Analysis of the State Archives Republican Archives Documents on Tuberculosis and Fight Against Tuberculosis in the Early Republican Period in Turkiye

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 106 - 116, 22.04.2024

Fuat İnce , Gamze Özbek Güven , Şerife Yılmaz

https://doi.org/10.22312/sdusbed.1453812

Öz

Purpose: To share information obtained as a result of examination of archival documents related to tuberculosis and the fight against tuberculosis between 1923-1938.

Method: Study, which is a qualitative research, was designed as a document analysis. Previous publications on subject were examined. State Archives Republican Archives Catalogue was scanned. Documents found were analysed. Selected documents were included in study. Study covers the period of Atatürk (1923-1938).

Results: In early Republican period, Turkiye gave importance to fight against tuberculosis together with infectious diseases such as malaria, trachoma and syphilis. successful works initiated in Ottoman period were continued and additional works were initiated according to new practices and principles. Tuberculosis and fight against tuberculosis were discussed in "National Turkish Medical Congresses". In following period, main theme of the 11th Congress would be tuberculosis. The Ministry of Health has defined a concept for the fight against infectious diseases and implemented it. Guideline on fight against tuberculosis has started to be published. New dispensaries and sanatoriums were built. Efforts were made to increase existing bed capacity. use of BCG vaccine was introduced. New facilities were built at "Central Institute of Hygine" to start vaccine production. Participation in international exhibitions and congresses was ensured. Arrangements were made regarding the staff and salaries of doctors and nurses, and new civil servant positions were created for the fight against tuberculosis.

Conclusion: It would not be wrong to say that works carried out in early Republican period were a stepping stone for the great successes to be achieved in the fight against tuberculosis in future.

Anahtar Kelimeler

Tuberculosis, Fight against tuberculosis, Republic, Archive documents, History of Medicine

Proje Numarası

-

Türkiye'de Erken Cumhuriyet Döneminde Verem ve Veremle Mücadele Konulu Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi Belgelerinin Analizi

Öz

Amaç: Bu çalışmada 1923-1938 yılları arasında tüberküloz ve tüberkülozla mücadele ile ilgili arşiv belgelerinin incelenmesi sonucu elde edilen bilgilerin paylaşılması amaçlanmaktadır.

Yöntem: Bir nitel araştırma olan çalışma doküman analizi olarak tasarlandı. Konuya dair önceki yayınlar incelendi. Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi Kataloğu tarandı. Bulunan belgelerin analizi yapıldı. Seçilen belgeler çalışmaya dâhil edildi. Çalışma Atatürk dönemini (1923-1938) kapsamaktadır.

Bulgular: Türkiye, Cumhuriyet’in ilk yıllarında sıtma, trahom ve frengi gibi bulaşıcı hastalıkla birlikte veremle mücadele konusuna önem vermiştir. Osmanlı döneminde başlatılan işlerden başarılı olanlar devam ettirilmiş, bunun yayında yeni uygulamalar ve prensiplere göre ilave çalışmalar başlatılmıştır. Verem ve veremle mücadele “Milli Türk Tıp Kongrelerinde” ele alınmıştır. Daha sonraki dönemde ise 11. Kongrenin ana teması verem olarak belirlenecekti. Sağlık Bakanlığı bulaşıcı hastalıklarla mücadele için bir konsept belirlemiş ve bunu hayata geçirmiştir. Veremle mücadele hakkında rehber yayımlanmaya başlanmıştır. Veremle mücadelede faaliyet gösteren cemiyetlere karşı pozitif ayrımcılık yapılmıştır. Yeni dispanserler ve sanatoryumlar inşa edilmiştir. Mevcut yatak kapasitesi artırılmaya çalışılmıştır. BCG aşısının kullanımına başlanmıştır. Aşı üretimine başlamak için Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsüne yeni tesisler inşa edilmiştir. Uluslararası sergilere ve kongrelere katılım sağlanmıştır. Doktor ve hemşire kadroları ve maaşları ile ilgili düzenlemeler yapılmış, veremle mücadele için yeni memur kadroları ihdas edilmiştir.

Sonuç: Erken Cumhuriyet döneminde yapılan çalışmalar gelecekte tüberkülozla mücadelede elde edilecek büyük başarılar için adeta birer basamak olmuşlardır demek yanlış olmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Verem, Veremle mücadele, Cumhuriyet, Arşiv belgeleri, Tıp tarihi

Etik Beyan

Çalışma içeriği bakımından etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• [1] T.C. Sağlık Bakanlığı. 2019. Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi. https://hsgm. saglik.gov.tr/depo/ birimler/tuberkuloz-db/Dokumanlar/Rehberler/Tuberkuloz_Tani_ve_Tedavi_Rehberi.pdf (Erişim Tarihi: 13.03. 2024).
• [2] T.C. Sağlık Bakanlığı. 2016. Verem (Tüberküloz) Bilgilendirme Rehberi ve Verem Hastalarının Hak ve Sorumlulukları.https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tuberkuloz-db/Dokumanlar/Rehberler/verem_ bilgilendirme_rehberi_kapak__ic_sayfalar.pdf (Erişim Tarihi: 13.03.2024)
• [3] Barış, Y.İ. 2010. Dünyada Tüberküloz’un Tarihi. Konuralp Tıp Dergisi, 3(2),1-4.
• [4] Yıldırım, N. 2023. Atatürk Döneminde Sıtma, Verem ve Trahom Mücadelesi. ss 184-227. Yarar, A., ed. 2023. 100. Yılında Atatürk ve Cumhuriyet 2.Cilt, İBB Basın Yayın Müdürlüğü,Türkiye, 402 s.
• [5] İlikan Rasimoğlu, C.G. 2018. Verem İyi Olur Bir Hastalıktır. Toplumsal Tarih, 296, 50-60.
• [6] Ziyanak, E. 2021. Osmanlı Toplumunda Verem Hastalığı (19. Yüzyıl Sonları ve 20. Yüzyıl Başları). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 199 s, Gaziantep.
• [7] Daşpunar, G. 2020. Cumhuriyetin İlk Yıllarında Salgın Hastalıklarla Mücadele: Sıtma, Trahom, Frengi Ve Verem (1923-1950). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 181 s, Bursa.
• [8] Karayaman, M. 2010. İzmir Verem Mücadele Cemiyeti Tarafından Yayınlanan Sıhhî Cidâl-Sıhhat Dergisi. Turkiye Klinikleri J Med Ethics, 18(3),140-52.
• [9] Coşkun, A. 2017. Veremle Mücadelede Dispanserler, Sanatoryumlar ve Göğüs Hastalıkları Hastaneleri. Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 129 s, Sivas.
• [10] Aslan, G., Alkaya, D. 2022. Yüz Yıllık Tüberküloz Aşısı: Bacille Calmette-Guérin Tarihçesi - BCG Aşısı Koruyucu Eğitilmiş Bağışıklığı Başlatabilir Mi?. Turk J Immunol;10(1),12-21.
• [11] Bütün, M., Demir, S.B. ed. 2013. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Siyasal Kitabevi, Ankara, 369 s.
• [12] BCA. 29.04.1924/30-11-1-0/5-13-3.
• [13] BCA. 05.08.1925/30-18-1-1/15-49-12.
• [14] BCA. 06.01.1927/180-9-0-0/102-497-10.
• [15] BCA. 05.03.1927/30.18.1.1/23.14.9.
• [16] BCA. 27.01.1927/30-18-1-1/22-84-20.
• [17] BCA. 22.07.1928/30-18-1-1/29-44-18.
• [18] BCA. 27.02.1929/30-18-1-2/2-16-29.
• [19] BCA. 01.10.1930/30.18.1.2/14.62.15.
• [20] BCA. 01.07.1931/30-18-1-2/21-47-11.
• [21] BCA. 09.07.1932/30-18-1-2/29-50-18.
• [22] BCA. 13.07.1932/30-18-1-2/30-51-18.
• [23] BCA. 11.08.1932/30-18-1-2/30-59-8.
• [24] Aksu, M. 2007. Tıp Tarihi Açısından Türkiye’de Verem Savaşı. Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu. Ankara, 235s.
• [25] BCA. 19.01.1933/30-18-1-2/33-6-4.
• [26] BCA. 10.02.1934/30-18-1-2/42-6-16.
• [27] BCA. 20.06.1934/30-18-1-2/46-44-1.
• [28] BCA. 26.06.1935/30-18-1-2/56-55-3.
• [29] BCA. 07.04.1938/30-18-1-2/82-25-20.
• [30] BCA. 06.09.1938/30-18-1-2/84-79-18.
• [31] BCA. 08.10.1938/30-18-1-2/84-89-7
• [32] Arıkan, A. 2005. Milli Türk Tıp Kongreleri (1923-1968) ve Türkiye Sağlık Politikalarına Etkileri. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 293 s, İstanbul.
• [33] Kalender, N., Sütçü Çiçek, H. 2016. Eski Değil Eskimeyen Hastalık: Tüberküloz. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 3(2), 58–67.
• [34] T.C. Sağlık Bakanlığı. 2023. Türkiye’de Verem Savaşı 2021 Raporu. Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/tuberkuloz-db/ Dokumanlar/Raporlar/TurkiyedeVerem_Savasi_ 2021_Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 13.03. 2024).