Bilişsel Davranışcı Yaklaşım Temelli Psikoeğitim Programları Kullanılarak Yürütülen Ulusal Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı (Ö2), 67 - 77, 31.03.2023

Baran Tunçer , Tuğba Bingöl

Öz

Bu araştırmada Bilişsel Davranışçı Yaklaşım temelli psikoeğitim programları kullanılarak yürütülen yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma 2002-2022 yılları arasında Türkiye’de çeşitli yaşam dönemlerinden ve çeşitli tanı gruplarından bireylere yönelik bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim müdahalelerini araştıran tezlerin incelenmesinden oluşan betimsel içerik analizi çalışmasıdır. Çalışmada bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programları çalışılan alanların neler olduğu, çalışma grubunun kimlerden oluştuğu, yürütülen tezin türü, hangi yıllarda çalışıldığı, hangi konuların çalışıldığı ve psikoeğitim programlarının kaç oturumdan oluştuğu gibi kriterler esas alınmıştır. Anahtar kelime olarak “bilişsel davranışçı”, “psikoeğitim” ve “program” kelimeleri temel alınmış ve YÖK tez veri tabanında erişime açık tezler incelenmiştir. Kriterlere uygun olmayan tezlerin elenmesi sonucunda çalışmaya 55 tez alınmıştır. Çalışmaya dahil etme kriterleri; bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programı kullanılmış olması, tezin son 20 yılda yayımlanmış olmasıdır. Çalışma sonucunda bilişsel davranışçı yaklaşım temelli psikoeğitim programları kullanılarak yürütülen tezlerin daha çok psikolojik danışma ve rehberlik, psikoloji ve psikiyatri hemşireliği alanlarında yapıldığı ve bireyler üzerinde etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

bilişsel davranışçı yaklaşım, , psikoeğitim, , betimsel içerik analizi

Kaynakça

• Beck, J. (2018). Bilişsel davranışçı terapi temelleri ve ötesi (çev. Muzaffer Şahin). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Brown, N. W. (2013). Psikolojik danışmanlar için psiko-eğitsel gruplar hazırlama ve uygulama rehberi. (Çev. Vahap YORGUN). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cartwright-Hatton S, Roberts C, Chitsabesan P, & ark. (2004). Systematic review of the efficacy of cognitive behaviour theraphies for childhood and adolescent anxiety disorders. Br J Clin Psychol, 43, 421-436
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. doi: 10.15390/EB.2014.3412
• Çelebi, Y. G., & Odacı, H. (2018). Bağlanma stilleri, ilişkilere ilişkin bilişsel çarpıtmalar, kişilerarası ilişki tarzlar ve kişilik özelliklerinin evlilik uyumunu yordamadaki rolünün incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(40).
• Çivitci, A. (2020). Grup psiko-eğitimi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Dinçer, S. (2018). Eğitim bilimleri araştırmalarında içerik analizi: meta-analiz, metasentez, betimsel içerik analizi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 176-190. doi: 10.14686/buefad.363159
• Gonzalez-Pinto A., Gonzalez C., Enjuto S., & et al. (2004). Psychoeducation and cognitive-behavioral therapy in bipolar disorder: an update. Acta Psychiatr Scand. 109(2), 83–90.
• Gökçakan, Z., & Gökçakan, N. (2005). Depresyonda bilişsel terapi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 91-101.
• James AACJ., Soler A., & Weatherall, RRW. (2005). Cognitive behavioral theraphy for anxiety disorders in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 4.
• Karaman, D., Durukan, İ., & Erdem, M. (2011). Çocukluk çağı başlangıçlı obsesif kompulsif bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2).
• Özcan, Ö., & Çelik, G. G. (2017). Bilişsel davranışçı terapi. Türkiye Klinikleri, 3(2).
• Seligman, L. D., & Ollendick, T.H. (2011). Cognitive behavioral therapy for anxiety disorders in youth. Child Adolesc Psychiatric Clin N Am, 20(2), 217-238.
• Silverman, W. K., Pina, A. A., & Viswesvaran, C. (2008). Evidence-based psychosocial treatments for phobic and anxiety disorders in children and adolescents. J Clin Child AdolescPsychol, 37, 105-130.
• Şirin, T. (2013). Bilişsel davranışçı psikoterapi yaklaşımıyla bütünleştirilmiş dini danışmanlık modeli. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Türkçapar, M. H., & Sargın, A. E. (2012). Bilişsel davranışçı psikoterapiler: tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 7-14.
• Türkçapar, M. H. (2006). Bilişsel terapi: temel ilkeler ve uygulamalar. HYB Basım Yayın.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin.