Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 04820 Envanter Numaralı Kur’ân-ı Kerîmin Tezhip Sanatı Bakımından Değerlendirilmesi

Year 2023, Issue: 41, 51 - 58, 31.03.2023

Yeşim Aksoy Şaştım

Abstract

Tarih boyunca yaşamış olan Türkler ilme verdikleri önemi sanatla birleştirerek, kitap sanatları
alanında nadide eserler vermişlerdir. Yazma eserlerin yazılarının yanı sıra tezyînatına da büyük
bir özen ve maharet göstermişlerdir. Bugün müze, özel koleksiyon ve kütüphanelerde birçok
tezyîni yazma eser muhafaza edilmektedir. Bu eserlerden biri de Süleymaniye Yazma Eserler
Kütüphanesi, Yazma Bağışlar koleksiyonunda bulunan 04820 envanter numaralı Kur’ân-ı
Kerîmdir. Eser 1243/1827 yıllında Hafız Muhammed el-Ferîd tarafında nesih hattı ile yazılmıştır.
1244/1828 yılında Osman Şûkrî tarafından tezyîn edilmiştir. Zahriye sayfası bulunmayan eserin,
serlevha, sûre başı, güller, duraklar ve hâtime sayfasında bulunan tezyînat detaylı olarak analiz
edilmiştir. Hatâyî grubu motiflerin yanı sıra sadece penç motifleri ile yapılan tasarımlar yaygındır.
Altın zemin üzerine yapılan iğne perdahı bütün tezyîni sayfalarda kullanılmıştır. Zer-ender-zer
tekniği kullanılan teknikler arasındadır. Kur’an-ı Kerîmin tezyîni alanlarında kompozisyon özellikleri,
desen tasarımı, motifler, kullanılan renkler ve teknikler ait olduğu dönemin tezyînat özellikleri
bakımından önemlidir.

Keywords

Süleymaniye Kütüphanesi, el yazması, Kur’ân, tezhip

Evaluation of the Qur’an with Inventory Number 04820 Preserved in the Manuscript Donations Collection of the Suleymaniye Library in Terms of Illumination Art

Abstract

Turks, who have lived throughout history, combined the importance they gave to science with art
and produced rare works in the field of book arts. In addition to the writings of the manuscripts,
they also showed great care and dexterity in the decoration of the works. Today, many ornamental
manuscripts are preserved in museums and libraries. One of these works is the Qur’an with
inventory number 04820, which is in the Manuscript Donations collection of the Süleymaniye
Manuscripts Library. The work was written by Hafız Muhammed el-Ferîd with the naskh calligraphy
in 1243/1827. It was decorated by Osman Şûkrî in 1244/1828. The work, which does not have a
zahriye page, has been analyzed in detail, including the serlevha, the beginning of the chapter, the
roses, the stops, and the ornament on the hatime page. In addition to Hatayi group motifs, designs
made with only penç motifs are common. Needle burnishing on a gold background is used on all
ornament pages. Zer-ender-zer technique is among the techniques used. Composition features,
pattern design, motifs, colors, and techniques of the illuminated areas of the Qur'an are important
in terms of the decoration features of the period it belongs to.

Keywords

Illumination, manuscript, Qur’an, Süleymaniye Library

References

• Acar, Ş. (1998). Sanat değeri taşıyan el Yazması kitaplar. Antik Dekor, 48, 75–79.
• Aksoy Şaştım, Y. (2021). Süleymaniye Kütüphanesinde Bulunan Batılılaşma Dönemi (19. Yy) Kur’an-ı Kerîmlerinin Tezyinatı [Yayın No. 706090, Sanatta Yeterlik Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Aksu, H. (1999). Türk Tezhip Sanatında Süsleme Unsurları. Osmanlı Kültür ve Sanat, 11, 131–138.
• Ayverdi, İ. (2008). Beyne’s sütur. Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 1, 358.
• Bilen, Y. (2015). Türk-İslam Medeniyeti ve hat San’atı. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitü Dergisi, 33, 38–58.
• Derman, F. Ç. (1987). Yazma Eserlerde Tezhip sanatı. Fırat Havzası Yazma Eserler Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Uşak, 65–66.
• Derman, F. Ç. (2002). Türk Tezhip Sanatının asırlar İçinde Değişimi. Türkler Ansiklopedisi, 12, 289–299.
• Derman, U. (1970). Yazma Kur’ân-ı Kerîm’ler nasıl Hazırlanırdı. Hayat Tarihi Mecmuası, 5, 13–15.
• Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe lûgat. Aydın Kitapevi Yayınları.
• Duran, G. (2009). Serlevha. TDV İslâm Ansiklopedisi, 36, 567–569.
• Duran, G. (2012). Tezhip Sanatının kullanım alanları. TDV İslâm Ansiklopedisi, 41, 63–65.
• Gündüz, H. (2002). Yazı ve Tezhip Şaheseri Bir Kur’ an- ı Kerim. Antik Dekor, 73, 86–90.
• Kurfeyz, N. (2003). Tezhip. Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• Özen, M. E. (2004). Türk Tezhip sanatı. Gözen Kitap ve Yayın Evi.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi (2021a). 04820 Envanter no’lu eserin durak örnekleri [Fotoğraf]. Kütüphane Arşivi.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi (2021b). 04820 Envanter no’lu eserin gül örnekleri [Fotoğraf]. Kütüphane Arşivi.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi (2021c). 04820 Envanter no’lu eserin hâtime sayfası tezhibi [Fotoğraf]. Kütüphane Arşivi.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi (2021d). 04820 Envanter no’lu eserin serlevha tezhibi [Fotoğraf]. Kütüphane Arşivi.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi (2021e). 04820 Envanter no’lu eserin sûre başı tezhibleri [Fotoğraf]. Kütüphane Arşivi.
• Taşkale, F. (1997). Tezhip sanatı. Skylife, 173, 108–118.
• Taşkale, F. (2009). XVIII. Yüzyıl Klâsiği muhteşem bir Kur’an-ı Kerîm. İsmek el Sanatları Dergisi, 7, 16–21.
• Yılmaz, A. (2004). Türk kitap Sanatları tabir ve Istılahları. Damla Yayınevi.