Yahudilikten İhtidâ Etmiş Bir Sahâbî: Abdullah b. Selâm ve Hadis Rivayeti

Year 2024, Volume: 26 Issue: 49, 1 - 26, 15.06.2024

Zübeyde Özben Dokak

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1429735

Abstract

Hz. Peygamber’in ashâbı, bir takım şahsî özellikleri açısından hadis rivayetine farklı şekillerde katkı sunmuşlardır. Bu çalışmada da Yahudilikten ihtidâ etmiş bir sahâbî olması özelliğiyle dikkatleri çeken Abdullah b. Selâm ve hadis rivayeti ele alınmıştır. Müslüman olmadan önce Medine Yahudilerinin önemli ilim adamlarından biri olan Abdullah b. Selâm, Müslümanlar arasında da ilmî açıdan önemli bir yere sahip olmuştur. Sahâbîlerin ona sorular yönelterek onun eski dinine dair ilminden istifade ettikleri görülmektedir. Hatta Hz. Peygamber dahi bazı hususlarda onun Tevrat bilgisinden yararlanmıştır. Abdullah b. Selâm, hakkında birtakım ayetler nazil olan, aynı zamanda pek çok ayetin tefsirinde de kendisinden bahsedilen bir sahâbîdir Kur’an’ın Yahudi kökenli oldu-ğuna dair iddialarda adının zikredilmesi de Abdullah b. Selâm’ı önemli bir isim kılmaktadır. Hadis rivayeti açısından bakıldığında Abdullah b. Selâm’ın yetmiş beş rivayeti tespit edilmiştir. Bu yetmiş beş rivayet içerik olarak incelendiğinde ise aslında bunların toplamda elli rivayetin farklı versiyonları olduğu görülmektedir. Bu rivayetler çerçevesinde Abdullah b. Selâm’dan rivayette bulunan elli râvî tespit edilmiştir. Bunlar içerisinde sahâbî, muhadram ve tâbînden olanlar bulunmaktadır. İsrâiliyat üzerinden eleştiriye maruz kalan Abdullah b. Selâm’ın mevkuf rivayetleri içerikleri itibariyle incelendiğinde İsrâiliyat konularıyla alakalı olabilecek yirmi iki tane mevkuf rivayeti olduğu görülmüştür. Bu rivayetlerin içeriği genel itibariyle yaratılış, peygamberler tarihi, ahiret ahvâli, kıyamet alametleri, fiten ve melâhîm ile alakalıdır. Bu tür rivayetlerinin miktarı göz önünde bulundurulduğunda aslında onun İsrâiliyat konusunda çok abartılacak bir etkisinin bulunmadığını söylemek mümkündür.

Keywords

Hadis, Abdullah b. Selâm, Sahâbî, Yahudilik, İsrâiliyat

A Companion who Converted from Judaism: Abdallah b. Salam and Hadith Narration

Abstract

The companions of the Prophet contributed to ḥadīth narration in different ways in terms of some of their personal characteristics. In this study, Abdallah ibn Salam, a companion who converted from Judaism, and his ḥadīth narration are discussed. Abdallah ibn Salam, one of the leading scholars of the Jews, confirmed the Prophet and became a Muslim based on his knowledge of the characteristics of the last prophet, who was reported to come in the Torah. At the time of the Prophet, he was given a number of duties. It is noteworthy that these tasks were especially for his former co-religionists. He demonstrated the sincerity of his Muslim faith by performing these duties. After the Prophet's death, he generally had good relations with the caliphs. He took an active part in some events during the reign of Khalif Umar. He supported Khalif Uthman in his most difficult moment, when the rebels wanted to kill him, and advised Khalif Ali by giving him his predictions about the future. He was one of the most important scholars of the Jews of Medina before he became a Muslim, and after his conversion to Islam, he had an important place among the Muslims in terms of knowledge. From time to time, the companions asked him questions and benefited from his knowledge of his old religion. It was found that Hazrat Umar, Abû Hurayra and Abdallah ibn Abbas asked him questions in this context. It is seen that even the Prophet benefited from his knowledge of the Torah when necessary.
Abdallah ibn Salam was one of the companions who were heralded with the good news of Paradise by the Prophet. It is also seen that a number of verses were revealed about him, and he is mentioned in the exegesis of many verses. In particular, in the exegesis of the verses that mention the believers, the followers of the covenant, those who were given knowledge, the pious, the distinguished, and those who were praised from among the Ahl al-Kitāb in general, these people are explained as Abdallah ibn Salam and his friends. However, there are some verses in the commentaries that are reported to have been revealed as a warning to Abdallah ibn Salam and his friends.
It is seen that there are some unfounded allegations about Abdallah ibn Salam. His name is mentioned in the claims that the Qur'ān is of Jewish origin, which have been voiced by Jews and some Orientalists since the Middle Ages. There are also claims that he was a mentor to the Prophet. However, when the narrative sources are scanned, it is seen that the Prophet benefited from Abdallah ibn Salam's knowledge in only two matters. These two issues are the punishment of stoning Jews for adultery and the reason why the people of Quba were praised by Allah. There are also some unfounded claims about his historical personality. There are orientalists who want to make the date of his conversion to Islam later and even claim that he had actually converted to save the Jewish people by sacrificing himself. However, when historical and narrative sources are examined, it is seen that these claims do not have any solid basis. Abu Reyya, on the other hand, criticized Abdallah ibn Salam on the basis of Israiliyat. According to him, Abdallah ibn Salam pretended to be a sincere Muslim and fabricated lies in the name of the Prophet as a trap to wear down Islam, even though he did not actually accept Islam. However, Abdallah ibn Salam, who converted to Islam at a time when the Muslims were still weak, showed his sincerity by performing the duties assigned to him against his former co-religionists, the Jews. Moreover, there is no insinuation from the companions or the successors that his Islam was a deception; on the contrary, there are narrations praising him.
Seventy-five narrations of Abdallah ibn Salam, who was one of the Muqillun and had the highest number of narrations among the Companions who converted from Judaism, were identified.

Keywords

Ḥadīth, Abdallah ibn Salam, Companion, Judaism, Israiliyat

References

• Âcurrî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Huseyn. eş-Şerîʿa. thk. Abdullâh b. Ömer b. Süleymân el-Demîcî. 5 Cilt. Riyad: Dârü’l-Vatan, 1420/1999.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuʿayb el-Arnaût, vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Alfonsi, Petrus. Dialogue Againist the Jews. çev. Irven M. Resnick. Washington, D.C: The Catholic University of America Press, 2006.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ud. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’an. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Suheyl Zekkâr- Riyâd ez-Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1996.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. 10 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1352.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik. Müsnedü’l-Bezzâr. thk. Mahfûzur-rahmân Zeynullâh vd. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîhu’l-Buhârî. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Çap, Sabri. “Goldziher ve Schacht’ın Hadislerin Yazılması ve Tedvinine Dair Görüşlerinin Kökenleri”. Modern Dönemde Hadis ve Babanzâde Ahmed Naîm. ed. İbrahim Özcoşar vd. 233-262. İstanbul: Divan Kitap, 2022.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Sünenü’d-Dârimî. thk. Huseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dârü’l-Muğnî, 1412/2000.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʿas es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuʿayb el-Arnaût. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2009.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. İshak el-İsfahânî. Târîhu İsbahân. thk. Seyyid Kesrevî Hasan. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Ebû Reyye, Mahmûd. Advâ’ ale’s-sünneti’l-Muhammediyye ev difâ’ ani’l-hadîs. Kâhire: Dârü’l-Meârif, ts. Efendioğlu, Mehmet. Arap Olmayan Sahâbîler. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
• Ekiz, Necmettin Salih. Oryantalist Literatürde Kur’an’ın Yahudi Kökenli Olduğu İddiası: Abraham Geiger Örneği. İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Emin, Ahmet. Duha’l-İslâm. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2012.
• Fâkihî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İshâk. Ahbâru Mekke fî Kadîmi’d-Dehri ve Hadîsihi. thk. Abdulmelik Abdullâh Dehîş. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Hadar, 1414/1994.
• Fayda, Mustafa. “Abdullah b. Selâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/134-135. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Firestone, Reuven. “Muhammad, the Jews, and the Composition of the Qur’an: Sacred History and Counter-History”. Religions 10/1 (Ocak 2019), 63. https://doi.org/10.3390/rel10010063
• Frenkel, Yehoshua. “Gayri Müslim Tarihçilerin İslâm Tarihi Kaynaklarındaki Rivayetleri Kullanması”. çev. Nuh Arslantaş. Belleten 77/279 (2013), 741-764.
• Geiger, Abraham. Judaism and Islam. Vepery: M.D.C.S.P.C.K. Press, 1898.
• Hâkim, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed en-Nisâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ts.
• Hallâl, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. Harun. es-Sünne. thk. Atiyye ez-Zehrânî. 3 Cilt. Riyad: Dârü’r-Râye, 1989.
• Hatiboğlu, İbrahim. “İsrâiliyat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/195-199. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Heysemi, Ebü’l-Hasen Nureddin Ali b. Ebî Bekr. Mecmaü’z-zevâid ve menbaü’l-fevâid. thk. Hüsâmüddîn el-Kudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
• Hıdır, Özcan. “Hz. Ömer’in Geçmiş Din ve Kültürlere Yönelik Tutumu”. Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu. ed. Ali Aksu. 3/517-534. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2018.
• Hıdır, Özcan. “İslâm’ın Yahudi Kökeni Teorisi ile İlgili İddialar ve Çalışmalar”. İLAM Araştırma Dergisi 3/1 (1998), 155-168.
• Hıdır, Özcan. Yahudi Kültürü ve Hadisler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Horovitz, Josef. “Abd Allah b. Salam”. İslâm Ansiklopedisi. 1/41-42. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstîâb fî Maʿrifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Muhibbüddin Ömer b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe Abdullâh b. el-Absî. el-Musannef li İbn Ebî Şeybe. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 21 Cilt. Cidde: Dâru’l-Kıble, 2006.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk.
• Âdil Ahmed Abdulmevcûd- Ali Muhammed Muavviz. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîh el-Buhârî. thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1959.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, b.y., 2002.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. 15 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmiyye, 1326/1908.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî. Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahi’l-ehli’l-eser. thk. Nûreddîn Itr. Dımaşk: Matbaatu’s-Sabâh, 2000.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed el-Endelüsî. Ashâbü’l-fütyâ mine’s-sahâbeti ve’t-tâbiîn ve men ba’dehüm alâ merâtibihim fî kesrati’l-fütyâ. thk. Seyyid Kesrevî Hasan. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed ez-Zahiri. Esmâü’s-sahâbeti’r-ruvât ve mâ li-kulli vâhidin mine’l-aded. thk. Müsad Abdülhamîd es-Sa’dî. Kahire: Mektebetü’s-Sâî, ts.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Hüseyn Şemsüddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. thk. Şuʿayb el-Arnaût. 5 Cilt. b.y.: Dâru’-r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Saʿd, Ebû Abdullâh Muhammed b. Saʿd b. Menîʿ. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurraḥmân b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî. Telkîhu Fuhumi Ehli’l-Eser fî Uyûni’t-Târîh ve’s-Siyer. Beyrut: y.y., 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem Muḥammed el-Cezerî. Üsdü’l-ğâbe fî maʾrifeti’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed Muavviz- Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Kılınçlı, Sami. “Medenî Sûrelerde Abdullah b. Selâm ile İlişkilendirilen Âyetler Bağlamında Tefsir Rivayetlerinin Değerlendirilmesi”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2019), 487-516.
• Kılınçlı, Sami. “Mekkî Sûrelerde Abdullah b. Selâm ile İlişkilendirilen Âyetler Bağlamında Tefsir Rivâyetlerinin Değerlendirilmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/2 (2019), 831-853.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’an. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrahim Etfîş. 20 Cilt. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mağribî, Samuel b. Yahyâ b. Abbâs. Bezlü’l-mechûd fî ifhâmi’l-yehûd. thk. Abdülvehhâb Tuveyle. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1989.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullâh Mâlik b. Enes b. Mâlik el-Medenî. el-Muvatta’. thk. Mhammed Mustafâ el-Aʿzamî. 8 Cilt. Abu Dabi: Müessesetü Zâyid b Sultân, 2004.
• Ma’mer b. Râşid, Ebû Urve es-San‘ânî. el-Câmi’. thk. Habîbürrahmân el-Azâmî. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1983 (Abdürrezzâk'ın Musannef'inin sonunda).
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu ehli’s-sünne. thk. Mecdî Baslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasan Mukatil b. Süleyman b. Beşîr. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 2002.
• Müslim, Ebü’l-Hasen Muslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1955.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb. el-Müctebâ mine’s-Sünen. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Özdemir, Veysel. “İsrâiliyyât Türü Rivâyetlerin Hükmünü Belirleme Açısından ‘ve Haddisû an Benî İsrâile ve lâ Harace...’ Hadisi Hakkında Bir Değerlendirme”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2008), 307-325.
• Poyraz, Mevlüt. Abdullah bin Selam ve İslâm Tarihindeki Yeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Sabuncu, Ömer. Yahudi Asıllı Sahabiler. İstanbul: Siyer Yayınları, 2019.
• Sezgin, Fuad. Tarîhü’t-türâsi’l-Arabî [GAS]: Ulûmü’l-Kur’an ve’l-hadîs. 10 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1991.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. Müsnedü’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Mâhir Yâsîn el-Fahl. 4 Cilt. Kuveyt: Şirketu Ğarrâs, 1425/2004.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-Kebîr. thk. Ḥamdî b. ʿAbdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemu’l-Evsat. thk. Târık b. İvadullâh b. Muhammed - Abdulmuhsin b. İbrahim el-Huseynî. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Haremeyn, ts.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiü’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Taberî, Ebû Caʿfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Târîhu’r-Rüsûl ve’l-Mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1967.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir- Fuâd ʿAbdülbâkî. 5 Cilt. Mısır: Şirketu Mustafâ’l-Bâbî’l-Halebî, 1975.
• Topgül, Muhammed Enes. “‘Cevâmiu’l-Kelim’ ve ‘Câmiu Hâdimi’l-Haremeyn’ Adlı Dijital Hadis Veri Tabanları Üzerine Notlar”. İslâm Araştırmaları Dergisi 49 (2023), 167-176.
• Uraler, Aynur. Hz. Peygamber’e Yahudi ve Hristiyanların Yönelttikleri Sorular. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• Vâkıdî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ömer el-Eslemî. el-Meğâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-A’lemî, 1989.
• Wasserstrom, Steven M. Between Muslim and Jew: The Problem of Symbiosis under Early Islam. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1995.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nubelâ’. thk. Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.