Divan edebiyatının son üstatlarından Üsküdarlı Talat’ın 1904-1905 “Rus-Japon Sefernâmesi” yahut bir yangından kurtulan şiir

Year 2022, Issue: 31, 857 - 889, 21.12.2022

Mümine Çakır

https://doi.org/10.29000/rumelide.1222133

Abstract

1904-1905 yılları arasında bir buçuk yıl süren Rus-Japon Savaşı, sonuçları itibarıyla dünya tarihinde önemli olaylardan biridir. Bu savaşta Japonya, Rusya’nın teknik üstünlüğüne karşı kazandığı zaferle oldukça dikkat çekmiştir. II. Abdülhamit’in tarafsız siyasetine rağmen basın ve matbuat dünyası ile Türk halkı da savaşı ilgiyle takip etmiştir. Halk, Japonya’nın kazanmasını sevinçle karşılamıştır. Çünkü Rusya’nın yenilmesi, 93 Harbi’nin intikamının alınması demektir. Fakat bu savaşla ilgili yazılan edebî eser sayısı fazla değildir. Makalemizin de konusu olan divan şiirinin son temsilcilerinden kabul edilen Üsküdarlı Talat’ın şiiri, Rus-Japon Savaşı ile ilgili kaleme alınmış sayılı edebî eserlerdendir. Eserlerinin çoğu evinde çıkan bir yangında yok olan şairin “Gazvetü’l-İlhâm Yâhûd Rus ve Japon Muhârebesi Sefernâmesi” isimli eseri bir nüshasının arkadaşında bulunması sebebiyle bugüne kalabilmiştir. Şairin ailesinden temin edilen ve konusu itibarıyla bir harp edebiyatı ürünü olan şiir, 186 beyitten ve altı bölümden oluşan bir mesnevîdir. Savaşın başlangıcı, seyri ve sonucu ayrıntılarıyla, yer, zaman, kişiler belirtilerek anlatılmıştır. Taraflara verdiği hikmetli öğütler, gerçekçi ve canlı tasvirler, savaşla ilgili ilham ve tahminler şiirin dikkat çekici yönleridir. Şair, Japonların tarafını tutarak zaferleri için dua etmiş ve İlâhî yardımın Japonlardan yana olduğunu belirtmiştir. Ruslara ise argo kelimeler de kullanarak beddualar etmiştir. Bu makalede, kısaca Rus-Japon Savaşı hakkında bilgi verilecek, bu savaşın Osmanlı basınında ve edebiyatındaki yansımalarından bahsedilecektir. Daha sonra da Üsküdarlı Talat’ın bu şiiri şekil, üslup ve muhteva özellikleri açısından incelenecektir. En son olarak da metnin tamamının eski yazıdan yeni yazıya aktarılmış hâli verilerek, şiir edebiyat dünyasına tanıtılacaktır.

Keywords

Üsküdarlı Talat, Rus-Japon Savaşı, harp edebiyatı

1904-1905 "Russian-Japanese Sefernâme" of Üsküdarlı Talat, one of the last masters of divan literature, or poetry that survived a fire

Abstract

The Russian-Japanese war, ongoing for one and a half years between 1904-1905, is one of the important events in world history in terms of its results. In this war, Japan attracted a rather a lot of attention with its victory over Russia's technical superiority. Despite II. Abdülhamit's impartial policy, the world of press and the Turkish people followed the war with interest. The Turkish public welcomed Japan's victory. Because the defeat of Russia means revenge for the 93 War. However, the number of literary works written about this war is not high. The poem of Üsküdarlı Talat, who is considered one of the last representatives of Divan poetry, which is also the subject of this paper, is one of the few literary works written about the Russo-Japanese War. The poet's work named "Gazvetü'l-İlhâm, or the Sefernâmesi of the Russian and Japanese War", of which most of his works were destroyed in a fire in his house, survived until today due to the fact that a copy of it was found in his friend. The poem, which was obtained from his family and is a product of war literature in terms of its subject, is a masnavi consisting of 186 couplets and six parts. The beginning, course and outcome of the war are explained in detail, by specifying the place, time and persons. The wise advice he gave to the parties, realistic and vivid descriptions, inspiration and predictions about the war are the remarkable aspects of the poem. The poet took the side of the Japanese and prayed for their victory and stated that the divine help was on the side of the Japanese. On the other hand, he cursed the Russians by using slang words. In this paper, brief information about the Russo-Japanese war will be given, and the reflections of this war in the Ottoman press and literature will be mentioned. Later, this poem of Üsküdarlı Talat will be examined in terms of form, style and content. Finally, the poem will be introduced to the world of literature by giving the whole text transferred from the Ottoman script to the Latin script.

Keywords

Üsküdarlı Talat, Rus-Japon Savaşı, harp edebiyatı

References

• Akyüz, D.(2013). Pertev (Demirhan) Paşa'nın Rus-Japon Harbi'nden Alınan Maddi Ve Manevi Dersler ve Japonların Esbab-ı Muzafferiyeti Adlı Eseri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Harp Akademileri Stratejik Araştırmalar Enstitüsü.
• Aladağ, H. H. (2016). Osmanlı Devleti Zaviyesinden 1904-1905 Rus-Japon Harbi. SEFAD, 36, 579-606. (DOI Number: http://dx.doi.org/10.21497/sefad.285508).
• Avcı, Y. (2013). Osmanlı Modernleşmesi ve Japon İmgesi (1839–1908). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çakır, Ö. (2005). Üsküdarlı Talat’ın Hayatı ve Şiiri. II. Üsküdar Sempozyumu Bildiriler. İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı Yayınları.2, 224-233.
• Çakır, Ö. (2009). Türk Harp Edebiyatında Çanakkale Mektupları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çanakçı, L. A. (2020). Bir Sufinin Romanı: Tahirü’l-Mevlevi ve Teşebbüs-i Şahsi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 13 (69), 61-76.
• Esenbel, S. (2011). Japan, Turkey and the World of Islam, Global Oriental, Folkstone, 1.
• Florinalı Nazım.(1928). Ebediyet Yolunda Bir Hitabe, Ahmet Kemal ve Şürekası Matbaası.
• İbrahim Alaaddin. (1936). Meşhur Adamlar Ansiklopedisi. İstanbul. 4, 1507.
• İnal, İ. M. K. (2013). Talat. Son Asır Türk Şairleri. Ankara: A. K. M. Yayınları. V, 2354-2367.
• Özgül, M. K. (2000). Arayışlar Devri Türk Şiiri Antolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Pulat, B. (2013). Osmanlı Basınında 1904-1905 Rus-Japon Savaşı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• ttps://catalogue.nla.gov.au/Record/182624; 09.11.2022; saat: 16.00.
• Türker, A. (2017). 1904-1905 Rus- Japon Savaşı ve Musavver, 1904-1905 Rus-Japon Seferi Eseri (1. Cild) Transkripsiyonu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.
• Üsküdarlı Talat. Gazvetü’l-İlhâm yahut Rus ve Japon Muhârebesi Sefernâmesi. 12 varak.
• Yıldız, A. (2001). Üsküdarlı Sâfî’nin “İslâm-ı Hazreti Ömer Yâhud Bir Hârika” Mesnevîsi. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. İzmir: XIII-XIV, 219-249.