Batı.
• Tarım, R. (2004). Kültür, Dil, Kimlik: Behçet Necatigil'in Şiir Dünyası (2 b.). Rahim Tarım: Özgür.
• Temizsoylu, N. (1987). Renk ve Resimde Kullanımı. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Warburton, D. A. (2014). Ancient Color Categories. Encyclopedia of Color Science and Technology (s. 1-9). içinde New York: Springer Science+Business Media.
• Yavuz, H. (2003). Kara Güneş. İstanbul: Can.............................
• Yavuz, H. (2013). Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar (3 b.). İstanbul: YKY.
• Yavuz, H. (2015). Edebiyat Okumaları. İstanbul: Timaş................
• Yavuz, H. (2019). Behçet Hoca. İstanbul: Everest................................
• Yıldırım, E. (2012). Türk Kültüründe Renkler ve İfade Ettikleri Anlamlar (yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• Yılmaz, H., & Efe, K. (2019). Behçet Necatigil'in 'Kan' Şiirinde Kavram Alanları ve Sözcük Ağları. Tullis, 4(1), 25-50. https://doi.org/10.30568/tullis.573507
• Yılmaz, M. (2013). Modernden Postmodern Sanat (2 b.). Ankara: Ütopya.