Investigation Of Early Diagnosis Of Cancer In The Framework Of The Health Belief Model: A Case Report

Yıl 2024, , 58 - 67, 30.04.2024

Emre Özcan , Zeynep Arabacı

https://doi.org/10.59778/sbfdergisi.1378916

Bu makale için 31 Ağustos 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbfdergisi/issue/86109/1541205

Öz

Introduction: Cancer screenings provide better health outcomes through early detection. Participation in screenings is important in the early stages of the disease, when it is more likely to be treatable or manageable. Aim: This case report discusses the decision-making process of a patient who refuses cancer screening within the framework of the Health Belief Model and examines the motivations behind this decision. Method: The case presented is an individual who was identified as high risk for cancer screening, but refused screening and had reservations about cancer screening programs. Various elements of the health belief model were examined through detailed interviews and as a result of answers to semi-structured questions. Results: Although the perceived seriousness is compatible with the usual consequences of a disease that is not diagnosed early, family history, previous negative health experiences and misinformation about the screening process predominate among the reasons for the patient to refuse screening. The evaluation made within the framework of the Health Belief Model showed that, in addition to the patient's perceptions about the risk of developing cancer, the perception of low benefit brought about by the lack of information is the determining factor in refusing screening. Conclusion and recommendations: It shows how the health belief model can be effectively applied to help health professionals analyze the motivations of individuals who refuse cancer screening. This study offers practical insights for healthcare providers to take an informed approach to patient decision-making around screenings.

Anahtar Kelimeler

Cancer, Health Belief Model, Early Diagnosis

Proje Numarası

YOK

KANSER ERKEN TANI UYGULAMASININ SAĞLIK İNANÇ MODELİ ÇERÇEVESİNDE İNCELENMESİ: OLGU SUNUMU

Bu makale için 31 Ağustos 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbfdergisi/issue/86109/1541205

Öz

Kanser taramaları, erken teşhis olanağı ile daha iyi sağlık sonuçları sağlar. Hastalığın, tedavi edilebilir veya yönetilebilir olma ihtimalinin daha yüksek olduğu erken dönemde taramalara katılım önemlidir. Kanser taramayı reddeden bir olguda Sağlık İnanç Modeli, bireyin sağlıkla ilgili kararlarını etkileyen inançlarını ve algılarını değerlendirip tarama hizmetlerini reddetme kararının ardındaki psikolojik ve davranışsal faktörleri anlamak için tercih edilmektedir. Amaç: Bu olgu sunumu, Sağlık İnanç Modeli çerçevesinde, kanser taramasını reddeden bir hastanın karar verme sürecini ele almakta ve bu kararın arkasındaki motivasyonları incelemektedir. Yöntem: Sunulan vaka, kanser taraması için yüksek riskli olarak belirlenmiş, ancak taramayı reddeden ve kanser tarama programlarına dair çekinceleri olan bir bireydir. Yapılan ayrıntılı görüşmeler yoluyla ve de yarı yapılandırılmış sorulara alınan cevaplar neticesinde sağlık inanç modelinin çeşitli unsurları irdelenmiştir. Bulgular: Algılanan ciddiyet algısı, erken teşhis konulamamış hastalığın olağan sonuçlarıyla uyumlu olsa da hastanın taramayı reddetme nedenleri arasında aile öyküsü, önceki olumsuz sağlık deneyimleri ve tarama sürecine dair yanlış bilgiler ağırlıktadır. Sağlık İnanç Modeli çerçevesinde yapılan değerlendirme, hastanın kansere yakalanma riski ile ilgili algılarına ek olarak bilgi eksikliğinin beraberinde getirdiği düşük yarar algısı, taramanın reddedilmesinde belirleyici olduğunu göstermiştir. Sonuç ve öneriler: Sağlık profesyonellerinin, kanser taramasını reddeden bireylerin motivasyonlarını çözümleyebilmesine faydalı olacak şekilde sağlık inanç modelinin etkili bir şekilde nasıl uygulanabileceğini göstermektedir. Bu çalışma, sağlık hizmeti sağlayıcılarına, hastaların taramalar noktasındaki karar verme süreçlerine bilinçli bir yaklaşım benimsemeleri için pratik iç görüler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kanser, Sağlık İnanç Modeli, Erken Tanı

Etik Beyan

Çalışma olgu sunumu olduğu için etik kurul izni alınmamış, bireyden bilgilendirilmiş onam alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Adıbelli, D. (2016). “Sağlığın geliştirilmesi ve sağlıklı yaşam”. Halk sağlığı hemşireliği. (Ed: Behice Erci) Ankara Nobel Tıp Kitabevleri, Genişletilmiş 2.baskı, Elazığ.
• Alagöz, MN. ve Tuncer O. (2021). Aile Hekimliği polikliniğine başvuran 20-69 yaş aralığındaki kadınların meme kanseri tarama yöntemlerine yönelik sağlık inançlarının belirlenmesi. Jour Turk Fam Phy., 12 (4): 192-200. Doi: 10.15511/tjtfp.21.00492.
• Aylaz, R. (2016). “Kronik hastalıklar” Halk sağlığı hemşireliği. (Ed: Behice Erci) Ankara Nobel Tıp Kitabevleri, Genişletilmiş 2.baskı, Elazığ.
• Bahar, Z., ve Gördes Aydoğdu N. (2017). “Hemşirelik araştırmalarında teori kullanımı: Örnek Çalışmalar”. Hemşirelik teorileri ve modelleri (Ed: Ayişe Karadağ, Nurcan Çalışkan, Zehra Göçmen Baykara) Akademi Basın ve Yayıncılık 1. Baskı, İstanbul.
• Bayat, M. (2017). “Hemşirelik teorileri ve modelleri.” Hemşirelik teorileri ve modelleri. (Ed: Ayişe Karadağ, Nurcan Çalışkan, Zehra Göçmen Baykara) Akademi Basın ve Yayıncılık 1. Baskı, İstanbul.
• Corso, G., Janssens, J., & Vecchia, C. L. (2023). Cancer prevention: innovative strategies in the role of the european cancer prevention organization. European Journal of Cancer Prevention, 32(3), 203-206. https://doi.org/10.1097/cej.0000000000000782
• Demirbaş, N, ve Onmaz M.(2021). Sağlık inanç modeli ile erkeklerin prostat kanseri taramalarına ilişkin inanç ve algı düzeyleri ile etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg., 25(4):137-144.
• Demirgoz, Bal M,ve Canbulat Sahiner N. (2020). The effect of health belief model-based training on cervical cancer screening behaviors. Clin Exp Health Sci 2020; 10: 223-227. DOI: 10.33808/clinexphealthsci.733948
• Gözüm, S., ve Çapık, C. (2014). “Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: Sağlık inanç modeli”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 7 (3), 230-237.
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, (2023a) “Kanser taramaları”. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari, Erişim tarihi: 19.10.2023.
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, (2023b). KETEM el kitabı. Erişim adresi: https://hsgmdestek.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser db/yayinlar/Kitaplar/KETEM_EL_KiTABi.pdf Erişim tarihi: 16.10.2023.
• Loomans-Kropp, H. A. &Umar, A. (2019). Cancer prevention and screening: the next step in the era of precision medicine. NPJ Precision Oncology, 3(1). https://doi.org/10.1038/s41698-018-0075-9
• McCrae, N. (2012). Whither nursing models? The value of nursing theory in the context of evidence-based practice and multidisciplinary health care. Journal of Advanced Nursing, 68(1), 222–229. doi: 10.1111/j.1365-2648.2011.05821.x
• Özmen, V. (2008). Breast Cancer in the World and Turkey. Meme Sagligi Dergisi / Journal of Breast Health.
• Polat, A. ve Kalkım, A. (2023). Sağlık inanç modeli bileşenleri ile kadınların serviks kanseri ve pap smear tarama testi bilgilerinin ve tarama testi davranışlarının incelenmesi. Izmir Democracy University Health Sciences Journal, 6 (1) , 149-159 . DOI: 10.52538/iduhes.1261991
• Rosenstock, I.M. (1974) Historical origins of the health belief model, Health Education Monographs, 2, 328–335.
• Sağlık Bakanlığı, (2017). 'Erken teşhis hayat kurtarır' Erişim Adresi: https://www.saglik.gov.tr/TR,19826/erken-teshis-hayat-kurtarir.html, Erişim Tarihi: 13.10.2023.
• Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. (2015). Meme Kanseri Tarama Programı Ulusal Standartları Erişim Adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/Mevzuat/Genel_Nitelikli_Yazi_ve_Gorusler/Meme_Kanseri_Tarama_Programi_Ulusal_Standartlari.pdf Erişim Tarihi: 03.11.2023.
• Torre, L. A., Bray, F., Siegel, R. L., Ferlay, J., Lortet-Tieulent, J., & Jemal, A. (2015). Global cancer statistics, 2012. CA: a cancer journal for clinicians, 65(2), 87–108. https://doi.org/10.3322/caac.21262
• Tsai, F. J., Hu, Y. J., Chen, C. Y., Tseng, C. C., Yeh, G. L., & Cheng, J. F. (2021). Using the health belief model to explore nursing students' relationships between COVID-19 knowledge, health beliefs, cues to action, self-efficacy, and behavioral intention: A cross-sectional survey study. Medicine, 100(11), e25210. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000025210
• Tuncer, M. (Ed.). (2009). Ulusal Kanser Programı 2009-2015. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI KANSERLE SAVAŞ DAİRESİ BAŞKANLIĞI.
• Wilson, L. S., & Lightwood, J. (2001). Model of estimated rates of colorectal cancer from polyp growth by year of surveillance. Journal of Medical Screening, 8(4), 187–196. https://doi.org/10.1136/jms.8.4.187
• Zare, M., Ghodsbin, F., Jahanbin, I., Ariafar, A., Keshavarzi, S., & Izadi, T. (2016). The effect of health belief model-based education on knowledge and prostate cancer screening behaviors: A randomized controlled trial. International Journal of Community Based Nursing and Midwifery, 4(1), 57–68.