BİR SÛFİ ŞAİRİN ŞİİRİ: HAŞİM BABA ÖRNEĞİ

Yıl 2014, Sayı: 20, 231 - 240, 01.12.2014

Mehmet Ünal Nurettin Çalışkan

Öz

“Hâşim,” “Hâşimî”, “Üsküdarlı Hâşim Baba”, “Üsküdârî”, “Bandırmalı-zâde” mahlaslarıyla tanınan ve daha çok “Hâşim Baba” olarak bilinen Mustafa Hâşim Efendi, XVIII. yy’ın önde gelen mutasavvıf şairlerindedir. Hâşim Baba, Celvetî adap ve erkânına göre yetişmiş, daha sonra Bektaşiliğe meyletmiş ve bu tarikat bünyesinde dedebabalık yapmıştır. Dîvân, Vâridât, Ankâ-yı Maşrık ve Devriyye-i Ferşiyye olmak üzere dört eserinin varlığı bilinen Hâşim Baba, nesirden çok şiirleriyle tanınmış ve şöhret bulmuştur. Hâşim Baba’nın şiirlerinin ana kaynağı vefatına kadar tesiri altında bulunduğu tasavvuftur. Kendisi ne Celvetîlerce tam bir Celvetî, ne de Bektaşîlerce tam bir Bektaşî olarak kabul edilmiş ama bu durum onun tasavvuf neşvesini derinden yaşamasını mani olmamıştır. Bu makalede yaşadığı dönemin önemli şairlerinden birisi olarak kabul edilen Hâşim Baba’nın şairliği incelenmiş, şiirlerinde işlediği konular, kullandığı vezinler, tercih ettiği nazım şekilleri ve şiirlerinin dil ve üslup özellikleri üzerinde durulmuştur. Şiirlerin dil ve üslup özellikleri incelenirken tenkidi bir tutum benimsenerek bazı ifade kusurlarına, vezin hatalarına işaret edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Celvetiyye, Tasavvuf, Haşim Baba, Divan şiiri, XVIII. Yüzyıl

A SUFI SAINT AND HIS POETRY: A STUDY ON HASIM BABA

Öz

Pen-named as “Hâşim,” , “Haşim Baba”, “Hâşimî”, “Üsküdarlı Hâşim Baba”, “Üsküdârî” and “Bandırmalı-zâde”, Mustafa Hâşim Efendi, is one of the the leading sufi poets of the 17th. Century. He was raised and trained according to the Celveti rules of conduct and tradition but the preferred to practise the Bektashi path in sufism. He served as a Dedebaba, as a sheik in one the Bektashi dergahs

Anahtar Kelimeler

Jilwatiya, Sufism, Haşim Baba, Divan Poem, 18th century

Kaynakça

• AYDEMİR, Yaşar , “Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Melâmîlik Görüşü”, II. Üsküdar Sempozyumu Bildiriler, C . II, İstanbul 2005 , (114 - 130) .
• ERG ÜN, Asuman , Hâşim Baba Dîvânı Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon 2000.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki , Melâmîlik ve Melâmîler, Gri Yayın, İstanbul 1992.
• HÂŞİM BABA, Varidat - ı Mensur e ve Divan - ı Manzume , Milli Kütüphane, 06 Mil Yz FB 170 , (1166).
• İPEKTEN, Haluk , Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz , Dergâh Yayınları, İstanbul 2002.
• KAYACAN, Mehmet , Haşim Baba ve Divanı”(İnceleme - Metin), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süley man Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2002 .
• MEHMED SÜREYYA, Sicill - i Osmânî , Haz. Ali Aktan vd., C. II, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• MEHMED TAHİR, Osmanlı Müellifleri , C . I, Matbaa - i Amire, İstanbul 1333 .
• ÖZ, Baki , Bek taşilik Nedir?, Der Yay., İstanbul 1997.
• SOYYER, A. Yılmaz , “Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Anka - i Maşrık’ı”, II. Üsküdar Sempozyumu Bildiriler , C . II, İstanbul 2005 , (108 - 113).
• TEMİZKAN, Mehmet , “Üsküdarlı Hâşim Baba’nın Fikrî Kimliği Üzerine Bir İnceleme”, II . Üsküdar Sempozyumu Bildiriler , C . II, İstanbul 2005 , (100 - 107) .
• ÜNAL, Mehmet Bandırmalı - zâde Mustafâ Hâşim Efendi’nin Vâridât - ı Mensûre’ Dîvân - ı Manzume (İnceleme - Metin), Fakülte Kitabevi, Isparta 201 3 .
• YALÇINKAYA, Mehmet Akif , Bandırmalızâde Hâşim Baba Dîvânı (Metin - İnceleme), Yayınlanm amış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2008 .
• YILMAZ, H. Kamil , “Hâşim Baba”, TDV İslam Ansiklopedisi , C. XVI, İstanbul 1997 , ( 406 - 407).