Birinci Dünya Savaşı Alman kartpostallarında Osmanlı/Türk imgesi

Year 2023, Issue: 33, 877 - 889, 26.04.2023

Selim Şimşek

https://doi.org/10.29000/rumelide.1286033

Abstract

Siyasi ve askeri alanda yaşanan büyük çatışmaları ile 20. yüzyıl dünyanın kaderinin ve çehresinin en çok değiştiği dönemlerden biri olmuştur. Bilim ve tekniğin her alanda eşi görülmemiş bir hızla dünyanın bilindik yüzünü bu denli çabuk değiştirmesi ülkeler arasında siyasi gerilimlerin ve büyük kitlesel çekişmelerin yaşanmasına yol açmıştır. Bunların ilk büyük örneği 1. Dünya Savaşı ile su yüzüne çıkmıştır. Savaş koşulları kimi zaman eski dostu düşman ederken kimi zaman da yeni dostluklar ortaya çıkarmıştır. Bunun bir örneği Alman ve Avusturya-Macaristan İmparatorlukları ile Osmanlı Devleti arasındaki ilişkide görülür. Osmanlı Devleti’nin parlak dönemlerinde etki alanını hızla genişletip Avrupa’yı sürekli tehdit eder bir noktaya yükselmesi Avrupa’daki toplulukların kolektif hafızasında Türk’e dair neredeyse kemikleşmiş olumsuz bir imge oluşmasına sebep olmuştur. Savaş sebebiyle tesis edilen silah kardeşliği (Waffenbruderschaft) ile cephede omuz omuza savaşmaya başlayan bu uluslar, askerlerine ve halklarına haklı bir mücadelenin verildiği izlenimini vermek, maneviyatı, savaşın sonucuna dair umutları ve heyecanı canlı tutmak ve bu silah arkadaşlığını cephe gerisine de taşımak için çok yönlü propaganda araçlarına başvurmuşlardır. Bu bağlamda, bu makale imgebilimin verilerini kullanarak, özellikle Alman İmparatorluğu tarafından propaganda amacıyla kullanılan kartpostallar üzerinden, zihinlerde kök salmış Osmanlı/Türk imajının görsel/grafik araçlar ve çeşitli semboller, edebi metin parçaları ve mitolojik ögeler ile nasıl yeniden kurgulanmaya çalışıldığını inceler. Sonuç olarak, yeni sunulan Osmanlı/Türk imgesinin tarihsel bağlarından kopuk ve büyük oranda kurgusal bir karakter taşıdığını iddia eder.

Keywords

Osmanlı/Türk İmgesi, İmgebilim, Birinci Dünya Savaşı, Kartpostal, Propaganda

References

• Aytaç, G. (2016). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Doğu Batı Yayınları: Ankara.
• Butzer G., ve Jacob, J. (2012). Ostern. Metzler Lexikon Literarischer Symbole içinde (s. 310–311). Stuttgart: J. B. Metzler.
• Clark, R. (2017). Sanat ve Propaganda: Kitle Kültürü Çağında Politik İmge. Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• Dortmund Postkolonial (t.y.). Osmanisches Reich/Türkei. http://www.dortmund-postkolonial.de/?page_id=3372. Erişim: 04.01.2023.
• Emer, F. K. (2012). Die Imagologie Als Arbeitsbereich Der Komparatistik, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 1-17.
• Fraser, J. (1980). Propaganda on the Picture Postcard. Oxford Art Journal, 3(2), 39–47. http://www.jstor.org/stable/1360217.
• Hourani, A. (2010). Batı Düşüncesinde İslam. (Çev.: C. A. Kanat). Doruk Yayımcılık: İstanbul.
• Höfert A. (2009) Die „Türkengefahr“ in der Frühen Neuzeit: Apokalyptischer Feind und Objekt des ethnographischen Blicks. T.G. Schneiders (Ed.) Islamfeindlichkeit içinde (s. 61-71). Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• İnalcık, H. (2017). Osmanlı ve Avrupa: Osmanlı Devleti’nin Avrupa Tarihindeki Yeri. Kronik Kitap: İstanbul.
• Jonker, G. (2009). Europäische Erzählmuster über den Islam. T.G. Schneiders (ed.) Islamfeindlichkeit içinde (s. 71-85). Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• Kalın, İ. (2016). Ben, Öteki ve Ötesi: İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş. İnsan Yayınları: İstanbul.
• Kula, O. B. (2011a). Batı Edebiyatında Oryantalizm-I. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
• Kula, O. B. (2011b). Batı Edebiyatında Oryantalizm-II. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul.
• Leppert, R. (2017). Sanatta Anlamın Görüntüsü: İmgelerin Toplumsal İşlevi. Ayrıntı Yayınları: İstanbul.
• Longman Group UK Limited ve Metro Kitap Yayın Pazarlama A.Ş. (1993). Chivalry. İçinde Longman-Metro: Büyük İngilizce-Türkçe Sözlük (1. Baskı, s.230).
• Ortaylı, İ. (1983). Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu. Kaynak Yayınları: İstanbul.
• Özgişi, T. (2013). Bir Siyasi İmge Olarak Çocuk ve Savaşlar: I. Dünya Savaşı Örneği. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 8(11), 293-312.
• Öztürk, A.O. (2015). Alman Oryantalizmi: 19. Yüzyıl Alman Halk Kültüründe Türk Motifi. Vadi Yayınları: İstanbul.
• Parlayan, A. (Ed.). (2014). Birinci Dünya Savaşı Propaganda Kartlarında Osmanlı. İstanbul: Atlas Tarih Kitaplığı.
• Spiegel Geschichte (2015, 7 Nisan). Postkarten im Ersten Weltkrieg: “Scho recht, i kimm glei”.
• https://www.spiegel.de/geschichte/bildpostkarten-im-ersten-weltkrieg-a-1026685.html#fotostrecke-c49e73ec-0001-0002-0000-000000125309.Erişim: 11.12.2022.
• Traub, R. ve Gunkel, C. (2015, 7 Mayıs). Propaganda-Postkarten im Ersten Weltkrieg Singend in den Tod. Spiegel Geschichte. https://www.spiegel.de/geschichte/bildpostkarten-im-ersten-weltkrieg-a-1026685.html. Erişim: 12.12.2022.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). İmge. İçinde Güncel Türkçe Sözlük. Erişim: 01.03.2023. https://sozluk.gov.tr/
• Ulağlı, S. (2018). Ötekinin Bilimine Giriş: İmgebilim. Motto Yayınları: İstanbul.
• Unterseher, L. (2014). Der Erste Weltkrieg: Trauma des 20. Jahrhunders. Springer VS: Wiesbaden.
• Weiss, P. ve Stehle, K. (1988). Reklamepostkarten. Springer Basel AG: Basel.
• Yücel, H. (2013). İmgeden Yoruma. Ayrıntı: İstanbul.