Addiction: An Examination Within the Framework of Religious Culture and Moral Knowledge Textbooks

Year 2024, Volume: 26 Issue: 50, 749 - 780, 15.12.2024

Fatma Kurttekin

https://doi.org/10.17335/sakaifd.1528586

Abstract

This qualitative study, using content analysis, examines to what extent addiction, its causes, consequences, and prevention methods are covered and which types of addiction are discussed in Religious Culture and Moral Knowledge courses. The study focuses on how these topics are presented in RCMK textbooks, which primarily address substance addictions such as drugs, alcohol, and tobacco, while briefly mentioning behavioural addictions like overeating, gambling, and technology use. Addiction is portrayed as a moral issue affecting mental, physical, and spiritual health, as well as an individual's self-control and sense of responsibility. Substance addictions receive greater emphasis, reflecting their association with religious texts and state anti-addiction policies, whereas behavioural addictions are given less consideration. The study concludes that addiction should be approached in a comprehensive and progressively deepening manner as students advance through grade levels in RCMK textbooks. In its current form, the information does not appear to effectively develop skills or serve a preventive function that encourages healthier choices.

Keywords

Religious education, Religious Culture and Moral Knowledge, Addiction, Harmful habits, Textbooks

Bağımlılık: Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitapları Çerçevesinde Bir İnceleme

Abstract

Son yıllarda sağlık ve sağlık eğitimi, bireylerin yaşam şekilleri ve alışkanlıklarının sağlık üzerindeki etkisini gündeme taşımıştır. Sağlıklı bir toplumun temeli, bireylerin sağlıklarını koruma ve geliştirme konusundaki bilgi, motivasyon ve becerilerine dayanmaktadır. Bu bağlamda devletlerin vatandaşlarını bilinçlendirme, koruma ve geliştirme yönündeki sorumlulukları, Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler’in ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla ilgili sözleşmelerinde açıkça belirtilmiştir. Bu uluslararası sözleşmeler, özellikle gençlerin korunmasını devletlerin öncelikli görevleri arasında saymaktadır. Türkiye’de bu görev, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından üstlenilmiştir. MEB, bireylerin sağlıklı yaşam becerileri kazanmalarını sağlayarak toplumun sağlıklı bir şekilde gelişmesine katkıda bulunmayı hedeflemiştir. MEB, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 2. Maddesinde bireylerin sağlıklı bir toplumda sağlıklı hayat yönelimlerinde bulunma, sürdürme ve geliştirme bilgi, kabiliyet ve becerisiyle donatılarak hayata hazırlanması hedeflemiştir. Bu kapsamda, bağımlılıkla mücadele ve bireylerin bağımlılıktan korunması eğitim sisteminin temel unsurlarından biri haline gelmiştir. Eğitim sistemi, özellikle bağımlılığın risklerini anlamayı ve bağımlılıktan korunma yollarını öğrenmeyi sağlamak adına önemli bir araçtır. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) dersleri, bağımlılıkla mücadelede gençlerin bilinçlendirilmesinde etkin bir rol oynayabilir. Ancak, bu derslerde bağımlılığın nasıl ele alındığı ve içeriklerin öğrencilere ne ölçüde rehberlik ettiği üzerine yapılan çalışmalar sınırlıdır. DKAB ders kitapları, özellikle 4. sınıftan itibaren öğrencilerin temel ahlaki değerleri öğrenmeleri ve yaşamlarına uyarlamaları için kullanılan önemli kaynaklardan biridir. Ancak, bu kitapların bağımlılık konusunu nasıl ele aldığına yönelik bir boşluk bulunmaktadır. Bu çalışmada, DKAB ders kitaplarında bağımlılık konusunun nasıl tanımlandığı, bağımlılıkla ilgili verilen bilgilerin kapsamı ve bu bilgilerin öğrencilere aktarılma biçimi incelenmiştir. Çalışmada, “bağımlılık, zararlı alışkanlıklar, sigara, kumar, madde kullanımı, teknoloji, helal ve haram” gibi anahtar kavramlar analiz birimi olarak kullanılmıştır. Ders dokümanları olarak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi’ne ait 9 ders kitabı Millî Eğitim Bakanlığı’nın Eğitim Bilişim Ağı uygulamasından temin edilmiştir.

Keywords

Din eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Bağımlılık, Zararlı alışkanlıklar, Ders kitapları

References

• Arevian, M. B. - Khasholian, T. K. “Impact of a Peerled Educational Program on Knowledge and Attitudes about Prevention of Substance Abuse among Lebanese/Armenian Adolescents: A Pilot Study”. Journal of Community Medicine and Health Education 4/5 (2014), 1-6. http://dx.doi.org/10.4172/2161-0711.1000326
• Bektaş, A. et al. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 9 Ders Kitabı. Ankara: MEB Yay., 2018.
• Blum, R. W. et al. “Adolescent Health in the Caribbean: Risk and Protective Factors”. American Journal of Public Health 93/3 (2003), 456-460. https://doi.org/10.2105/AJPH.93.3.456
• Botvin, G. J. “Drug Abuse Prevention in School Settings”. Drug Abuse Prevention With Multiethnic Youth. ed. G. J. Botvin et al. 169-192. CA: Sage Publications, 1995.
• Botvin, G. J. et al. “Preventing Tobacco and Alcohol Use Among Elementary School Students through Life Skills Training”. Journal of Child & Adolescent Substance Abuse 12/4 (2003), 1-17. https://doi.org/10.1300/J029v12n04_01
• Bruno, T. L. - Csiernik, R. “An Examination of Universal Drug Education Programming in Ontario, Canada’s Elementary School System”. International Journal of Mental Health and Addiction 18 (2020), 707-719. https://doi.org/10.1007/s11469-018-9977-6
• Campbell, J. A. et al. “Associations Between Adverse Childhood Experiences, High-Risk Behaviors, and Morbidity in Adulthood”. American Journal of Preventive Medicine 50/3 (2016), 344-352. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2015.07.022
• Ceylan, T. - Şimşek, E. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) Ders Kitaplarında Aile”. 41-60. Konya: Mehir Vakfı Yay., 2023. https://www.mehir.org/storage/publications/1tUOeJlK2DCBGjXr1W1ZuM7MLeA1QbXrKacDooke.pdf#page=41
• Cheung, C. - Yeung, J. W. “Meta-Analysis of Relationships Between Religiosity and Constructive and Destructive Behaviors among Adolescents”. Children and Youth Services Review 33/2 (2011), 376-385. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2010.10.004
• Choate, P. W. “Adolescent Alcoholism and Drug Addiction: The Experience of Parents”. Behavioral Sciences 5/4 (2015), 461-476. https://doi.org/10.3390/bs5040461
• Coolican, H. Research Methods and Statistics in Psychology. London: Routledge, 7th ed., 2019.
• Çınar, F. “Gençlik Değerler ve Bağımlılık Profilleri Üzerine Bir Araştırma”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2019), 164-186.
• Çoruh, B. et al. “Does Religious Activity Improve Health Outcomes? A Critical Review of the Recent Literature”. Explore 1/3 (2005), 186-191. https://doi.org/10.1016/j.explore.2005.02.001
• Devine, E. K. et al. “Updated Systematic Review of Australian School-Based Prevention Programmes for Alcohol and Other Drugs: A Review Protocol”. BMJ Open Nov 7; 12/11 (2022), e059795. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2021-059795
• DiClemente, C. C. Addiction and Change, How Addictions Develop and Addicted People Recover. NY: Guilford Publications, 2nd Ed., 2018.
• Doğan, R. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 11. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Gezegen Yay., 2023.
• EGM. “Madde Kullanıcıları Profil Analizi 2021 Yılı Narkolog Raporu”. EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Başkanlığı. 2022. Erişim 15 Ekim 2023. https://www.narkotik.pol.tr/kurumlar/narkotik.pol.tr/TUBİM/Ulusal%20Yayınlar/NARKOLOG-2022-MADDE-KULLANICILARI-PROFIL-ANALIZI.pdf
• Eroğlu, M. Ders Kitaplarında Bağımlılık: Ortaokul Ders Kitapları Üzerine Bir İçerik Analizi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Etuk, R. et al. “Gambling Problems in US Military Veterans”. Current Addiction Reports 7 (2020), 210-228. https://doi.org/10.1007/s40429-020-00310-2
• Farrugia, A. “The Ontological Politics of Partying: Drug Education, Young Men and Drug Consumption”. Social Theory and Health Education: Forging New Insights in Research. ed. Deana Leahy et al. 33-43. London: Routledge, 2020.
• Farrugia, A. “Under Pressure: The Paradox of Autonomy and Social Norms in Drug Education”. International Journal of Drug Policy 122 (2023), 104194. https://doi.org/10.1016/j.drugpo.2023.104194
• Ford, D. The Dark Side of the Light Chasers: Reclaiming Your Power, Creativity, Brilliance, and Dreams. NY: Riverhead Books, Updated Edition., 2010.
• Ford, J. A. - Hill, T. D. “Religiosity and Adolescent Substance Use: Evidence from the National Survey on Drug Use and Health”. Substance Use & Misuse 47/7 (2012), 787-798. https://doi.org/10.3109/10826084.2012.667489
• Galanter, M. et al. “Assessment of Spirituality and its Relevance to Addiction Treatment”. Journal of Substance Abuse Treatment 33/3 (2007), 257-264. https://doi.org/10.1016/j.jsat.2006.06.014
• Genel Nüfusta Tütün, Alkol ve Madde Kullanımına Yönelik Tutum ve Davranış Araştırma Raporu. Ankara: EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı, 2018.
• George, L. K. et al. “Target Article: Explaining the Relationships Between Religious Involvement and Health”. Psychological inquiry 13/3 (2002), 190-200. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1303_04
• Gilbert, S. S. “The Influence of Islam on AIDS Prevention among Senegalese University Students”. AIDS Education & Prevention 20/5 (2008), 399-407. https://doi.org/10.1521/aeap.2008.20.5.399
• Global Status Report on Alcohol and Health 2018. WHO, 2018. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/274603/9789241565639-eng.pdf?sequence=1
• Gorman, D. M. et al. “The Creation of Evidence in ‘Evidence‐Based’ Drug Prevention: A Critique of the Strengthening Families Program Plus Life Skills Training Evaluation”. Drug and Alcohol Review 26/6 (2007), 585-593. https://doi.org/10.1080/09595230701613544
• Griffin, K. W. - Botvin, G. J. “Evidence-Based Interventions for Preventing Substance Use Disorders in Adolescents”. Child and Adolescent Psychiatric Clinics 19/3 (2010), 505-526. https://doi.org/10.1016/j.chc.2010.03.005
• Halford, H. W. Reducing the Potential for Physical Harm in Student Nurses Caring for Clients Who Are Under the Influence. Abilene: Abilene Christian University School of Mursing, PhD Thesis, 2021.
• Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması. TÜİK, 2024. Accessed 28.11.2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492
• Hatzenbuehler, M. L. et al. “Religious Climate and Health Risk Behaviors in Sexual Minority Youths: A Population-Based Study”. American Journal of Public Health 102/4 (2012), 657-663. https://doi.org/10.2105/AJPH.2011.300517
• Hyde, K. E. Religion in Childhood and Adolescence: A Comprehensive Review of the Research. AL: Religious Education Press, 1990.
• Isensee, B. et al. “Effects of a School-Based Prevention Programme on Smoking in Early Adolescence: A 6-Month Follow-Up of the ‘Eigenständig Werden’cluster Randomised Trial”. BMJ Open 4/1 (2014), e004422. http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2013-004422
• İşbilen, N. Maneviyat Temelli Bağımlılık Danışmanlığı: Alkol ve Madde Bağımlılığının Rehabilitasyon Sürecinde Bir Model Önerisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Johnson, K. W. et al. “Preventing Youths’ Use of Inhalants and Other Harmful Legal Products in Frontier Alaskan Communities: A Randomized Trial”. Prevention Science 10 (2009), 298-312. https://doi.org/10.1007/s11121-009-0132-2
• Kazemian, R. et al. “Health Education in Primary School Textbooks in Iran in School Year 2010–2011”. Journal of Dentistry (Tehran, Iran) 11/5 (2014), 536.
• Kırman, S. et al. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 6.sınıf. Ankara: MEB Yay., 2018.
• Knoob, G. F. - Volkow, N. D. “Neurobiology of Addiction: A Neurocircuitry Analysis”. The Lancet 3/8 (2016), 760-773.
• Koç, Y. - Karaman Kepenekci, Y. “Ortaokul Ders Kitaplarında Gençliğin Korunması ve Spora Yönlendirilmesi Haklarına Yer Verilme Düzeyi”. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi 2/3 (2015), 37-52.
• Koenig, H. G. et al. Handbook of Religion and Health. NY: Oxford University Press, 2nd ed., 2012.
• Konaklı, N. et al. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 10. Ankara: MEB Yay., 2022.
• Kornilaki, E. N. et al. “Developing Connections Between Healthy Living and Environmental Sustainability Concepts in Cretan Preschool Children: A Randomized Trial”. Early Child Development and Care 192/11 (2022), 1685-1698. https://doi.org/10.1080/03004430.2021.1925664
• Layzer, C. et al. “A Peer Education Program: Delivering Highly Reliable Sexual Health Promotion Messages in Schools”. Journal of Adolescent Health 54/3 (2014), 70-77. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2013.12.023
• Leahy, D. “Assembling a Health[y] Subject: Risky and Shameful Pedagogies in Health Education”. Critical Public Health 24/2 (2014), 171-181. https://doi.org/10.1080/09581596.2013.871504
• Lilja, A. - Osbeck, C. “Understanding, Acting, Verbalizing and Persevering–Swedish Teachers’ Perspectives on Important Ethical Competences for Students”. Journal of Moral Education 49/4 (2020), 512-528. https://doi.org/10.1080/03057240.2019.1678462
• Litt, Mark D. et al. “Coping Skills Training and Contingency Management Treatments for Marijuana Dependence: Exploring Mechanisms of Behavior Change”. Addiction 103/4 (2008), 638-648. https://doi.org/10.1111/j.1360-0443.2008.02137.x
• Luna-Adame, M. et al. “Evaluation of the Effectiveness of a Smoking Prevention Program Based on the ‘Life Skills Training’ Approach”. Health Education Research 28/4 (2013), 673-682. https://doi.org/10.1093/her/cyt061
• Macit, A. et al. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 7. Sınıf. Ankara: MEB Yay., 2018.
• Mandel, Lev L. et al. “Avoiding ‘Truth’: Tobacco Industry Promotion of Life Skills Training”. Journal of Adolescent Health 39/6 (2006), 868-879. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2006.06.010
• MEB. “Ders Kitapları”. Eğitim Bilişim Ağı (EBA). 2012. Erişim 31 Temmuz 2023. https://www.eba.gov.tr
• Midford, R. - Cahill, H. “Taking a Skills Focused, Harm Reduction Approach to School Drug Education”. Health and Education Interdependence: Thriving from Birth to Adulthood. ed. R. Midford et al. 269-288. Singapore: Springer, 2020.
• Mirzamohammadi, M. H. et al. “Content Analysis of the Concept of Addiction in High School Textbooks of Iran”. Addiction & Health 9/1 (2017), 48-58.
• Mousavi, S. Z. et al. “Teachers and Students’ Perspectives of the Contents of an Addiction-Prevention Curriculum”. Archives of Rehabilitation 14/Special Issue: Addiction Researches (2014), 100-107.
• Nayir, S. et al. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 8. Sınıf. Ankara: MEB Yay., 2018.
• Quran.com. “al-Qur’an al-Kareem”. Accessed 14 Ağustos 2023. https://quran.com
• Park, C. L. et al. “Advancing Our Understanding of Religion and Spirituality in the Context of Behavioral Medicine”. Journal of Behavioral Medicine 40 (2017), 39-51. https://doi.org/10.1007/s10865-016-9755-5
• Park, H. J. - Cho, H. “Contents Analysis of Addiction Prevention in Middle School Textbooks”. Child Health Nursing Research 23/1 (2017), 19-27. https://doi.org/10.4094/chnr.2017.23.1.19
• Patterson Silver Wolf, D. A. et al. “Performance-Based Practice: Clinical Dashboards for Addiction Treatment Retention”. Research on Social Work Practice 31/2 (2021), 205-211. https://doi.org/10.1177/1049731520972798
• Russell, A. M. et al. “Assessing the Relationship Between Youth Religiosity and Their Alcohol Use: A Meta-analysis from 2008 to 2018”. Addictive Behaviors 106 (2020), 106361. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2020.106361
• Saito, J. et al. “Limited Potential of School Textbooks to Prevent Tobacco Use Among Students Grade 1–9 Across Multiple Developing Countries: A Content Analysis Study”. BMJ Open 3/2 (2013), e002340. http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2012-002340
• Shanmugam, P. K. “The Influence of Social Factors in Drug Addiction–A Mini Review of Work by Miller & Carroll (2006)”. Journal of Alcoholism & Drug Dependence 5/4 (2017), 1-3. https://doi.org/10.4172/2329-6488.1000272
• Tonigan, J. S. et al. “Spirituality as a Change Mechanism in 12-Step Programs: A Replication, Extension, and Refinement”. Substance Use & Misuse 48/12 (2013), 1161-1173. https://doi.org/10.3109/10826084.2013.808540
• Turan, İ. “Gençlik Döneminde Görülen Ahlaki Sorunlar Karşısında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Yeri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2013), 271-293.
• TÜİK Türkiye İstatik Kurumu. “Türkiye Sağlık Araştırması 2022 [Türkiye Health Survey,2020]”. TÜİK Türkiye İstatik Kurumu. 2023. Erişim 15 Ekim 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022- 49747
• Volkow, N. D. et al. “Neurobiologic Advances from the Brain Disease Model of Addiction”. New England Journal of Medicine 374/4 (2016), 363-371. https://doi.org/10.1056/NEJMra1511480
• Volkow, N. D. - Morales, M. “The Brain on Drugs: From Reward to Addiction”. Cell 162/4 (2015), 712-725. https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(15)00962-9
• Wang, Z. et al. “Religious Involvement and Tobacco Use in Mainland China: A Preliminary Study”. BMC Public Health 15 (2015), 155. https://doi.org/10.1186/s12889-015-1478-y
• Wardle, H. - McManus, S. “Suicidality and Gambling among Young Adults in Great Britain: Results from A Cross-Sectional Online Survey”. The Lancet Public Health 6/1 (2021), e39-e49. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(20)30232-2
• White, M. D. - Marsh, Emily E. “Content analysis: A flexible methodology”. Library Trends 55/1 (2006), 22-45. https://doi.org/10.1353/lib.2006.0053
• WHO. Improving Health Through Schools: National and International Strategies. Geneva: World Health Organization, 1999.
• World Drug Report 2023. UN Office on Drugs and Crime, 2023.
• Yılmaz, F. et al. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 12. Ankara: MEB Yay., 2022.
• Yiğit, H. et al. İlkokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 4. Ankara: MEB Yay., 2022.
• Yiğit, H. et al. Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 5.sınıf. Ankara: MEB Yay., no date.
• Yonker, J. E. et al. “The Relationship Between Spirituality and Religiosity on Psychological Outcomes in Adolescents and Emerging Adults: A Meta-Analytic Review”. Journal of Adolescence 35/2 (2012), 299-314. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2011.08.010
• 2024 Türkiye Uyuşturucu Raporu Eğilimler ve Gelişmeler. Ankara: EGM Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı, 2024. Accessssed 28.11.2024 https://www.narkotik.pol.tr/2024-turkiye-uyusturucu-raporu-yayinlanmistir