Spor Yapan Bireylerde Egzersiz Bağımlılığı, Ortoreksiya Nervoza ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 226 - 234, 01.06.2023

Ayşe Kuzu , Pınar Çiçekoğlu Öztürk

https://doi.org/10.52880/sagakaderg.1222578

Öz

AAmaç: Bu çalışmada düzenli olarak spor yapan bireylerin egzersiz bağımlılığı ve ortoreksiya nervoza eğilimleri ve etkileyen faktörleri belirlenmek amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve tanımlayıcı nitelikte yapılan çalışma spor salonuna üye olan ve düzenli egzersiz yapan 272 birey ile yürütülmüştür. Veriler, Kişisel Bilgi Formu, Egzersiz Bağımlılığı Ölçeği-21 ve ORTO-11 ölçekleri kullanılarak toplanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların egzersiz bağımlığı toplam puan ortalaması 56,62±15,95; ORTO-11 puan ortalaması 26,55±4,02; %3,3’ü egzersiz bağımlısı; %25,7’si ortoreksiya nervoza eğilimlidir. Egzersiz bağımlılığı ölçek puan ortalamaları karşılaştırıldığında erkeklerin, 18-28 yaşta olanların, üniversite düzeyinde eğitim alanların, alkol ve sigara kullananların ve 3-4 ve 5-6 gün spor yapanların egzersiz puan ortalamalarının daha yüksek ve gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Katılımcılardan diyet yapanların ORTO-11 puan ortalaması daha düşük ve gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,05). ORTO-11 ölçek puanları arasında negatif yönlü zayıf bir ilişki varken, ORTO-11 puanı, yaş, cinsiyet ve haftalık egzersiz gün sayısından oluşan bir modelin ise egzersiz bağımlılığının %15,6’sını açıkladığı belirlenmiştir.
Sonuç: Spor yapan bireylerde egzersiz bağımlılığı ve ortoreksiya nervoza eğiliminin yüksek olduğu; egzersiz bağımlılığının ortoreksiya nervoza, yaş, cinsiyet, sigara ve alkol kullanımı ve egzersiz gün sayısından etkilendiği varsayılabilir.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal bağımlılıklar, egzersiz bağımlılığı, ortoreksiya nervoza, spor

Kaynakça

• 1. Rudolph, S. (2018). The connection between exercise addiction and orthorexia nervosa in German fitness sports. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 23(5), 581-586. https://doi.org/10.1007/s40519-017-0437-2
• 2. Mavrandrea, P., & Gonidakis, F. (2022). Exercise dependence and orthorexia nervosa in Crossfit: exploring the role of perfectionism. Current Psychology, 1-9. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03585-y
• 3. Bueno-Antequera, J., Mayolas-Pi, C., Reverter-Masià, J., López-Laval, I., Oviedo-Caro, M. Á., Munguía-Izquierdo, D., ... & Legaz-Arrese, A. (2020). Exercise addiction and its relationship with health outcomes in indoor cycling practitioners in fitness centers. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(11), 4159. https://doi.org/10.3390/ijerph17114159
• 4. American Psychiatric Association. (2013). American Psychiatric Association Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) ( 5th ed). Washington, DC,USA.
• 5. Godoy-Izquierdo, D., Navarrón, E., López-Mora, C., & González-Hernández, J. (2021). Exercise Addiction in the Sports Context: What Is Known and What Is Yet to Be Known. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-18. https://doi.org/10.1007/s11469-021-00641-9
• 6. Levit, M., Weinstein, A., Weinstein, Y., Tzur-Bitan, D., & Weinstein, A. (2018). A study on the relationship between exercise addiction, abnormal eating attitudes, anxiety and depression among athletes in Israel. Journal of Behavioral Addictions, 7(3), 800-805. https://doi.org/10.1556/2006.7.2018.83
• 7. Bratman S. (1997) Health Food Junkie. Yoga J. 8:42–50.
• 8. Oberle, C. D., Watkins, R. S., & Burkot, A. J. (2018). Orthorexic eating behaviors related to exercise addiction and internal motivations in a sample of university students. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 23(1), 67-74. https://doi.org/10.1007/s40519-017-0470-1
• 9. Scharmer, C., Gorrell, S., Schaumberg, K., & Anderson, D. (2020). Compulsive exercise or exercise dependence? Clarifying conceptualizations of exercise in the context of eating disorder pathology. Psychology of Sport and Exercise, 46, 101586.
• 10. Koven, N. S., & Abry, A. W. (2015). The clinical basis of orthorexia nervosa: emerging perspectives. Neuropsychiatric Disease and Treatment, 11, 385. https://doi.org/10.2147/NDT.S61665
• 11. Dunn, T. M., & Bratman, S. (2016). On orthorexia nervosa: A review of the literature and proposed diagnostic criteria. Eating behaviors, 21, 11-17. https://doi.org 10.1016/j.eatbeh.2015.12.006
• 12. Lichtenstein, M. B., Emborg, B., Hemmingsen, S. D., & Hansen, N. B. (2017). Is exercise addiction in fitness centers a socially accepted behavior? Addictive Behaviors Reports, 6, 102-105. https://doi.org/10.1016/j.abrep.2017.09.002
• 13. Di Lodovico, L., Dubertret, C., & Ameller, A. (2018). Vulnerability to exercise addiction, socio-demographic, behavioral and psychological characteristics of runners at risk for eating disorders. Comprehensive Psychiatry, 81, 48-52. https://doi.org/10.1016/j.comppsych.2017.11.006
• 14. Marques, A., Peralta, M., Sarmento, H., Loureiro, V., Gouveia, É. R., & Gaspar de Matos, M. (2019). Prevalence of risk for exercise dependence: A systematic review. Sports Medicine, 49(2), 319-330. https://doi.org/10.1007/s40279-018-1011-4
• 15. Trott, M., Jackson, S. E., Firth, J., Jacob, L., Grabovac, I., Mistry, A., ... & Smith, L. (2021). A comparative meta-analysis of the prevalence of exercise addiction in adults with and without indicated eating disorders. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 26(1), 37-46. https://doi.org/10.1007/s40519-019-00842-1
• 16. Dunn, T. M., Gibbs, J., Whitney, N., & Starosta, A. (2017). Prevalence of orthorexia nervosa is less than 1%: data from a US sample. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 22(1), 185-192. https://doi.org/10.1007/s40519-016-0258-8
• 17. Niedzielski, A., & Kaźmierczak-Wojtaś, N. (2021). Prevalence of orthorexia nervosa and its diagnostic tools—A literature review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(10), 5488. https://doi.org/10.3390/ijerph18105488
• 18. Taştekin Ouyaba, A., & Çiçekoğlu Öztürk, P. (2022). The effect of the information-motivation-behavioral skills (IMB) model variables on orthorexia nervosa behaviors of pregnant women. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 27(1), 361-372. https://doi.org/10.1007/s40519-021-01237-x
• 19. Gürbüz, B., & Aşçı, F. H. (2006). Egzersiz bağımlılığı ölçeği-21’in egzersiz katılımcıları için psikometrik özelliklerinin değerlendirilmesi-ön çalışma. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(2), 3-10.
• 20. Arusoğlu, G., Kabakçi, E., Köksal, G., & Merdol, T. K. (2008). Ortoreksiya nervoza ve ORTO-11'in Türkçeye uyarlama çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi,19(3), 283–291.
• 21. Mónok, K., Berczik, K., Urbán, R., Szabó, A., Griffiths, M.D., Farkas, J., Magi, A., Eisinger, A., Kurimay, T., Kökönyei, G., Kun, B., Paksi, B., & Demetrovics, Z. (2012). Psychometric properties and concurrent validity of two exercise addiction measures: A population wide study. Psychology of Sport and Exercise, 13, 739-746. https://doi.org/10.1002/jclp.20802
• 22. Tekkurşun Demir, G., & Türkeli, A. (2019). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin egzersiz bağımlılığı ve zihinsel dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 10-24. https://doi.org/10.25307/jssr.505941
• 23. Dumitru, D. C., Dumitru, T., & Maher, A. J. (2018). A systematic review of exercise addiction: Examining gender differences. Journal of Physical Education and Sport, 18(3), 1738-1747. https://doi.org/10.7752/jpes.2018.03253
• 24. Kayhan, R. F., Kalkavan, A., & Terzi, E. (2021). Fitness salonlarında spor yapan bireylerin egzersiz bağımlılığı düzeyleri ve ilişkili değişkenler. Bağımlılık Dergisi, 22(3), 248-256. https://doi.org/10.51982/bagimli.893414
• 25. Demirel, H. G., & Cicioğlu, H. İ. (2020). Üst düzey sporcuların egzersiz bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 242-254. https://doi.org/10.31680/gaunjss.737158
• 26. Katra, H. (2021). Egzersiz yapan bireylerde egzersiz bağımlılığı ve benlik saygısı. Bağımlılık Dergisi, 22(4), 370-378. https://doi.org/10.51982/bagimli.897106
• 27. Batu, B., & Aydın, A. D. (2020). Elit yüzme sporcularının egzersiz bağımlılığı düzeylerinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(4), 399-412. https://doi.org/10.31680/gaunjss.805038
• 28. Pulur, A., & Gedik, A. (2021). Fitness Merkezine Giden Bireylerin Egzersiz Bağımlılıklarının İncelenmesi. Sportive, 4(2), 12-23. https://doi.org/10.53025/sportive.875537
• 29. Lopez, A. N., Salguero, A., Molinero, O., Rosado, A., & Marquez, S. (2022). Exercise Addiction in Competitive Amateur Runners. International Journal of Mental Health and Addiction, 20(4), 2134-2150. https://doi.org/10.1007/s11469-021-00504-3
• 30. Reche, C., De Francisco, C., Martínez-Rodríguez, A., & Ros-Martínez, A. (2018). Relationship among sociodemographic and sport variables, exercise dependence, and burnout: a preliminary study in athletes. Anales de Psicología/Annals of Psychology, 34(2), 398-404. https://doi.org/10.6018/analesps.34.2.289861
• 31. Freire, G. L. M., da Silva Paulo, J. R., da Silva, A. A., Batista, R. P. R., Alves, J. F. N., & do Nascimento Junior, J. R. A. (2020). Body dissatisfaction, addiction to exercise and risk behaviour for eating disorders among exercise practitioners. Journal of Eating Disorders, 8(1), 1-9. https://doi.org/10.1186/s40337-020-00300-9
• 32. Griffiths, M. (2005). A ‘components’ model of addiction within a biopsychosocial framework. Journal of Substance Use, 10(4), 191-197. https://doi.org/10.1080/14659890500114359
• 33. Freimuth, M., Moniz, S., & Kim, S. R. (2011). Clarifying exercise addiction: Differential diagnosis, co-occurring disorders, and phases of addiction. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8(10), 4069-4081. https://doi.org/10.3390/ijerph8104069
• 34. Denizci Nazlıgül, M. & Yılmaz, A. E. (2019). Oyun bağımlılığı ve egzersiz bağımlılığına davranışsal bağımlılık çerçevesinden bakış. Bağımlılık Dergisi, 20(2), 97-108.
• 35. Gori, A., Topino, E., & Griffiths, M. D. (2021). Protective and risk factors in exercise addiction: A series of moderated mediation analyses. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(18), 9706. https://doi.org/10.3390/ijerph18189706
• 36. Yıldırım, İ., Yıldırım, Y., Ersöz, Y., Işık, Ö., Saraçlı, S., Karagöz, Ş., & Yağmur, R. (2017). Egzersiz bağımlılığı, yeme tutum ve davranışları ilişkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(1), 43-54.
• 37. Duran, S. (2016). The risk of orthorexia nervosa (healthy eating obsession) symptoms for health high school students and affecting factors. Pamukkale Medical Journal, 9(3), 220-226. https://doi.org/ 10.5505/ptd.2016.03880
• 38. Çiçekoğlu Öztürk, P. (2021). Hemşirelik Öğrencilerinin Ortoreksiya Nervoza Eğilimlerinin Belirlenmesi. Avrasya Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 99-105.
• 39. Strahler, J., Wachten, H., Stark, R., & Walter, B. (2021). Alike and different: Associations between orthorexic eating behaviors and exercise addiction. International Journal of Eating Disorders, 54(8), 1415-1425. https://doi.org/10.1002/eat.23525
• 40. White, M., Berry, R., & Rodgers, R. F. (2020). Body image and body change behaviors associated with orthorexia symptoms in males. Body Image, 34, 46-50. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2020.05.003