OSMANLI MALİ SİSTEMİ VE DİVAN-I MUHASEBATA GİDEN YOL

Year 2012, Issue: 87, 19 - 38, 01.12.2012

Müslüm Parlak Zeliha Parlak

Abstract

Her alanda olduğu gibi devletler de değişim süreci yaşamaktadır. Osmanlı devleti birçok değişim gerçekleştirerek ömrünü devam ettirmiştir. Mali alanda kendine özgü ve diğer ülke uygulamalarından yararlanarak kısa, orta ve uzun vadeli geçici ve temel/kurumsal değişimler meydana gelmiştir.Mali işlemlerin incelenerek, denetlenerek ve kontrol edilerek düzenli ve gelişen bir mali yapının oluşturulması ve korunması görevini üstlenecek bağımsız kurumlar toplumsal, siyasi, ekonomik ve mali gelişmeler sonucu ortaya çıkmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nda böyle bir kurum kuruluşundan itibaren geç denilebilecek bir zaman içerisinde, 1862 yılında kurulmuştur. Divan-ı Muhasebat öncesi dönemde mali işlemler mali idare içerisinde kontrol ve teftiş edildiğinden çalışmamızda bu yapılar hakkında bilgiler verilmiş, Osmanlı mali yapısı ve Divan-ı Muhasebatın kuruluşuna kadar olan süreçte mali, ekonomik ve toplumsal değişiklikler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Son olarak sosyal ve ekonomik yapıların özellikleriyle mali değişimler üzerinden hareket edilerek Divan-ı Muhasebatın kurulması ve görevleri değerlendirilmiştir. Bunların açıklanmasıyla Divan-ı Muhasebatın kurulması, görev ve yetkilerinin anlaşılarak değerlendirilmesi daha kolay olacaktır

Keywords

Divan-ı Muhasebat, Osmanlı Mali Yapısı, Mali İdare, Bütçe, Denetim

OTTOMAN FINANCIAL SYSTEM AND THE WAY TO THE ACCOUNTS COURT

Abstract

As is the case in every field, states also experience change process. The Ottoman Empire kept its power by virtue of several transformation initiatives. In the field of finance, the Empire materialized short, long and medium-term provisional and fundamental/institutional changes by benefiting from the practices of other countries. The independent entities, which are to assume the role of establishing and safeguarding a regular and progressive fiscal system through the examination, audit and control of financial transactions, emerge as a result of social, political, economic and financial developments. During the reign of the Ottoman Empire, an entity as such was established in 1862, which can be considered as late given the establishment date of the Empire. Since the financial transactions were controlled and examined within the finance administration in the period before the establishment of the Accounts Court, this study will first provide information regarding these systems and subsequently, tries to present the Ottoman fiscal system as well as the financial, economic and social changes until the establishment of the Court. It will then elaborate on the establishment of the Accounts Court and its functions in the light of the characteristics of social and economic structures and the financial changes. The explanations on these issues will facilitate the understanding of the Accounts Court and its mandate

Keywords

Accounts Court, Ottoman Fiscal System, Fiscal Administration, Budget, Audit

References

• Ağar, Serkan (2007), “Geçmişten Bugüne Mali İdare”, TBB Dergisi, Sayı 73.
• Akgündüz, Ahmet (1997), Arşiv Belgeleri Işığında Sayıştay Tarihi, Sayıştay 135. Kuruluş Yıldönümü Yayınları, Ankara.
• Akgündüz, Ahmet (2012), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sayıştay (Divan-ı Muhasebat), Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Brown, R. Gene (1962), “Changing Audit Objectives and Techniques”, The Accounting Review, V:37, I:4, pp:696-703.
• Eren, Veysel (2006), “Kamu Yönetiminde Denetim Anlayışındaki Gelişmeler”, Öneri, C:7,S:25, s:255-267.
• Genç, Mehmet (2012), Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Neşriyat, 8. Basım, İstanbul.
• Giray, Filiz (2010), Maliye Tarihi, Ezgi Yayınları, 3. Baskı, Bursa.
• Government Accountability Office, http://www.gao.gov/about/history/ (Erişim Tarihi: 11.12.2012).
• Gökbunar, Ali Rıza (2006), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Mali Sistemdeki Değişimlerin Toplumsal Yapı Üzerine Etkisi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C:24, S:2, s:177-203.
• Güran, Tevfik (Haz) (2003), Osmanlı Mali İstatistikleri-Bütçeler 1841-1918, Tarih İstatistikleri Dizisi C:7, Yayın No:2878, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• Gürsakal, Gürsu Galip (2010), “Osmanlı ve Büyük Güçlerin Askeri Harcamalarına Karşılaştırmalı Bir Bakış (1840-1900)”, Akademik Bakış, c:4, S:7, s:115-131.
• Karaman, Kıvanç ve Pamuk, Şevket, “Avrupa Devletleriyle Bir Karşılaştırma: Osmanlı Bütçeleri ve Mali Yapının Evrimi”, s.27, www.ata.boun.edu.tr/faculty/.../pamuk-Toplumsal%20 Tarih.pdf (Erişim Tarihi:13.11.2012).
• Kıray, Emine (2010), Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• Köse, H. Ömer (2007), Dünyada ve Türkiye’de Yüksek Denetim, Sayıştay 145. Kuruluş Yıldönümü Yayınları, Gözden Geçirilmiş İkinci Basım, Ankara.
• Majer, Hans George (1987), “Fatih Sultan Mehmet Zamanında Bir Osmanlı Bütçesi”, E.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, III, s: 115-140.
• National Audit Office, http://www.nao.org.uk/about_us/history_of_the_nao.aspx (Erişim Tarihi: 11.12.2012)
• Nişancıoğlu, Kerem (2012), “Before the Deluge: The Ottoman Origins of Capitalism”, http:// millenniumjournal.files.wordpress.com/2012/10/2012-ottoman-origins-paper-for- millennium-kerem-nisancioglu.pdf, (Erişim Tarihi:17.12.2012).
• North, Douglass C. (2010), Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik Performans, Sabancı Üniversitesi Yayınları, İkinci Basım, İstanbul.
• Öner, Erdoğan (2001), Mali Olaylar ve Düzenlemeler Işığında Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Döneminde Mali İdare, Maliye Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Yayın No: 2001/359, Ankara.
• Pamuk, Şevket (2010a), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Pamuk, Şevket (2010b), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, İletişim Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
• Pamuk, Şevket (2011), İstanbul ve Diğer Kentlerde 500 Yıllık Fiyatlar ve Ücretler-1469-1998, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Yayın No:2397, 2. Baskı, Ankara.
• Sahillioğlu, Halil, “1524-1525 Osmanlı Bütçesi”, http://www.iudergi.com/tr/index.php/ iktisatmecmua /article/viewFile/7618/7120, (Erişim Tarihi:24.10.2012).
• Tabakoğlu, Ahmet (1985), “XVII ve XVIII Yüzyıl Osmanlı Bütçeleri”, Ord. Prof. Ömer Lütfi Barkan’a Armağan, İFM. 41/1-4, İstanbul, s. 389-415.
• Yılmaz, Hakan ve Biçer, Mustafa (2010), “ Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, S:158, s:201-225.