HEDONİK TÜKETİM ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR İNCELEME

Yıl 2023, Sayı: 46, 40 - 58, 31.08.2023

İlhan Kayacan , Mustafa Zihni Tunca

Öz

Modernizmden postmodernizme geçiş süreci pek çok alanda olduğu gibi tüketim olgusunu da değiştirmiş ve etkilemiştir. Bu geçisin sonuçlarından biri olan “Hedonik Tüketim” bireylerin faydacılık ve işlevsellikten ziyade hazsal ve duygusal yönünü içermektedir. Bu tüketim türünde bireyler ürünleri sadece fiziksel varlık olarak değil aynı zamanda ifade ettikleri soyut (duygusal bağ, algıladıkları imaj, sembolik değerler vs.) anlamlar için de tüketme eğilimindedirler. Öte yandan, günümüzdeki pazarlama yaklaşımı tüketicilerin taleplerini ve gereksinimlerini göz önünde bulundurarak onlara tüketim-üretim sürecinde daha aktif bir rol biçmektedir. Başka bir deyişle teknolojinin gelişmesiyle birlikte tüketiciler ve özellikle firmalar arasındaki etkileşim kolaylaşmış; ürün ve hizmetlerin şekillenmesinde tüketici rolü artmıştır. Bu çerçevede teknolojinin gelişmesi, nüfusun, ürün çeşitliliğinin ve rekabetin artmasıyla birlikte ürünlerin yalnızca ihtiyaç ve fayda yönünün değil, o ürüne yüklenen değer ve anlamlar önem kazanmıştır. Yapılan bu çalışmada, hedonik tüketim kavramına ilişkin çeşitli araştırmacılar tarafından yapılan tanımlamalara bu tüketimin oluşmasındaki temel hususlar ile hedonik tüketim ile ilişkili tüketim biçimleri açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hedonizm, Hedonik Tüketim, Tüketim Toplumu, Modernizm, Postmodernizm, Hedonism, Hedonic Consumption, Consumption Society, Modernism, Postmodernism

A CONCEPTUAL REVIEW ON HEDONIC CONSUMPTION

Öz

The transition from modernism to postmodernism has changed and affected the phenomenon of consumption as in many other areas. “Hedonic Consumption” is one of the results of this transition, involves the hedonic and emotional aspect of individuals rather than utilitarianism and functionality. In this type of consumption, individuals tend to consume products not only as physical assets but also for the intangible meanings they express (emotional connection, perceived image, symbolic values, etc.). On the other hand, today's marketing approach considers the demands and needs of consumers and assigns them a more active role in the consumption-production process. In other words, with the development of technology, the interaction between consumers and especially firms has become easier and the role of consumers in shaping products and services has increased. In this context, with the development of technology, the increase in population, product diversity and competition, not only the needs and benefits of products, but also the values and meanings attributed to that product have gained importance. In this study, the definitions made by various researchers regarding the concept of hedonic consumption, the basic issues in the formation of this consumption and the forms of consumption associated with hedonic consumption are explained.

Anahtar Kelimeler

Hedonism, Hedonic Consumption, Consumption Society, Modernism, Postmodernism

Kaynakça

• Açıkalın, S., & Erdoğan, L. (2004). Veblen’ci gösteriş amaçlı tüketim. Sosyal Ekonomik ve Araştırmalar Dergisi, 4(7), 1-18.
• Alba, J. W., & Williams, E. F. (2013). Pleasure principles: A review of research on hedonic consumption. Journal of Consumer Psychology, 23(1), 2-18. https://doi.org/10.1016/j.jcps.2012.07.003.
• Babacan, M. (2001). Hedonik tüketim ve özel günler alışverişlerine yansıması. İçinde Bölgesel Kalkınmada Pazarlama (Bildiri Kitabı) (ss. 97-106). Atatürk Üniversitesi İİBF.
• Babin, B. J., Darden, W. R., & Griffin, M. (1994). Work and/or fun: Measuring hedonic and utilitarian shopping value. Journal of Consumer Research, 20(4), 644-656. https://doi.org/10.1086/209376.
• Bagwell, L. S., & Bernheim, B. D. (1996). Veblen effects in a theory of conspicuous consumption. The American Economic Review, 86(3), 349-373.
• Banister, E. N., & Hogg, M. K. (2004). Negative symbolic consumption and consumers’ drive for self‐esteem: The case of the fashion industry. European Journal of Marketing, 38(7), 850-868. https://doi.org/10.1108/03090560410539285.
• Batra, R., & Ahtola, O. T. (1991). Measuring the hedonic and utilitarian sources of consumer attitudes. Marketing Letters, 2(2), 159-170. https://doi.org/10.1007/BF00436035.
• Baudrillard, J. (2012). Tüketim Toplumu (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.; 5. bs). Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2016). Küreselleşme (A. Yılmaz, Çev.; 6. bs). Ayrıntı Yayınları.
• Binay, A. (2010). Tüketim vasıtasıyla oluşturulan postmodern kimlikler. Global Media Journal Turkish Edition, 1(1), 17-29.
• Bocock, R. (1997). Tüketim. (İrem Kutluk, Çev.). Dost Kitabevi. Brown, S. (1993). Postmodern marketing? European Journal of Marketing, 27(4), 19-34. https://doi.org/10.1108/03090569310038094.
• Campbell, C. (2018). The Romantic Ethic and The Spirit of Modern Consumerism: New Extended Edition (2. bs). Springer International Publishing: Imprint: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-79066-4.
• Campbell, C. (2020). Hedonism and asceticism. İçinde S. Schwarzkopf (Ed.), The Routledge Handbook of Economic Theology (ss. 228-234). Routledge.
• Corrigan, P. (1997). The Sociology of Consumption: An Introduction. Sage Publications.
• Çal, B., & Adams, R. (2014). The effect of hedonistic and utilitarian consumer behavior on brand equity: Turkey–UK comparison on Coca Cola. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 475-484. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.09.057.
• Dubois, B., & Duquesne, P. (1993). The market for luxury goods: Income versus culture. European Journal of Marketing, 27(1), 35-44.
• Elliott, R., & Wattanasuwan, K. (1998). Brands as symbolic resources for the construction of identity. International Journal of Advertising, 17(2), 131-144. https://doi.org/10.1080/02650487.1998.11104712.
• Encyclopedia Britannica. (t.y.). Hedonism. Erişim Tarihi: 08 Mart 2021, https://www.britannica.com/topic/hedonism.
• Erciş, A., Yapraklı, Ş., Can, P., & Yılmaz, M. K. (2011). Tüketicilerin markaya ilişkin hedonik ve rasyonel algılamalarının marka değeri boyutlarına etkisi. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 4(8), 21-50.
• Featherstone, M. (2005). Postmodernizm ve Tüketim Kültürü (2. bs). Ayrıntı Yayınları.
• Firat, A. F., & Dholakia, N. (2005). Consuming People: From Political Economy to Theaters of Consumption. Routledge.
• Friedman, D., & Ostrov, D. N. (2008). Conspicuous consumption dynamics. Games and Economic Behavior, 64(1), 121-145. https://doi.org/10.1016/j.geb.2007.12.008.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin Sonuçları (E. Kuşdil, Çev.; 1. bs). Ayrıntı Yayınları.
• Gierl, H., & Huettl, V. (2010). Are scarce products always more attractive? The interaction of different types of scarcity signals with products’ suitability for conspicuous consumption. International Journal of Research in Marketing, 27(3), 225-235. https://doi.org/10.1016/j.ijresmar.2010.02.002.
• Goodman, D. J., & Cohen, M. (2004). Consumer Culture: A Reference Handbook. ABC-CLIO Inc.
• Gökalp, Z. (2006). Felsefe Dersleri. Çizgi Kitabevi.
• Gökberk, M. (2005). Felsefe Tarihi (16. bs). Remzi Kitabevi.
• Grubb, E. L., & Grathwohl, H. L. (1967). Consumer self-concept, symbolism and market behavior: A theoretical approach. Journal of Marketing, 31, 22-27.
• Hançerlioğlu, O. (2005). Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar (4. bs, C. 2). Remzi Kitabevi.
• Hız, G. (2011). Gösterişçi tüketim eğilimi üzerine bir alan araştırması (Muğla örneği). Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 117-128.
• Hirschman, E. C., & Holbrook, M. B. (1982). Hedonic consumption: Emerging concepts, methods and propositions. Journal of Marketing, 46(3), 92-101.
• Internet Encyclopedia of Philosophy. (t.y.). Hedonism Erişim Tarihi: 08 Mart 2021, gönderen https://iep.utm.edu/hedonism.
• Kapferer, J.-N. (1997). Managing luxury brands. Journal of Brand Management, 4(4), 251-259.
• Khan, U., Dhar, R., & Wertenbroch, K. (2005). A behavioral decision theory perspective on hedonic and utilitarian choice. Içinde S. Ratneshwar & D. G. Mick (Ed.), Inside Consumption Consumer Motives, Goals and Desires (ss. 144-165). Routledge.
• Koçak, P. G. (2017). Gösterişçi tüketim üzerine teorik ve uygulamalı bir çalışma: Pamukkale Üniversitesi örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(43), 79-112.
• Kuikka, A., & Laukkanen, T. (2012). Brand loyalty and the role of hedonic value. Journal of Product & Brand Management, 21(7), 529-537. https://doi.org/10.1108/10610421211276277.
• Mason, R. (1984). Conspicuous consumption: A literature review. European Journal of Marketing, 18(3), 26-39. https://doi.org/10.1108/EUM0000000004779.
• O’Cass, A., & Frost, H. (2002). Status brands: Examining the effects of non-product-related brand associations on status and conspicuous consumption. Journal of Product & Brand Management, 11(2), 67-88.
• Odabaşı, Y. (2009). Postmodern Pazarlama (3. bs). MediaCat.
• Odabaşı, Y. (2013). Tüketim Kültürü (4. bs). Sistem Yayıncılık.
• Ordabayeva, N., & Chandon, P. (2011). Getting ahead of the Joneses: When equality increases conspicuous consumption among bottom-tier consumers. Journal of Consumer Research, 38(1), 27-41. https://doi.org/10.1086/658165.
• Rassuli, K. M., & Hollander, S. C. (1986). Desire-induced, innate, insatiable? Journal of Macromarketing, 6(2), 4-24. https://doi.org/10.1177/027614678600600205.
• Sherry, Jr., J. F. (1990). A Sociocultural analysis of a Midwestern American Flea Market. Journal of Consumer Research, 17(1), 13-30. https://doi.org/10.1086/208533.
• Souiden, N., M’Saad, B., & Pons, F. (2011). A cross-cultural analysis of consumers’ conspicuous consumption of branded fashion accessories. Journal of International Consumer Marketing, 23(5), 329-343. https://doi.org/10.1080/08961530.2011.602951.
• Spangenberg, E. R., Voss, K. E., & Crowley, A. E. (1997). Measuring the hedonic and utilitarian dimensions of attitude: A generally applicable scale. Advances in Consumer Research, 24. https://www.acrwebsite.org/volumes/8048/volumes/v24/NA-24/full.
• Şahin, K., & Anık, M. (2017). Tüketimin Sosyolojisi Gösteriş Amaçlı Tüketim ve Gençlik (1. bs). Gazi Kitabevi.
• Şaylan, G. (2009). Postmodernizm (4. bs). İmge Kitabevi. TDK. (t.y.). Hedonizm. Erişim Tarihi: 10 Mart 2021, https://sozluk.gov.tr/?kelime=hedonizm. Tekin, M., Öztürk, D., & Yeşiltuna, C. (2020). Hedonik tüketim davranışının marka bağlılığına etkisi: Tanınmış bir hazır giyim markası tüketicileri üzerine bir uygulama. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 9(18), 37-49.
• Thoumrungroje, A. (2014). The influence of social media intensity and EWOM on conspicuous consumption. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 148, 7-15. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.07.009.
• Tığlı, M., & Akyazgan, M. A. (2003). Özellikli (lüks) tüketim ürünlerinde enderlik prensibi ve bir uygulama. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(5), 21-37.
• Veblen, T. (2005). Aylak Sınıfın Teorisi (Z. Gültekin & C. Atay, Çev.). Babil Yayınları.
• Veblen, T. (2007). The Theory of the Leisure Class. Oxford University Press Inc.
• Vigneron, F., & Johnson, L. W. (2004). Measuring perceptions of brand luxury. Journal of Brand Management, 11(6), 484-506.
• Wu, J., & Holsapple, C. (2014). Imaginal and emotional experiences in pleasure-oriented IT usage: A hedonic consumption perspective. Information & Management, 51(1), 80-92. https://doi.org/10.1016/j.im.2013.09.003.
• Wattanasuwan, K. (2005). The self and symbolic consumption. Journal of American Academy of Business, 6(1), 179-184.
• Witt, U. (2010). Symbolic consumption and the social construction of product characteristics. Structural Change and Economic Dynamics, 21(1), 17-25. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2009.11.008.
• Yanıklar, C. (2006). Tüketim Sosyolojisi. Birey Yayıncılık.